Η σκανδαλώδης κατάσταση των ΧΥΤΑ.

Με αφορμή το πρόσφατο θέμα με την παράνομη χωματερή στο λατομείο Μαρκοπούλου και την όλη συζήτηση με τους ΧΥΤΑ, αποφάσισα να παρουσιάσω κάτι για αυτό το θέμα που με απασχολεί εδώ και αρκετό καιρό και φαίνεται να μην το γνωρίζει ο κόσμος γενικότερα ή να το αγνοεί για «κάποιο λόγο». Οι παρακάτω παραθέσεις είναι από μία ημερίδα που είχε γίνει στη Λεμεσό τον 3ο του 2006 με θέμα την διαχείριση των στερεών αποβλήτων. Συγκεκριμένα είναι από την παρουσίαση του κ. Σταμάτη Περδίου, Μηχανολόγου Μηχανικού. Παραθέτω λοιπόν τα σημεία επί της ουσίας:

Στόχοι Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η εναπόθεση των στερεών αποβλήτων σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), αποτελούσε τα προηγούμενα χρόνια την κύρια μέθοδο διαχείρισης αυτών. Μία σειρά όμως από σημαντικά μειονεκτήματα των ΧΥΤΑ, όπως ο κίνδυνος ρύπανσης των υπόγειων υδάτων από βαρέα μέταλλα και διοξίνες, ο κίνδυνος διαφυγής του παραγόμενου βιοαερίου, ο περιορισμένος χρόνος λειτουργίας ενός ΧΥΤΑ, η απαιτούμενη μεγάλη έκταση εγκατάστασης και το μεγάλο κόστος μελλοντικής αποκατάστασης της επιλεγμένης περιοχής, οδήγησαν την τελευταία δεκαετία την Ευρωπαϊκή Ένωση στην αλλαγή της πολιτικής διαχείρισης των στερεών αποβλήτων (Σχ. 5).
Στη νέα πολιτική καθορίζεται η παρακάτω ιεράρχηση των δυνατοτήτων διαχείρισης των στερεών αποβλήτων:
* Πρόληψη παραγωγής αποβλήτων
Επιτυγχάνεται μέσω της χρήσης καθαρών τεχνολογιών στη διαδικασία παραγωγής, οι οποίες βοηθούν στην ηπιότερη χρήση φυσικών πόρων.
* Επαναχρησιμοποίηση υλικών
Επιτυγχάνεται με τη θέσπιση μέτρων και κινήτρων επαναχρησιμοποίησης των υλικών, που προκύπτουν από την ολοκλήρωση του κύκλου ζωής του αντίστοιχου προϊόντος. Ο κάτοχος των υλικών αυτών θα πρέπει να μπορεί να τα επιστρέψει για επαναχρησιμοποίηση.
* Αξιοποίηση υλικών
Το πρώτο στάδιο της αξιοποίησης περιλαμβάνει το διαχωρισμό των στερεών αποβλήτων στην πηγή ή σε ειδικές εγκαταστάσεις. Στη συνέχεια, τα χρήσιμα υλικά (χαρτί, μέταλλα, πλαστικό, γυαλί κ.λπ.), ανακυκλώνονται και επανέρχονται σε παραγωγικούς κύκλους μετά από κατάλληλη επεξεργασία. Να σημειωθεί ότι από την ανάκτηση 24.000 φύλλων χαρτιού σώζεται ένα δέντρο από την κοπή, ενώ απαιτούνται 51.000 kWh ηλεκτρικής ενέργειας για την παραγωγή 1 t αλουμινίου από βωξίτη και μόνο 2.000 kWh για την ίδια παραγωγή από ανακυκλούμενο αλουμίνιο! Τέλος, το οργανικό κλάσμα οδηγείται σε μονάδα λιπασματοποίησης για τη μετατροπή του σε οργανικό λίπασμα. Εναλλακτικά, η αξιοποίηση των στερεών αποβλήτων γίνεται με τη θερμική επεξεργασία τους.
* Διάθεση υπολειμμάτων
Η τελική διάθεση των υπολειμάτων από τη λιπασματοποίηση ή τη θερμική επεξεργασία γίνεται στους ΧΥΤΑ, οι οποίοι μπορούν πλέον να ονομάζονται ΧΥΤΥ, δηλαδή Χώροι Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων.

Είναι λοιπόν προφανές ότι η υγειονομική ταφή δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν τεχνολογικά εύκολη και οικονομικά συμφέρουσα λύση, που μας βολεύει, αλλά σαν μία αναπόφευκτη επέμβαση στο οικοσύστημα με στόχο τη διάθεση μέρους των στερεών αποβλήτων. Δεν πρέπει δηλαδή να θεωρείται εναλλακτική λύση άλλων μεθόδων διαχείρισης, αλλά σαν τελευταίο τμήμα της λύσης του γενικότερου προβλήματος. Με απλά λόγια, εξαντλούμε όσες δυνατότητες μας παρέχει σήμερα η τεχνολογία και στο τέλος οδηγούμε στο ΧΥΤΥ μόνο τα μη αξιοποιήσιμα συστατικά των στερεών αποβλήτων, δηλαδή τα υπολείμματα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξέδωσε 3 Οδηγίες, στις οποίες καθορίζονται με σαφήνεια οι στόχοι και τα μέτρα για τη σταδιακή μείωση των ποσοτήτων στερεών αποβλήτων, που οδηγούνται στους ΧΥΤΑ.

1. Οδηγία 94/62/ΕΚ
* Μέχρι τις 31/12/2005 πρέπει α) να ανακτάται, δηλαδή να συλλέγεται για νέα χρήση, τουλάχιστον το 50% των στερεών αποβλήτων συσκευασίας και β) να ανακυκλώνεται τουλάχιστον το 25% των στερεών αποβλήτων συσκευασίας.
* Μετά τις 31/12/2005 τα ποσοστά ανάκτησης και ανακύκλωσης θα καθορίζονται ανά πενταετία, με απόφαση του Συμβουλίου Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
2. Οδηγία 99/31/ΕΚ
*Μέχρι τις 16/7/2010 τα βιοαποδομήσιμα στερεά απόβλητα, που προορίζονται για τους ΧΥΤΑ, πρέπει να μειωθούν στο 75% της παραχθείσας ποσότητας το 1995.
* Μέχρι τις 16/7/2013 η μείωση πρέπει να φτάσει το 50%.
* Μέχρι τις 16/7/2020 η μείωση πρέπει να φτάσει το 35%.
3. Οδηγία 2000/76/ΕΚ
Καθορίζει τα μέτρα και τους όρους για την πρόληψη και τον περιορισμό της ρύπανσης του περιβάλλοντος, από τη θερμική επεξεργασία των στερεών αποβλήτων.
Είναι ευνόητο ότι η ποσότητα των στερεών αποβλήτων, που δεν θα οδηγείται στους ΧΥΤΑ, θα πρέπει οπωσδήποτε να αξιοποιηθεί με λιπασματοποίηση ή θερμική επεξεργασία. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι, από το 2010 όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οφείλουν να αντικαταστήσουν τους ΧΥΤΑ με Ολοκληρωμένες Εγκαταστάσεις Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΟΕΔΑ). Δηλαδή, εγκαταστάσεις (Σχ. 6) που
θα αποτελούνται από τα παρακάτω τμήματα:
* Χώρο υποδοχής στερεών αποβλήτων
* Μηχανική διαλογή και χειροδιαλογή
* Μονάδα λιπασματοποίησης ή/και θερμικής επεξεργασίας
* Χώρο υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ), όπου θα οδηγούνται τα μη ανακυκλώσιμα υλικά και τα υπολείμματα της επεξεργασίας.

Για να είναι οικονομικά βιώσιμη μία τέτοια διαχείριση, θα πρέπει α) οι ΟΕΔΑ να εξυπηρετούν μεγάλες γεωγραφικές περιφέρειες και β) να δημιουργηθούν Μονάδες Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΜΜΑ), στις οποίες θα συγκεντρώνονται τα συλλεγόμενα από τα απορριμματοφόρα στερεά απόβλητα, θα συμπιέζονται και στη συνέχεια θα μεταφέρονται με μεγάλα αυτοκίνητα (Κοντέινερς) στους ΟΕΔΑ. Προφανείς θέσεις για δημιουργία των ΟΕΔΑ αποτελούν οι υφιστάμενοι μεγάλοι ΧΥΤΑ, καθώς και τα λιγνιτορυχεία ή τα λατομεία, τα οποία παρέχουν τεράστια χωρητικότητα. Έτσι θα έχουμε άμεση χρήση του παραγόμενου λιπάσματος για την αποκατάσταση των εδαφών, ενώ το παραγόμενο καύσιμο (RDF) θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στους λιγνιτικούς σταθμούς.

Τα πλεονεκτήματα της διαχείρισης αυτής είναι τα ακόλουθα:
* Μείωση του κόστους συλλογής των στερεών αποβλήτων, δεδομένου ότι στο κύκλωμα συλλογής - μεταφοράς το 75 - 80% των δαπανών αντιστοιχεί στις δαπάνες του προσωπικού συλλογής.
Αυξάνοντας λοιπόν τον χρόνο συλλογής σε βάρος του χρόνου μεταφοράς, περιορίζουμε τον αριθμό των ατόμων και των απορριμματοφόρων, μειώνοντας έτσι το κόστος.
* Βελτίωση των κυκλοφοριακών συνθηκών στις μεγάλες πόλεις, λόγω της μείωσης του αριθμού δρομολογίων των απορριμματοφόρων.
* Αισθητή μείωση του κόστους επεξεργασίας και διάθεσης των στερεών αποβλήτων, επειδή αυξάνεται σημαντικά το μέγεθος των εγκαταστάσεων (οικονομία κλίμακας). Να σημειωθεί ότι το κόστος διάθεσης 1 t στερεών αποβλήτων σε μία μεγάλη μονάδα είναι 5 φορές μικρότερο από ό,τι σε μία μικρή!
* Καλύτερη προστασία του περιβάλλοντος από το βιοαέριο και τα στραγγίσματα, τα οποία είναι 30 φορές πιο ρυπογόνα από τα αστικά λύματα! Είναι άλλωστε γνωστό ότι το μικρό μέγεθος των ΧΥΤΑ καθιστά απαγορευτική στην πράξη την ίδρυση και λειτουργία των αναγκαίων εγκαταστάσεων, για την επεξεργασία των στραγγισμάτων και την αξιοποίηση ή καύση του βιοαερίου. Έτσι, τα στραγγίσματα καταλήγουν δυστυχώς στο πλησιέστερο χαντάκι και το βιοαέριο στην ατμόσφαιρα!

Επισημαίνω ως ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες τις σχετικές οδηγίες και ειδικότερα την οδηγία 99/31/ΕΚ που λέει ότι Μέχρι τις 16/7/2010 τα βιοαποδομήσιμα στερεά απόβλητα, που προορίζονται για τους ΧΥΤΑ, πρέπει να μειωθούν στο 75% της παραχθείσας ποσότητας το 1995, και προβλέπει ότι από το 2010 όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οφείλουν να αντικαταστήσουν τους ΧΥΤΑ με Ολοκληρωμένες Εγκαταστάσεις Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΟΕΔΑ).

Και συνεχίζω με την παράθεση των σχετικών με την Ελληνική πραγματικότητα:

Ελληνική Πραγματικότητα.

Σύμφωνα με τα Ελληνικά πληθυσμιακά στοιχεία του 2001 (10.956.500 κάτοικοι) και την ποσότητα των παραγομένων στερεών αποβλήτων την ίδια χρονιά (4.559.000 t), η μέση παραγωγή ανά κάτοικο ανέρχεται σε 1,14 kg/ημέρα. Η αντίστοιχη τιμή στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανέρχεται σε 1,48 kg/ημέρα, είναι δηλαδή 23% μεγαλύτερη από την Ελληνική.
Από το σύνολο των παραπάνω στερεών αποβλήτων, το 8,8% ανακυκλώθηκε (401.000 t), το 51,1% (2.328.000 t) οδηγήθηκε στους ΧΥΤΑ και το 40,1% (1.830.000 t) κατέληξε στις χωματερές (Σχ. 8), οι οποίες το 2001 ξεπερνούσαν τις 2.100! Τα ποσοστά ανακύκλωσης κατά είδος είναι 65% για το χαρτί, 3% για τα πλαστικά, 10% για τα μέταλλα και 19% για το γυαλί.
Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '90, ολόκληρη η Ελλάδα αποτελούσε μία απέραντη χωματερή και ένα γιγαντιαίο πρόχειρο βόθρο. Τα πάσης φύσεως απόβλητα κατέληγαν σε ποτάμια, παραλίες ή χαράδρες, καταστρέφοντας το περιβάλλον -που υποτίθεται το πουλούσαμε στους ξένους τουρίστες- και μεταβάλλοντας ολόκληρες θάλασσες σε βρωμόνερα (π.χ. Σαρωνικός, Θερμαϊκός). Μέχρι και στην πιο απόμακρη γωνιά της Ελλάδας, οι ανεξέλεγκτες χωματερές αποτελούσαν χαρακτηριστικό γνώρισμα της... εθνικής χλωρίδας, καταστρέφοντας το οικοσύστημα και προκαλώντας ένα μεγάλο ποσοστό από τις καλοκαιρινές πυρκαγιές.
Οι τελευταίες απορφάνισαν την Ελληνική γη από τα δάση, με άμεσα αποτελέσματα την αδυναμία συγκράτησης των νερών της βροχής, τις καταστροφικές πλημμύρες και τη δραματική μείωση των υπόγειων υδάτινων πόρων.
Στο υδροκεφαλικό Λεκανοπέδιο της Αττικής των 5 εκατομμυρίων κατοίκων, που μέσα σε πολύ λίγο χρόνο τετραπλασίασε τον πληθυσμό του, χωρίς την παραμικρή πρόβλεψη για αναβάθμιση των απαραίτητων υποδομών, το σοβαρό θέμα της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων δεν αντιμετωπίστηκε ριζικά. Μέχρι πριν από 30 χρόνια, τα απορρίμματα πήγαιναν στον ανοικτό σκουπιδότοπο του Σχιστού. Όταν ο χώρος αυτός γέμισε, αποφασίστηκε η δημιουργία του ΧΥΤΑ στα Άνω Λιόσια, έναντι σοβαρών ανταλλαγμάτων για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Οι επιστήμονες εισηγήθηκαν σύγχρονες μεθόδους διαχείρισης, αλλά και τη δημιουργία και άλλων ΧΥΤΑ περιφερειακά της Αττικής, έτσι ώστε α) να μην επιβαρύνεται περιβαλλοντικά μόνο η Δυτική περιοχή του Λεκανοπεδίου και β) να αυξηθεί η διάρκεια λειτουργίας των ΧΥΤΑ. Φυσικά, δεν εισακούστηκαν! Έτσι σήμερα ο ΧΥΤΑ στα Άνω Λιόσια μπορεί να δεχθεί ακόμη απορρίμματα δύο περίπου μηνών, ενώ οι τρεις περιφερειακοί ΧΥΤΑ στη Φυλή, την Κερατέα και το Γραμματικό, που άρχισαν να συζητούνται το 1998, δεν έχουν κατασκευαστεί γιατί περιμένουμε την απόφαση του Ε΄ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας για τη χωροθέτηση. Να σημειωθεί ότι, η γνωμοδότηση των εισηγητών είναι θετική μόνο για το Γραμματικό.
Όταν χαλάσει το καζανάκι στο λουτρό ενός σπιτιού, η οικογένεια καταλαμβάνεται από πανικό μέχρι να αποκατασταθεί η βλάβη και να συνεχίσει απρόσκοπτα η ροή της καθημερινότητας. Όταν διαπιστωθεί πρόβλημα στο σύστημα αποχέτευσης επικρατεί παράνοια! Στο σπίτι της μεγαλύτερης οικογένειας της Ελλάδας, το Λεκανοπέδιο της Αττικής, το "σύστημα βούλωσε" εδώ και πολλά χρόνια και κανένας αρμόδιος δεν νοιάστηκε να φωνάξει έναν υδραυλικό να δώσει λύση στο πρόβλημα! Κάθε φορά που προκαλείται μια κρίση, είτε για λόγους πραγματικούς, είτε για λόγους πρόσθετου οικονομικού οφέλους, από εκείνους που έχουν αναλάβει έναντι αντιτίμου την... αενάως "προσωρινή" διαχείριση της κατάστασης, οι επιστήμονες δεν εισακούονται, οι δημοτικοί άρχοντες θεωρούν κεκτημένο δικαίωμα τα σκουπίδια τους να επιβαρύνουν μόνιμα μια μοναδική περιοχή στο Λεκανοπέδιο και οι πολιτικοί βρίσκουν μια εμβαλωματική λύση, που εξασφαλίζει την πορεία προς το επόμενο αδιέξοδο!

Την ώρα λοιπόν που οι υπόλοιποι εταίροι μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση συναγωνίζονται για την αύξηση των ποσοστών ανακύκλωσης, λιπασματοποίησης και θερμικής επεξεργασίας, εμείς έχουμε να υποδείξουμε
α) υψηλά ποσοστά ανακύκλωσης... πολιτικών, β) σοβαρές προσπάθειες αναζήτησης χώρων για εναπόθεση των στερεών αποβλήτων και γ) σχεδιασμό 120 νέων ΧΥΤΑ σε όλη την Ελλάδα μέχρι το 2008! Το πόσο παράλογος είναι αυτός ο εθνικός σχεδιασμός φαίνεται από τα παρακάτω στοιχεία:

1. Σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία, από το 2010 οφείλουμε να αντικαταστήσουμε τους ΧΥΤΑ με ΟΕΔΑ.
2. Στη συντριπτική πλειοψηφία των ΧΥΤΑ, που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει πρόβλεψη για σύστημα επεξεργασίας. Θα απαιτηθούν, λοιπόν, χώροι για νέες συμπληρωματικές εγκαταστάσεις και οικονομικοί πόροι για τις νέες παρεμβάσεις.
3. Σε πολλούς ΧΥΤΑ, που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, δεν πραγματοποιείται επεξεργασία των στραγγισμάτων, αλλά ούτε και συλλογή, αξιοποίηση ή καύση του βιοαερίου. Τότε ποιά είναι η διαφορά των ΧΥΤΑ από τις χωματερές, όταν τα στραγγίσματα συλλέγονται στον πυθμένα και στη συνέχεια, μέσω αντλίας οδηγούνται ανεπεξέργαστα στο πλησιέστερο χαντάκι; Ίσως η μοναδική διαφορά έγκειται στα χρηματικά ποσά που έστειλε η Ευρωπαϊκή Ένωση (1 δισεκατομμύριο ευρώ) αγνοώντας πιθανόν την ελληνική πραγματικότητα!
4. Από τους 120 νέους ΧΥΤΑ οι 117 είναι μικροί, με δυναμικότητα κατώτερη των 40 t/ημέρα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι αποκλείεται μελλοντικά να δημιουργηθεί μονάδα επεξεργασίας στους μικρούς ΧΥΤΑ, γιατί λόγω μεγέθους είναι οικονομικά ασύμφορο!
Αν σκεφθεί κανείς ότι απαιτούνται, σε ετήσια βάση, τουλάχιστον 240 εκατομμύρια ευρώ για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων και 320 εκατομμύρια ευρώ για τη διαχείριση των ιατρικών αποβλήτων και σε αυτά προσθέσει τα 400 εκατομμύρια ευρώ, που έχουν προγραμματιστεί για την αποκατάσταση των χωματερών, τα εκατομμύρια ευρώ των προστίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα εκατομμύρια ευρώ, που χάνονται από την αδυναμία αξιοποίησης των στερεών αποβλήτων, θα διαπιστώσει ότι οι απώλειες σε εθνικό επίπεδο υπολογίζονται σε δισεκατομμύρια ευρώ!

Κλείνω με τις σημαντικότερες επισημάνσεις από αυτή την παράθεση που είναι:
Σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία, από το 2010 οφείλουμε να αντικαταστήσουμε τους ΧΥΤΑ με ΟΕΔΑ.
Στη συντριπτική πλειοψηφία των ΧΥΤΑ, που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει πρόβλεψη για σύστημα επεξεργασίας. Θα απαιτηθούν, λοιπόν, χώροι για νέες συμπληρωματικές εγκαταστάσεις και οικονομικοί πόροι για τις νέες παρεμβάσεις.
Σε πολλούς ΧΥΤΑ, που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, δεν πραγματοποιείται επεξεργασία των στραγγισμάτων, αλλά ούτε και συλλογή, αξιοποίηση ή καύση του βιοαερίου.
Από τους 120 νέους ΧΥΤΑ οι 117 είναι μικροί, με δυναμικότητα κατώτερη των 40 t/ημέρα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι αποκλείεται μελλοντικά να δημιουργηθεί μονάδα επεξεργασίας στους μικρούς ΧΥΤΑ, γιατί λόγω μεγέθους είναι οικονομικά ασύμφορο!

Πραγματικά με προβληματίζει πάρα πολύ το γεγονός ότι τα παραπάνω δεν τα λαμβάνει κανείς υπόψη του, ιδιαίτερα με τους ρυθμούς που ακούγεται να δημιουργούνται ΧΥΤΑ. Και πάνω σ’ όλα αυτά έρχονται και ο κ. Σουφλιάς και το ΥΠΕΧΩΔΕ να αποφασίσουν να κάνουν τον Κηφισό βόθρο.

Μιας και φαίνεται πως αυτό θα είναι το τελευταίο μου ποστ για το 2007,

Καλή μας χρονιά και... καλά μυαλά...

Είναι καλός ο Χασάν...

Γυρνώντας σήμερα το βράδυ από το πανεπιστήμιο, άκουγα στο ΣΚΑΙ 100,3 την ελληνοφρένεια σε επανάληψη Σε κάποιο σημείο παίρνει κάποιος τηλέφωνο και ζητάει να παίξει η συνέντευξη του Ινδού "φιλοξενούμενου" του κ. Μαγγίνα σε συνδυασμό με την παλιά διαφήμιση του ΠΑΣΟΚ για τους μετανάστες με τον Χασάν. Όπως παίζει λοιπόν το κορυφαίο ηχητικό, ξαφνικά ακούω τον δημοσιογράφο να ρωτάει τον Ινδό αν του πληρώνει ΙΚΑ ο κ. Μαγγίνας και τρώω φλασιά... Deja vu.

ΜΑΥΡΟ - ΟΧΙ ΑΛΛΟ ΚΑΡΒΟΥΝΟ: Οι Μαύρες αφίσες...

Πραγματικά φοβερό...

Τα 4’ που (δεν) ανατρέπουν τη Φυσική και η ομιλία Νανόπουλου.

Το προηγούμενο ποστ για την ομιλία του Νανόπουλου, καθώς και το αρχικό για τα αποτελέσματα του MAGIC, τα έγραψα με αφορμή το δημοσίευμα της Καθημερινής «Τα 4’ που ανατρέπουν τη Φυσική» και το σχετικό ντόρο που έγινε γύρω από το θέμα. Στο πρώτο ποστ ανέπτυξα τους προβληματισμούς μου για το τι σημαίνει η θεωρία Νανόπουλου και κατά πόσο είναι η μοναδική εξήγηση των παρατηρησιακών δεδομένων. Στο δεύτερο ποστ παρουσίασα τα σχετικά με την ομιλία που έδωσε ο Νανόπουλος στο τμήμα Φυσικής στις 5.12.07 και γιατί η ερμηνεία που δίνουν στα παρατηρησιακά δεδομένα δεν είναι η μοναδική και η πιο λογική. Ουσιαστικά και τα δύο ποστς ήταν απάντηση (σε δύο χρόνους) στο άρθρο της Καθημερινής και πρακτικά η ομιλία Νανόπουλου ενίσχυσε τα επιχειρήματά μου.

Ομολογώ ότι, όπως μου παραπονέθηκαν, και τα δύο (ίσως περισσότερο το δεύτερο) κείμενα ήταν πολύ τεχνικά και χανόταν το ζουμί για αυτόν που δεν έχει επαφή μ’ αυτά τα πράγματα. Για να πω την αλήθεια, τα έγραψα απευθυνόμενος κυρίως στους φοιτητές του τμήματος Φυσικής. Το άρθρο της Καθημερινής όμως απευθύνθηκε κυρίως στον μη ειδικό αναγνώστη. Έτσι αποφάσισα να κάνω μία περίληψη του τελευταίου ποστ όπου εξηγώ γιατί τα 4 λεπτά του Νανόπουλου, δεν ανατρέπουν τη Φυσική και γιατί το υπουργείο παιδείας γλίτωσε την αλλαγή και των βιβλίων φυσικής προς το παρόν. Δηλαδή, παρακάτω θα προσπαθήσω να παρουσιάσω πως έχουν τα πράγματα με απλές αναφορές και χωρίς πολλά τεχνικά σημεία και καμιά περαιτέρω εξήγηση όπου αυτό είναι δυνατό.

Το προηγούμενο ποστ μου είναι χωρισμένο σε 3 μέρη. Το πρώτο μέρος αφορά τα «κοσμικά» της εκδήλωσης, τα οποία είναι και τα λιγότερο ενδιαφέροντα (αλλά διασκεδαστικά). Το δεύτερο μέρος, τα «επιστημονικά», είναι μια περίληψη του τι ειπώθηκε στην ομιλία, με επισήμανση στα σημαντικότερα και πιο ενδιαφέροντα σημεία. Αυτά μπορεί κανείς να τα δει και στα σχετικά βίντεο στο τέλος του ποστ, όπου τα δύο πρώτα βίντεο είναι από την ομιλία και το τρίτο είναι οι ερωτήσεις. Αυτά νομίζω ότι μπορεί να τα παρακολουθήσει ο οποιοσδήποτε. Το τρίτο μέρος με τίτλο «Ακτινοβολίες 101» είναι μάλλον και το λιγότερο προσβάσημο, αλλά είναι και το κομμάτι όπου εξηγώ γιατί υπάρχει καλύτερη εξήγηση των παρατηρήσεων από την εξήγηση Νανόπουλου. Μία εξήγηση που βασίζεται στην κλασσική Φυσική και δεν την ανατρέπει.

Πριν μπω στο επίμαχο ζήτημα, καλό είναι να πω δύο λόγια για την μεγάλη εικόνα. Όπως έγραψα και σε ένα σχόλιο στο προηγούμενο ποστ, αυτή τη στιγμή είναι σε εξέλιξη στον χώρο της φυσικής μια «μάχη». Η μάχη για την σωστή επέκταση των θεωριών μας. Ο λόγος που γίνεται αυτό είναι ότι βλέπουμε πως οι θεωρίες μας έχουν κάποια όρια (όρια ως προς την δυνατότητα να μας δίνουν απαντήσεις) και είμαστε σε σημείο όπου μπορούμε να ελέγξουμε ποιος είναι ο σωστός δρόμος. Το μεγάλο πρόβλημα λοιπόν είναι με την ασυμβατότητα της Θεωρίας της Σχετικότητας και της Κβαντομηχανικής. Αυτές οι δύο θεωρίες είναι οι θεμέλιοι λίθοι της κατανόησής μας για το Σύμπαν, αλλά παραδοσιακά η μεν Σχετικότητα αφορά τις μεγάλες κλίμακες όπου η βαρύτητα παίζει το σημαντικό ρόλο, η δε Κβαντομηχανική αφορά τις μικρές κλίμακες, όπου κυριαρχεί η κβαντική φύση των πραγμάτων και η βαρύτητα είναι ασθενής και δεν παίζει ρόλο. Μέχρι τώρα, αυτές οι δύο περιοχές δεν συναντιόντουσαν και οι θεωρίες μας, μας δίνανε καλές περιγραφές. Αυτό όμως με την εξέλιξη της κοσμολογίας έχει αλλάξει, αφού ανιχνεύοντας το νεαρό σύμπαν, κοιτάμε περιοχές όπου είναι μεν αρκετά μικρές για να επιδέχονται κβαντική περιγραφή, αλλά από την άλλη σ’ αυτές τις περιοχές η βαρύτητα είναι πολύ σημαντική. Για να λυθεί αυτό το πρόβλημα, έχουν πέσει στο τραπέζι αρκετές θεωρίες και η κάθε μία έχει τη δικιά της φιλοσοφία. Το στοίχημα λοιπόν είναι να δούμε ποια είναι στο σωστό δρόμο. Το πρόβλημα με όλα αυτά είναι ότι η Φυσική παρουσιάζει αλλαγές μόνο στις πολύ ακραίες καταστάσεις, που σημαίνει ότι όταν τα πράγματα είναι συνηθισμένα η διαφοροποίηση είναι πολύ μικρή. Απίστευτα πολύ μικρή. Γι’ αυτό το λόγο φτιάχνουμε επιταχυντές που επιταχύνουν σωματίδια σε τεράστιες ενέργειες και γι’ αυτό κοιτάμε αντικείμενα που βρίσκονται σε τεράστιες αποστάσεις. Τι θα αλλάξει όμως; Για την καθημερινότητα μας, μάλλον τίποτα (εκτός και αν μας φάει καμία μαύρη τρύπα από το LHC). Θα αλλάξει όμως ο τρόπος που βλέπουμε το σύμπαν και η αντίληψη που έχουμε γι’ αυτό και αυτό θα γίνει διαφορετικά, ανάλογα με το ποιο μοντέλο θα επικρατήσει. Θα μπορέσουμε να μιλήσουμε για το τι γινόταν πριν την μεγάλη έκρηξη ή ακόμα και να δούμε αν ήταν έκρηξη ή όχι. Θα κατανοήσουμε καλύτερα την φύση των πραγμάτων. Όπως λέει μια πολύ ωραία φράση: «Δεν θα σου φέρει ψωμί στο τραπέζι, αλλά θα αλλάξει τον τρόπο που βλέπεις το Συμπάν». Επιστρέφοντας λοιπόν στη συγκεκριμένη περίπτωση, το ζήτημα είναι: Είδε τελικά το τηλεσκόπιο MAGIC κάτι που κρύβει πληροφορία για το ποια θεωρία είναι στο σωστό δρόμο ή όχι; Όπως φαίνεται, μάλλον όχι και αυτό θα προσπάθησα να εξηγήσω στο προηγούμενό μου ποστ.

Ας δούμε πρώτα, λίγο σύντομα, τι λέει η θεωρία του Νανόπουλου. Βασιζόμενη σε μία από τις προτεινόμενες θεωρίες χορδών, η θεωρία του Νανόπουλου εισάγει μια διόρθωση στην ταχύτητα του φωτός καθώς αυτό κινείται στον χωρόχρονο, η οποία εξαρτάτε από την ενέργεια των φωτονίων. Έτσι τα φωτόνια με μεγαλύτερη ενέργεια κινούνται πιο αργά από τα φωτόνια με μικρότερη ενέργεια. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι αν δύο φωτόνια ξεκινήσουν από κάπου μαζί με κατεύθυνση προς εμάς, τότε το πιο γρήγορο φωτόνιο θα φτάσει εδώ πρώτο, δηλαδή θα δούμε πρώτα το φωτόνιο χαμηλής ενέργειας και μετά το φωτόνιο υψηλής ενέργειας. Το ερώτημα είναι, πόσο έντονο είναι αυτό το φαινόμενο; Το φαινόμενο είναι πολύ αμυδρό. Δεν υπάρχει πείραμα πάνω στη γη που να μπορεί να ξεχωρίσει την διαφορά στον χρόνο άφιξης των δύο φωτονίων, αφού η διαφορά στις ταχύτητες είναι απειροελάχιστη. Αν δύο αυτοκίνητα κινούνται στην εθνική, η απόσταση μεταξύ τους αυξάνει πιο γρήγορα όσο πιο μεγάλη είναι η σχετική τους ταχύτητα. Έτσι για μικρές διαφορές πρέπει να τους δόσεις περισσότερο χρόνο για να απομακρυνθούν ή αλλιώς να τα αφήσεις να προχωρήσουν σε μεγαλύτερη απόσταση. Έτσι για να είναι ορατό το αποτέλεσμα της διόρθωσης από τη θεωρία του Νανόπουλου, πρέπει να δούμε φωτόνια που να φτάνουν από πολύ μακριά και να έχουν όσο γίνεται πιο μεγάλες σχετικές διαφορές στις ταχύτητές τους. Δηλαδή πρέπει να δούμε ακτίνες γ να έρχονται από μακρινούς γαλαξίες. Τέτοια φωτόνια είδα το τηλεσκόπιο MAGIC.

Τι είδε όμως ακριβώς το MAGIC; Το MAGIC παρατηρούσε έναν ενεργό γαλαξία. Για το τι είναι ένας ενεργός γαλαξίας μπορεί κανείς να διαβάσει το σχετικό άρθρο στην βικιπαιδεία. Αυτό που μας ενδιαφέρει εδώ είναι ότι αυτοί οι γαλαξίες είναι αρκετά μακριά και ότι εκπέμπουν σε όλες σχεδόν τις συχνότητες, από τα ραδιοκύματα, στο ορατό, στις ακτίνες Χ μέχρι τις ακτίνες γ. Η εκπομπή τους είναι συνεχής και αυτή τη συνεχή εκπομπή την λέμε υπόβαθρο. Κάποιες φορές όμως, η εκπομπή τους γίνεται ξαφνικά πολύ πιο έντονη, δηλαδή αυξάνει ο αριθμός των φωτονίων που μας στέλνουν. Αυτό το φαινόμενο λέγεται έκλαμψη. Μία τέτοια έκλαμψη στις ακτίνες γ είδε και το MAGIC. Συγκεκριμένα, είδε αρχικά μια αύξηση στην ροή φωτονίων γ σε χαμηλές ενέργειες και σταδιακά με την πάροδο του χρόνου, είδε την αύξηση αυτή να προχωράει σε όλο και μεγαλύτερες ενέργειες, μέχρι που τέλειωσε η έκλαμψη μετά από 4 λεπτά.

Η εξήγηση σύμφωνα με την θεωρία του Νανόπουλου είναι ότι για την δεδομένη απόσταση του γαλαξία από εμάς και για τις ενέργειες των φωτονίων που είδαμε, τα 4 λεπτά οφείλονται στην διαφορά της ταχύτητας που έχουν τα φωτόνια μεταξύ τους. Αλλά το ερώτημα είναι, είναι αυτή μία ρεαλιστική εξήγηση και είναι η μοναδική που μπορούμε να δώσουμε; Η απάντηση είναι όχι.

Το πρόβλημα αυτής της ερμηνείας είναι ότι βασίζεται σε δύο στοιχεία. Το πρώτο είναι ότι τα φωτόνια ξεκίνησαν από ακριβώς το ίδιο σημείο και το δεύτερο είναι ότι ξεκίνησαν ακριβώς την ίδια στιγμή. Η πρώτη υπόθεση μπορεί να αντικρουστεί αν αναλογιστεί κανείς ότι οι διαστάσεις των πηγών αυτής της ακτινοβολίας είναι τέτοιες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν μία διαφορά της τάξης των τεσσάρων λεπτών. Για παράδειγμα, για να διανύσει την απόσταση Γης – Ήλιου (που είναι της τάξης των τυπικών διαστάσεων των πηγών της ακτινοβολίας στους ενεργούς γαλαξίες) το φως χρειάζεται περίπου 8 λεπτά. Άρα αν ξεκινήσει ένα φωτόνιο από τη Γη και από τον Ήλιο ταυτόχρονα προς την ίδια κατεύθυνση, τότε το ένα θα φτάσει 8 λεπτά μετά το άλλο. Αυτό όμως δεν είναι και το ισχυρό αντεπιχείρημα που μπορεί να καταρρίψει την ερμηνεία Νανόπουλου, αφού μπαίνουν στο πρόβλημα κάποια σχετικιστικά φαινόμενα που μπορούν να αμβλύνουν την χωρική απόσταση. Το ισχυρό αντεπιχείρημα αφορά την υπόθεση του ταυτόχρονου και έχει να κάνει με την φυσική του μηχανισμού παραγωγής της ακτινοβολίας στους ενεργούς γαλαξίες.

Ξέρουμε λοιπόν αρκετά καλά τον μηχανισμό με τον οποίο παράγεται η ακτινοβολία στις πηγές αυτές και τα τελευταία δέκα χρόνια υπάρχει ένα μοντέλο (τουλάχιστον ένα το οποίο γνωρίζω εγώ) που περιγράφει την συμπεριφορά που παρατηρούμε στις εκλάμψεις των ενεργών γαλαξιών. Και αυτό το μοντέλο περιγράφει και τις εκλάμψεις που βλέπουμε να έρχονται πρώτα τα φωτόνια των χαμηλών ενεργειών και μετά των υψηλών, αλλά και τις εκλάμψεις στις οποίες βλέπουμε πρώτα τα φωτόνια των υψηλών ενεργειών και μετά των χαμηλών (για τις οποίες η θεωρία του Νανόπουλου δεν μπορεί να πει τίποτα αφού έρχονται σε πλήρη αντίθεση). Το μοντέλο αυτό έχει προταθεί από τους Μαστιχιάδη και Kirk και είναι αυτό που περιγράφω στο προηγούμενό μου ποστ. Ο λόγος λοιπόν της διαφοράς στον χρόνο άφιξης των φωτονίων είναι ότι τα φωτόνια διαφορετικών ενεργειών εκπέμπονται σε διαφορετικές στιγμές με έναν μηχανισμό που βασίζεται στη γνωστή φυσική.

Αυτό που ήθελα να δείξω κλείνοντας το προηγούμενό μου ποστ με τις παραθέσεις από την αρχική δημοσίευση του MAGIC, ήταν ότι τον μηχανισμό που αναφέρω παραπάνω τον γνώριζαν πολύ καλά και με αυτόν είχαν ερμηνεύσει αρχικά τα αποτελέσματά τους οι άνθρωποι του MAGIC. Άρα μάλλον η όλη ιστορία ήταν απλά ένα παιχνίδι εντυπώσεων που ο καθένας μπορεί να κάνει τις υποθέσεις του για το που αποσκοπούσε.

Πρέπει να επισημάνω ακόμα ότι υπάρχει κόσμος στα Ελληνικά πανεπιστήμια που κάνει πολύ καλή δουλειά και προωθεί την έρευνα και έχει αξιόλογη διεθνή παρουσία, όπως υπάρχουν και Έλληνες του εξωτερικού που έχουν σημαντική συνεισφορά και διεθνή αναγνώριση στα πεδία τους. Δεν είναι όμως stars. Τα πράγματα δεν είναι πάντα όπως φαίνονται.

Ελπίζω αυτή η παρουσίαση της κατάστασης γύρω από το συγκεκριμένο θέμα να είναι πιο κατανοητή. Όποιος ενδιαφέρεται για περισσότερες τεχνικές λεπτομέρειες μπορεί να ανατρέξει στα δύο προηγούμενα πόστς ή να ρωτήσει τις απορίες του.
Επειδή όμως αυτό είναι το τρίτο ποστ πάνω στο συγκεκριμένο θέμα, θεωρώ ότι το έχω εξαντλήσει μέχρι να παρουσιαστούν περεταίρω στοιχεία.

Ομιλία Δ. Νανόπουλου 5/12/07 (D. Nanopoulos)

Αυτό το ποστ είναι συνέχεια του αρχικού ποστ που είχα γράψει για το MAGIC και την σχετική δουλειά των Ellis, Mavromatos και Nanopoulos για τη διασπορά των φωτονίων διαφορετικών ενεργειών και φυσικά είναι συνέχεια και του προηγούμενου χιουμοριστικού ποστ. Όπως φαίνεται λοιπόν και παρακάτω, η ΔΑΠ κάλεσε τον Δ. Νανόπουλο να δώσει μία ομιλία την Τετάρτη 5 Δεκεμβρίου στο τμήμα Φυσικής της Αθήνας. Αρχικά θα κάνω μία δημοσιογραφική παρουσίαση των όσων έγιναν κυρίως για όσους δεν παραβρέθηκαν, όπου θα αναφερθώ στα επιστημονικά στοιχεία, αλλά και στα «κοσμικά» της εκδήλωσης. Στη συνέχεια θα κάνω μία σχετικά αναλυτική παρουσίαση της αστροφυσικής πίσω από τις μετρήσεις του MAGIC, του τι αποτελεί common wisdom για την κοινότητα που δουλεύει στους ενεργούς γαλαξιακούς πυρήνες (AGNs) και έχει σχέση με αυτά που βλέπουμε στις ακτίνες Χ και τις ακτίνες γ και τελικά τι μπορεί να σημαίνει αυτό για το αποτέλεσμα της ομάδας του Νανόπουλου. Τα τελευταία είναι και προϊόντα κατ’ ιδίαν συζητήσεων των τελευταίων ημερών καθώς και της σημερινής (7/12/07) παρουσίασης του Α. Μαστιχιάδη στα πλαίσια των συναντήσεων της Ομάδας Θεωρητικής Αστροφυσικής, όπου αναφέρθηκε ως έκπληξη (εκ του τρόπου με τον οποίο υπέπεσε στην αντίληψή μας) και ένα ενδιαφέρον παρατηρησιακό αποτέλεσμα.

---«Κοσμικά»---

Το πρωί της Τετάρτης λοιπόν, ανέβηκα στο πανεπιστήμιο χωρίς να έχω ξεκαθαρίσει αν θα παρακολουθούσα τελικά την ομιλία του Νανόπουλου ή όχι. Δεν περίμενα να ακούσω κάτι ενδιαφέρον, αφού ήμουν σίγουρος ότι δεν θα έμπαινε και πολύ βαθιά στα σημαντικά σημεία της όλης υπόθεσης με την διασπορά των φωτονίων. Πηγαίνοντας προς το αμφιθέατρο Αριστοτέλης, κατά τις 10:50, παρατήρησα ότι αρκετός κόσμος κατευθυνόταν για την ομιλία. Δεν είναι μια εικόνα που βλέπεις συχνά στο Φυσικό της Αθήνας, αφού από τη μεριά των φοιτητών είναι πιο συνήθης η αδιαφορία. Αλλά αυτή η περίπτωση ήταν διαφορετική με πολλές έννοιες. Από την μία την οργάνωση και το promotion το έκανε η ΔΑΠ (με την φοβερή αφίσα του Νανόπουλου δίπλα στις αφίσες του Μαζονάκι και της εκδρομής στην Αράχοβα) και από την άλλη ο ομιλητής ήταν celebrity. Τέλος πάντων, φτάνοντας στον Αριστοτέλη με περίμενε η πρώτη «απογοήτευση». Εκεί υπήρχε το κλασσικό τραπεζάκι της ΔΑΠ, με τα κλασσικά ηχεία και το κλασσικό στερεοφωνικό, όπου όμως δεν έπαιζε κλασσική μουσική. Λίγο παρακάτω στην είσοδο του αμφιθεάτρου, υπήρχε μια σχετική ουρά όπου γινόταν ο έλεγχος όσων πήγαιναν να παρακολουθήσουν, ώστε να μπουν πρώτα όσοι είχαν δηλώσει συμμετοχή για το event. Πραγματικά, αν υπήρχε και παρκαδόρος έξω, δεν θα διέφερε σε τίποτα από το μαγαζί που τραγουδά ο Μαζονάκις (και αυτό ήταν και το αστείο που λέγαμε μεταξύ μας). Κάπου εκεί, παρακολουθώντας τον πανικό από τον κόσμο που μαζευόταν και εν μέσω συζητήσεων με φίλους και του σχετικού χαβαλέ, αποφάσισα ότι δεν άξιζε να μπω στην διαδικασία.

Αξίζει εδώ να αναφέρω, γιατί σχολιάστηκε μετά και έγινε συζήτηση πάνω σ’ αυτό, ότι η αρχική ανακοίνωση της ΔΑΠ έλεγε ότι η εκδήλωση ήταν στις 11:00. Η αφίσες που υπήρχαν την ημέρα της εκδήλωσης έλεγαν 11:30 και οι προσκλήσεις που μοιράστηκαν στους καθηγητές έλεγαν 12:00. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα αρκετοί καθηγητές που ήθελαν να παρακολουθήσουν την εκδήλωση, τελικά επειδή το αμφιθέατρο είχε γεμίσει από τις 11:20, να μην μπορέσουν να μπουν ούτε ως όρθιοι. Η πλάκα είναι ότι ο Λόντος που ήρθε λίγο μετά τις 12:00 και λίγο πριν την άφιξη του Νανόπουλου, μας βρήκε να καθόμαστε έξω από την είσοδο και άρχισε να μας κάνει παράπονα. Τέλος πάντων, γύρω στις 12:15 εμφανίστηκε και ο ομιλητής κάνοντας θεαματική είσοδο συνοδευόμενος από τον Λαχανά και μερικά μεγάλα κεφάλια της ΔΑΠ (ή τουλάχιστον έτσι φαίνονταν το λίγο που τους πρόσεξα). Μπήκαν μέσα, όπου γινόταν το αδιαχώρητο, και ξεκίνησε η τελετή και εγώ ξεκίνησα να φύγω. Περπατώντας λοιπόν στο διάδρομο, με βλέπει μία φίλη και με ρωτάει, «Είδες τι μοιράσανε για την ομιλία του Νανόπουλου;» και μου δείχνει ένα χαρτί. Ο τίτλος του κειμένου έλεγε: «ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑ Ή Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΟΥ ΥΠΑΡΚΤΟΥ ΣΚΟΤΑΔΙΣΜΟΥ». Αυτό ήταν. Αμέσως σκάφτηκα ότι ίσως και να άξιζε να παρακολουθήσω την ομιλία τελικά.

---«Επιστημονικά»---

Η ομιλία, στο μεγαλύτερο μέρος της, ήταν μία εισαγωγή στην σύγχρονη κοσμολογία. Το επίπεδο ήταν εισαγωγικό και τα πράγματα παρουσιαζόντουσαν περιγραφικά, δηλαδή ήταν προσαρμοσμένη η ομιλία στους φοιτητές των μικρών ετών, που ήταν και το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων που παρακολούθησαν την διάλεξη. Αξίζει να αναγνωρίσουμε στον Νανόπουλο ότι είναι αρκετά ενθουσιώδης ομιλητής και αυτόν τον ενθουσιασμό τον μεταφέρει καλά στο ακροατήριο. Όπως και να έχει, αυτό το κομμάτι της ομιλίας ήταν και το λιγότερο ενδιαφέρον για εμένα, που περίμενα να ξεκινήσει να αναφέρεται στα αποτελέσματά τους και τα αποτελέσματα του MAGIC και ακόμα περισσότερο περίμενα την ώρα των ερωτήσεων. Συνολικά, αυτή η περιγραφή της σύγχρονης κοσμολογίας πρέπει να κράτησε γύρω στη μία ώρα, ενώ η παρουσίαση των επίμαχων αποτελεσμάτων κράτησε γύρω στα 10-15 λεπτά.

Μέσα σ’ αυτό το δεκάλεπτο, παρουσίασε περιγραφικά το βασικό τους αποτέλεσμα της εξάρτησης της ταχύτητας διάδοσης των φωτονίων ανάλογα με την ενέργειά τους και το αποτέλεσμα της ανάλυσης της έκλαμψης που μέτρησε το MAGIC και φαίνεται να επιβεβαιώνει το μοντέλο τους. Συγκεκριμένα είπε ότι η αλληλεπίδραση των φωτονίων με τις κβαντικές διακυμάνσεις του κενού εισάγουν μια ενεργή μετρική (effective metric) η οποία έχει ως αποτέλεσμα, όταν τα φωτόνια διαδίδονται σ’ αυτή, να παρουσιάζουν διασπορά ανάλογα με την ενέργειά τους (το κενό έχει μη τετριμμένο δείκτη διάθλασης). Σε σχετικές ερωτήσεις πάνω σ’ αυτό το σημείο, που έγιναν αργότερα, διευκρίνισε ότι το μοντέλο τους δεν καταρρίπτει την θεωρία της σχετικότητας (πράγμα το οποίο τόνισε σχετικά έντονα, αδειάζοντας κάπως άκομψα το άρθρο της Καθημερινής), αλλά ουσιαστικά εισάγει την έννοια του μη τετριμμένου κενού στο οποίο διαδίδονται τα φωτόνια. Δηλαδή είπε ότι το φαινόμενο δεν είναι εγγενές, αλλά ενεργό. Ακόμα σε κάποιο σημείο επισήμανε ότι το c είναι η ταχύτητα του φωτός όπως την ξέρουμε στο όριο των χαμηλών ενεργειών και αποτελεί το άνω όριο των ταχυτήτων που έχουμε για τα φωτόνια, αφού η ταχύτητα ελαττώνεται όσο αυξάνει η ενέργεια. Μάλιστα είπε ότι αν θεωρήσουμε μονοχρωματικό φως τότε τα πράγματα είναι ακριβώς όπως τα ξέρουμε. Αυτό όμως έρχεται σε αντίθεση με το αποτέλεσμα τους (Ellis, Mavromatos & Nanopoulos 1999, Ellis, Mavromatos & Nanopoulos 1999, Ford 1995, Yu & Ford 1999) που αναφέρω και στο πρώτο άρθρο για το MAGIC, ότι δηλαδή ακόμα και φωτόνια της ίδιας ενέργειας μπορούν να εμφανίζουν διασπορά.

Εκτός από το ότι δεν είναι λάθος η σχετικότητα, ο Νανόπουλος τόνισε έντονα και το ενδεχόμενο το αποτέλεσμα του MAGIC να είναι απλά μια συγκυρία και τελικά να μην υπάρχει το φαινόμενο της διασποράς. Και πάνω σ’ αυτό έκανε ακόμα δύο σχόλια. Το πρώτο, χαριτολογώντας, ήταν ότι μπορεί αυτή τη στιγμή κάποιος Ιάπωνας να δουλεύει πάνω σε ένα μοντέλο που να εξηγεί τη μέτρηση του MAGIC με κλασσική φυσική. Το δεύτερο ήταν ότι αν παρατηρηθεί ακόμα μία έκλαμψη που να παρουσιάζει την ίδια συμπεριφορά και να συμπίπτει η χρονική καθυστέρηση με αυτό που περιμένουν από το μοντέλο τους, τότε θα είναι γελοιότητα κάποιος να ισχυριστεί ότι θα είναι φαινόμενο που θα οφείλεται στην πηγή. Παρακάτω θα δούμε γιατί και τα δύο αυτά σχόλια είναι άστοχα.

Μία από τις ενδιαφέρουσες ερωτήσεις ήταν και το τι θα σήμαινε η επαλήθευση του μοντέλου τους που βασίζετε στην non-critical string theory για τις υπόλοιπες μορφές της string theory και τις αντίστοιχες κοσμολογίες. Η απάντηση του Νανόπουλου ήταν ότι δεν υπάρχει καμία ασυμβατότητα ανάμεσα στη θεωρία τους και τις άλλες θεωρίες, πράγμα το οποίο δεν ισχύει. Κάποιος ρώτησε για την Loop Quantum Gravity η οποία προβλέπει αντίστοιχα φαινόμενα, για να πάρει την απάντηση ότι δεν μπορεί να εκφράσει δημόσια τη γνώμη του για την LQG και ότι την διασπορά την είχαν προτείνει πρώτοι πριν 10 χρόνια, πολύ πριν από αυτούς που κάνουν LQG.

Η τελευταία ενδιαφέρουσα ερώτηση ήταν η ερώτηση του Α. Μαστιχιάδη (αναπληρωτής καθηγητής του τομέα Αστροφυσικής), ο οποίος μπήκε και στην ουσία του θέματος. Αρχικά ανέφερε ότι η δραστηριότητα των ενεργών γαλαξιακών πυρήνων είναι συνεχής, παρουσιάζοντας εκλάμψεις τις οποίες παρατηρούμε στις ακτίνες γ αλλά και στις ακτίνες Χ. Ακόμα, αυτές οι εκλάμψεις εμφανίζονται να είναι συσχετισμένες χρονικά, δηλαδή η χρονική εξέλιξη των ακτίνων Χ είναι η ίδια με την χρονική εξέλιξη των ακτίνων γ, ενώ οι χρονικές διάρκειές τους κυμαίνονται από περίπου 15 λεπτά μέχρι αρκετές ώρες. Τέλος, άλλες εκλάμψεις εμφανίζονται πρώτα στις χαμηλές ενέργειες και μετά στις υψηλές, ενώ άλλες εμφανίζονται πρώτα στις υψηλές και μετά στις χαμηλές. Η ερώτηση που έκανε λοιπόν ο Μαστιχιάδης ήταν, δεδομένου ότι ο Mkn 501 και ο Mkn 421 είναι δύο αρκετά μελετημένοι ενεργοί γαλαξίες και υπάρχει μεγάλος αριθμός δεδομένων, ειδικότερα από τον Mkn 421, γιατί δεν χρησιμοποιήθηκαν και άλλες εκλάμψεις στην διερεύνηση που κάνανε και συγκεκριμένα εκλάμψεις από τον Mkn 421 που είναι ένα καλύτερα μελετημένο φυσικό αντικείμενο και βρίσκεται και στην ίδια απόσταση με τον Mkn 501;

Η απάντηση σ’ αυτή την ερώτηση ήταν ότι αν και δεν είναι πειραματικός, πιστεύει ότι δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν άλλες εκλάμψεις για αυτή τη διερεύνηση, γιατί η συγκεκριμένη έκλαμψη ήταν υπό μία έννοια μοναδική και είχε πολύ συγκεκριμένες ιδιότητες (???) για τις οποίες παρέπεμψε στο αρχικό χαρτί του MAGIC. Από εκεί και πέρα, είπε πως το HESS ψάχνει για αντίστοιχες εκλάμψεις ώστε να κάνουν περαιτέρω ελέγχους της θεωρίας τους.

Με αυτά περίπου (ακολούθησε και θεϊκή ερώτηση του Γραμματικάκη, αλλά δεν είναι του παρόντος) έκλεισε το επιστημονικό κομμάτι της ομιλίας του Νανόπουλου. Μετά ακολούθησαν κάποια σχόλια για την έρευνα στην Ελλάδα, τα οποία ανήκουν σε άλλη συζήτηση.

---«Ακτινοβολίες 101»---

Ας δούμε λοιπόν τι περίπου συμβαίνει στους ενεργούς γαλαξίες και πως περίπου παίρνουμε ακτινοβολία από αυτούς. Καταρχήν ξέρουμε ότι στα κέντρα των ενεργών γαλαξιών υπάρχουν γιγαντιαίες μελανές οπές στις οποίες γίνεται πρόσπτωση υλικού από την γύρω περιοχή με αποτέλεσμα τον σχηματισμό δίσκου προσαύξησης. Εκτός από τον δίσκο, οι μελανές οπές έχουν και πίδακες, στους οποίους το υλικό κινείτε με σχετικιστικές ταχύτητες. Οι πίδακες αυτοί μεταφέρουν τεράστια ποσά ενέργειας από το κέντρο του ενεργού γαλαξία προς τα έξω, σε τεράστιες αποστάσεις. Τέλος, η εικόνα συμπληρώνεται με την παρουσία ισχυρών μαγνητικών πεδίων.

Το υλικό λοιπόν που υπάρχει στους πίδακες είναι φυσικά σε κατάσταση πλάσματος, δηλαδή αποτελείται από φορτισμένα σωματίδια, θετικά και αρνητικά, όπου τα θετικά είναι κυρίως πρωτόνια και τα αρνητικά είναι ηλεκτρόνια. Αυτή η εικόνα μας δίνει και έναν πρώτο μηχανισμό ακτινοβολίας. Όταν έχουμε φορτισμένα σωματίδια μέσα σε μαγνητικό πεδίο, τότε αυτά ακτινοβολούν ακτινοβολία σύγχροτρον, επειδή η παρουσία του μαγνητικού πεδίου αναγκάζει τα φορτισμένα σωματίδια να επιταχύνονται (τα επιταχυνόμενα φορτία ακτινοβολούν) αφού τα οδηγεί σε ελικοειδή τροχιές. Η ενέργεια (δηλαδή η συχνότητα) της εκπεμπόμενης ακτινοβολίας είναι $$\reverse\opaque \nu \propto \gamma^2 B$$ όπου το γ είναι ο παράγοντας Lorentz και Β η ένταση του μαγνητικού πεδίου. Τα τυπικά χαρακτηριστικά που βλέπουμε στους ενεργούς γαλαξιακούς πυρήνες τοποθετούν την περιοχή εκπομπής της σύγχροτρον ακτινοβολίας στις ακτίνες Χ. Εδώ πρέπει να επισημάνω ότι τα σωματίδια που κατεξοχήν ακτινοβολούν είναι τα ηλεκτρόνια και ο λόγος είναι ότι ο ρυθμός ακτινοβολίας ενός φορτισμένου σωματιδίου είναι αντιστρόφως ανάλογος με το τετράγωνο της μάζας του σωματιδίου. Δεδομένου ότι ο λόγος της μάζας του πρωτονίου προς τη μάζα του ηλεκτρονίου είναι της τάξης του 1000 (btw, google proton mass over electron mass) είναι σαφές ότι η ακτινοβολία των πρωτονίων είναι αμελητέα. Άρα όπως είπαμε, τα ηλεκτρόνια παρουσία του μαγνητικού πεδίου ακτινοβολούν με ρυθμό $$\reverse\opaque \frac{dE}{dt} \propto \gamma^2 B^2$$.

Τα ηλεκτρόνια όμως μπορούν να κάνουν και κάτι ακόμα. Αν ένα ηλεκτρόνιο είναι σχετικιστικό, τότε μπορεί να σκεδάσει ένα φωτόνιο χαμηλής ενέργειας σε φωτόνιο υψηλότερης ενέργειας. Η διαδικασία αυτή λέγεται αντίστροφος σκεδασμός Compton και τα παραγόμενα φωτόνια έχουν ενέργεια $$\reverse\opaque \nu_{final} \propto \gamma^2 \nu_0$$ όπου και πάλι το γ είναι ο παράγοντας Lorentz των ηλεκτρονίων. Έτσι αν έχουμε ένα πεδίο φωτονίων και ένα πληθυσμό σχετικιστικών ηλεκτρονίων, τότε ο ρυθμός εκπομπής ακτινοβολίας με αυτή τη διαδικασία θα είναι $$\reverse\opaque \frac{dE}{dt} \propto \gamma^2 U_{ph}$$, όπου $$\reverse\opaque U_{ph}$$ είναι η πυκνότητα ενέργειας των φωτονίων.

Οι δύο παραπάνω διαδικασίες μας προσφέρουν τον μηχανισμό για να έχουμε παραγωγή ακτινοβολίας από τις ακτίνες Χ μέχρι τις ακτίνες γ στους πίδακες των ενεργών γαλαξιών, αρκεί να υπάρχουν ηλεκτρόνια αρκετά υψηλής ενέργειας. Και το πιο ενδιαφέρον είναι ότι έχουμε μια διαδικασία δύο σε ένα. Από τη μία τα σχετικιστικά ηλεκτρόνια ακτινοβολούν, λόγω του μαγνητικού πεδίου, ακτινοβολία σύγχροτρον στις ακτίνες Χ. Από την άλλη, κάποια από τα φωτόνια των ακτίνων Χ κάνουν αντίστροφο σκεδασμό Compton με τα σχετικιστικά ηλεκτρόνια και παράγουν ακτινοβολία γ. Αυτό ακριβώς είναι το μοντέλο Synchrotron Self Compton (SSC).

Η παραπάνω διαδικασία όπως την περιγράψαμε ήταν και η πρώτη προσέγγιση να ερμηνευτεί το φάσμα των AGNs στις υψηλές ενέργειες. Δηλαδή αρχικά, θεωρούσαν ότι με κάποιο τρόπο έχεις μια ενεργειακή κατανομή ηλεκτρονίων σε μια περιοχή του πίδακά σου, όπου υπάρχει και το κατάλληλο μαγνητικό πεδίο και αυτά τα υλικά θα σου δώσουν το τελικό φάσμα όπως φαίνεται στο σχήμα.



Φυσικά η παραπάνω εικόνα δεν είναι σε καμία περίπτωση πλήρης και ο λόγος είναι ότι είναι τεχνητός ο τρόπος με τον οποία βάζεις τα ηλεκτρόνια στο σύστημα. Η εικόνα αυτή όμως ήταν αρκετή για να περιγράψει πλήρως την κατάσταση «ηρεμίας» των AGNs, όπου δεν παρατηρούνται δυναμικά φαινόμενα. Για την περιγραφή όμως δυναμικών φαινομένων, όπως οι εκλάμψεις, ήταν απαραίτητη μία πιο ρεαλιστική περιγραφή, που να λαμβάνει υπόψη της δυναμικούς μηχανισμούς όπως τις απώλειες των ηλεκτρονίων λόγω ακτινοβολίας καθώς και τους πιθανούς μηχανισμούς επιτάχυνσης των ηλεκτρονίων. Την λύση στο ζήτημα της επιτάχυνσης, την δίνουν τα κρουστικά κύματα. Όταν έχεις ένα κρουστικό κύμα που διαδίδεται μέσα σε ένα πλάσμα παρουσία μαγνητικού πεδίου, υπάρχει η δυνατότητα τα ηλεκτρόνια που βρίσκονται στο δρόμο του κύματος να επιταχυνθούν ουσιαστικά από τη σκέδασή τους με το κύμα. Χονδρικά η διαδικασία είναι ανάλογη με το μπαλάκι που κερδίζει κινητική ενέργεια όταν το χτυπά η ρακέτα. Η διαφορά είναι ότι το κύμα κυνηγά τα ηλεκτρόνια και τα «χτυπάει» συνέχεια, επιταχύνοντας τα συνέχεια. Η επιτάχυνση με αυτή τη διαδικασία λέγετε επιτάχυνση Fermi. Τα πράγματα είναι ακόμα πιο δραματικά όταν το κρουστικό κύμα κινείται με σχετικιστικές ταχύτητες, οπότε και τα ηλεκτρόνια φτάνουν σε πολύ υψηλές ενέργειες.

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, οι Α. Μαστιχιάδης και J.G. Kirk παρουσίασαν ένα μοντέλο για τη μεταβλητότητα που παρατηρείται στους πίδακες των ενεργών γαλαξιακών πυρήνων, Kirk & Mastichiadis (1999), Kirk & Mastichiadis (2002). Το μοντέλο αυτό προβλέπει τις παρακάτω συμπεριφορές για τις εκλάμψεις:

1. Αν η χρονική κλίμακα στην οποία επιταχύνονται τα ηλεκτρόνια από το κρουστικό κύμα είναι πολύ μικρότερη από την χρονική κλίμακα στην οποία ψύχονται (λόγω ακτινοβολίας), τότε η μεταβολή του φασματικού δείκτη “α” ως προς την έντασης της έκλαμψης έχει τη μορφή:

Στο σχήμα βλέπουμε πάνω δεξιά την μεταβολή της έντασης ως συνάρτηση του χρόνου, κάτω αριστερά βλέπουμε τον φασματικό δείκτη ως συνάρτηση του χρόνου (το φάσμα είναι νόμος δύναμης της μορφής $$\reverse\opaque F_{\nu}\propto \nu^{\alpha}$$) και κάτω δεξιά βλέπουμε τον φασματικό δείκτη ως συνάρτηση της έντασης. Τα βελάκια υποδεικνύουν ότι καθώς εξελίσσεται η έκλαμψη, η τροχιά έχει φορά κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού. Το γεγονός ότι σ’ αυτή την περίπτωση έχουμε πολύ μικρό χρόνο επιτάχυνσης σε σχέση με το χρόνο ψύξης σημαίνει ότι τα ηλεκτρόνια θα επιταχυνθούν σχεδόν ακαριαία στις τελικές τους ενέργειες και από εκεί και πέρα επειδή ο χρόνος ψύξης αυξάνει όσο μικρότερη είναι η ενέργεια των ηλεκτρονίων, τα ηλεκτρόνια υψηλότερης ενέργειας ακτινοβολούν πρώτα και άρα σε εμάς θα φτάσουν πρώτα τα φωτόνια υψηλότερης ενέργειας και μετά τα χαμηλότερης. Αυτό το φαινόμενο έχει παρατηρηθεί αρκετές φορές και σε αρκετές πηγές.

2. Αν η χρονική κλίμακα της επιτάχυνσης είναι της ίδιας τάξης μεγέθους με τον χρόνο ψύξης, τότε έχουμε για την μεταβολή του φασματικού δείκτη:

όπου τα σχήματα είναι όπως και παραπάνω. Σ’ αυτή την περίπτωση βλέπουμε ότι τα βελάκια υποδεικνύουν την ανάποδη τροχιά στο διάγραμμα του φασματικού δείκτη ως προς την ένταση. Πρακτικά το ότι ο χρόνος επιτάχυνσης είναι συγκρίσιμος με τον χρόνο ψύξης σημαίνει ότι καθώς κερδίζουν ενέργεια τα ηλεκτρόνια με αυτόν τον αργό ρυθμό, στον ίδιο χρόνο έχουν την δυνατότητα να ακτινοβολήσουν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ακτινοβολούν τα ηλεκτρόνια πρώτα στις χαμηλές ενέργειες και μετα στις υψηλές. Δηλαδή εδώ θα βλέπαμε πρώτα τα φωτόνια χαμηλής ενέργειας και μετά με καθυστέρηση τα φωτόνια υψηλότερης ενέργειας.

Όλα τα παραπάνω ισχύουν τόσο στις ακτίνες Χ όσο και στις ακτίνες γ, με μικρές διαφοροποιήσεις. Αυτό σημαίνει ότι επειδή ακριβώς την όλη δουλειά την κάνει ο ίδιος πληθυσμός ηλεκτρονίων, η μεταβλητότητα στις ακτίνες Χ θα πρέπει να είναι συσχετισμένη χρονικά με την μεταβλητότητα στις ακτίνες γ. Αυτή ακριβώς η συμπεριφορά γενικά παρατηρείται.

---«Επιστροφή στο MAGIC»---

Επιστρέφοντας στις παρατηρήσεις του MAGIC, στην παράγραφο 4.4 του αρχικού χαρτιού γίνεται αναφορά στην χρονική εξέλιξη της βασικής έκλαμψης που μας απασχολεί (9 Ιουλίου) και στη συνέχεια γίνεται περεταίρω αναφορά στην παράγραφο 5.3 όπου γίνεται και μία σχετική ερμηνεία των αποτελεσμάτων της έκλαμψης. Εκεί λοιπόν διαβάζουμε:

4.4 Intra-night spectral variations.

As discussed in section 3.3, during the active nights of June 30 and July 9 the VHE emission of Mrk 501 can be divided into a “stable” (pre-burst) and “variable” (in-burst) part. In order to study potential changes in the spectral shape, we derived the differential photon spectrum for the two parts of each night (Fig. 5). Since each spectrum is based on <1/2 hr exposure this procedure certainly increases the statistical errors. The four spectra were fitted with the log-parabolic function in eq. 6, which is preferred over the simple PL function (see sect. 4.3). The results of the fit, as well as other relevant information (e.g., net observing time, significance of the signal, goodness of fit) are reported in Table 8. The spectra and the corresponding fits are plotted in Fig. 15. In both nights, there is marginal (1σ) evidence for a spectral hardening during the flare.

We also studied the time-evolution of the hardness ratio, defined as the ratio F(1.2-10 TeV)/F(0.25-1.2 TeV) and which is computed directly from the LCs shown in Fig. 6 and Fig. 7. The resulting graph is shown in Fig. 16. The hardness ratios for the pre-burst and in-burst part are quantified by means of a constant fit. In both nights the hardness ratio is somewhat larger (1-2σ) in the in-burst than in the pre-burst part, in agreement with the observed spectral hardening (see Fig. 15). It is worth noting that the hardness ratios for the pre-burst and in-burst time windows of June 30 are statistically compatible with being constant, those of July 9 are much less so, as shown in the insets of Fig. 16. The evolution of the hardness ratio with the emitted flux above 0.25 TeV is shown in Fig. 17. Both nights show some evidence for a larger spread in the in-burst part than in the pre-burst part.

The evolution of the in-burst points from June 30, however, is somewhat chaotic, while the evolution of the in-burst points from July 9 shows a clear loop pattern rotating counterclockwise. The physical interpretation of this feature is given in section 5.3. Concluding, a spectral hardening with increased emission characterizes the VHE emission of Mrk 501 also at short timescales.

Fig. 17 - Hardness ratio F(1.2 - 10 TeV)/F(0.25 - 1.2 TeV) vs F(> 0.25 TeV) for the nights of June 30 and July 9. Horizontal and vertical bars denote 1σ statistical uncertainties. Black open squares and red open circles denote pre-burst (’stable’) and in-burst (’variable’) emission respectively. The numbers inside the markers denote the position of the points in the LCs. The consecutive (in time) points of the in-burst LC are connected by red lines for better clarity.

και συνεχίζουν στην ενότητα 5:

5.3. Interpretation of the spectral shape variations

The observed correlation between spectral shape and (bolometric) luminosity is naturally accounted for in the SSC(*) scenario. Pian et al (1998); Tavecchio et al (2001) discuss the SED variations of Mrk 501 during the giant 1997 flare. During the 1997 flare the 0.1-200 keV band synchrotron spectrum became exceptionally flat (photon spectral index a<1), peaking at > 100 keV – a shift to higher frequencies by a factor of 100 from previous, more quiescent states. The VHE data (from the Whipple, HEGRA, and CAT telescopes) showed a progressive hardening from the baseline state (a>2) through a more active state to a flaring state (a~2). In the SSC scenario, these flux-dependent spectral changes implied that a drastic change in the electron spectrum caused the increase in emitted power: a freshly injected electron population has a flatter high-energy slope and a higher maximum energy than an aging population, which cause a shift of the SED to higher frequencies.

In section 4.4 we reported that the spectrum of Mrk 501 not only hardens on long time
scales, with the overall emitted flux, but also during the shorter events of June 30 and July 9. The burst from July 9 showed a remarkable variability, and the evolution of the hardness ratio with the flux (right-hand plot of Fig 17) contains valuable information about the dynamics of the source. In the pre-burst phase, the hardness ratio does not vary significantly; Yet during the burst phase, it varies following a clear loop pattern rotating counterclockwise. As pointed out by Kirk & Mastichiadis (1999)(**), one expects to have this behaviour for a flare where the variability, acceleration and cooling timescales are similar; which implies that, during this flare, the dynamics of the system is dominated by the acceleration processes, rather than by the cooling processes. Consequently, the emission propagates from lower to higher energy, so the lower energy photons lead the higher energy ones (that is the so-called hard lag). This indeed agrees well with the argumentation given in section 5.2, where the time delay between E>1.2 TeV and E<0.25 TeV is shown to be consistent with the gradual acceleration of the electrons.

In a systematic study performed by Gliozzi et al (2006) using X-ray data from 1998 to 2004, this behaviour was not observed on more typical (longer) flares, where actually the opposite behaviour (clockwise rotation) was indicated. This might point to the fact that these physical processes might be responsible only for the shortest flux variations, and not for the variability on longer timescales

(*) SSC: Synchrotron Self Compton.
(**)http://arxiv.org/abs/astro-ph/9610058 , http://arxiv.org/abs/astro-ph/9903280

Τα παραπάνω και σε συνδυασμό με μερικά ακόμα στοιχεία, όπως το correlation των ακτίνων Χ με τις ακτίνες γ και την περιοχή του φάσματος του Mkn 501 στην οποία βρίσκονται οι δύο εκλάμψεις, υποδεικνύουν ξεκάθαρα ότι η επίμαχη έκλαμψη της 9ης Ιουνίου είναι ένα φαινόμενο με καθαρά κλασσική εξήγηση. Εξήγηση που υπάρχει στην πιάτσα εδώ και αρκετό καιρό και δεν χρειάζεται κάποιος Ιάπωνας να την ανακαλύψει. Εξήγηση που θα είναι ενδεχομένως σε θέση να ερμηνεύσει και την επόμενη υποψήφια έκλαμψη είτε έρχονται πρώτα οι υψηλές ενέργειες, είτε έρχονται πρώτα οι χαμηλές, χωρίς να φτάνει κανένας στα όρια της γελοιότητας.

Ακόμα νομίζω ότι διακρίνεται και μια οπορτουνιστική διάθεση από το MAGIC, το οποίο πάνω στον ανταγωνισμό του με το HESS και στην προσπάθειά του να εξασφαλίσει την χρηματοδότηση για το MAGIC II, ίσως και να παρέσυρε και την ομάδα του Νανόπουλου σ’ αυτή την ιστορία.

Η όλη ιστορία μου θυμίζει λίγο την φράση: «Τα αποτελέσματα των πειραματικών τα πιστεύουν μόνο οι θεωρητικοί».

-------------------------------------------
Update: Αξίζει να αναφέρω μερικά σημεία που μου επισημάνθηκαν. Ο Νεκτάριος Βλαχάκης (λέκτορας του τομέα Αστροφυσικής) μου επισήμανε ότι υπάρχει η άποψη ότι στους πίδακες, υπάρχουν και πληθυσμοί ποζιτρονίων, τα οποία και αυτά συνεισφέρουν στην εκπεμπόμενη ακτινοβολία σημαντικά. Ακόμα, οι ενέργειες που αναφέρω παραπάνω για τα φωτόνια, είναι στο σύστημα αναφοράς του υλικού που κινείται στον πίδακα. Το υλικό αυτό όμως κινείται σχετικιστικά και γι’ αυτό το λόγο υπάρχει και μια ενίσχυση της ενέργειας που βλέπουμε εμείς. Είναι δηλαδή δ φορές μεγαλύτερη, όπου δ είναι ο παράγοντας Doppler και είναι: $$\reverse\opaque \delta \equiv \frac{1}{\gamma(1-\beta cos\theta)}$$ όπου θ είναι η γωνία που σχηματίζει ο άξονας του πίδακα με εμάς. Τέλος η εικόνα των σχετικιστικών κρουστικών κυμάτων είναι αρκετά πιο περίπλοκη από αυτό που παρουσιάζω, αλλά απλά ήθελα να δώσω μια εικόνα του μηχανισμού.
Ακόμα θέλω να επισημάνω κάτι που ξέχασα να αναφέρω για τον μηχανισμό που δημιουργεί την έκλαμψη. Όπως αναφέρω και παραπάνω, υπάρχει ένας πληθυσμός ηλεκτρονίων, που έχουν κάποιο ενεργειακό φάσμα και αυτά ακτινοβολούν. Η έκλαμψη ενεργοποιείτε όταν αυξήσουμε την αριθμητική πυκνότητα των ηλεκτρονίων, δηλαδή όταν βάλουμε έξτρα ηλεκτρόνια στο σύστημα. Το μοντέλο δηλαδή θεωρεί ότι όπως κινείται το κρουστικό κύμα, συναντά μια αύξηση στην πυκνότητα και αυτό δημιουργεί την αύξηση στη ροή.

Το βίντεο της διάλεξης του Νανόπουλου.

Απόσπασμα από ομιλία του Δ. Νανόπουλου που δόθηκε στο Τμήμα Φυσικής του πανεπιστημίου Αθηνών στις 5 Δεκέμβρη 2007. Στο βίντεο υπάρχει το κομμάτι της ομιλίας που αναφέρετε στα δεδομένα του τηλεσκοπίου MAGIC και την θεωρία της ομάδας Νανόπουλου για την διασπορά του φωτός, καθώς και οι σχετικές ερωτήσεις. Το βίντεο είναι τραβηγμένο με ψηφιακή φωτογραφική κάμερα και γι’ αυτό έχει διακοπές (των μερικών δευτερολέπτων, αφού η κάμερα δεν μπορούσε να καταγράψει πάνω από 3’10”) στην ροή του. Επίσης οι μη ενδιαφέρουσες ερωτήσεις έχουν παραληφθεί.

Ο Δ. Νανόπουλος στο Φυσικό Αθηνών.

Σε περιμένω να ‘ρθείς και πάλι,
Μαζί να γράψουμε μια θεωρία μεγάλη (GUT)
Να σπάσουμε την υπέρ-συμμετρία (SUSY),
Ζήτω η Ελλάδα, Ζήτω η θρησκεία, Ζήτω η Σουηδική Ακαδημία,
Ζήτω η Ελλάδα, Ζήτω η θρησκεία, Ζήτω η Σουηδική Ακαδημία.

Του Πρόεδρου την εύνοια πάλι ζήτα,
Κι’ ας εφαγές του Χριστοδούλου την ήττα
Με το h-index ίσως κάποιους να πείσεις
Ένα καινούριο Ινστιτούτο να χτίσεις.

Σε περιμένω να ‘ρθείς και πάλι,
Να οδηγάς μπροστά μια Lexus μεγάλη
4η θέση σ’ όλη την Ιστορία,
Ζήτω η Ελλάδα, Ζήτω η θρησκεία, Ζήτω η Σουηδική Ακαδημία,
Ζήτω η Ελλάδα, Ζήτω η θρησκεία, Ζήτω η Σουηδική Ακαδημία.

Τη Σχετικότητα εσύ ν’ αλλάξεις,
Και τα παλιά βιβλία να ξαναγράψεις
Τον ουρανό θα φωτίζουν τ’ Αστέρια,
Με νόμους που ‘χουν γράψει τα δικά σου τα χέρια.

Σε περιμένω να ‘ρθείς και πάλι,
Τα neutralinos θ’ ασκούν έλξη μεγάλη
Με την non-critical string θεωρία,
Ζήτω η Ελλάδα, Ζήτω η θρησκεία, Ζήτω η Σουηδική Ακαδημία,
Ζήτω η Ελλάδα, Ζήτω η θρησκεία, Ζήτω η Νέα Δημοκρατία.



----------------------------------------------------------------------
Σχετικό θέμα: Επιστολή 12 καθηγητών(Greek University Reform Forum)

Η (μη) ενημέρωση των Αγροτών των πυρόπληκτων περιοχών

Με αφορμή κάτι που άκουσα στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΙ σήμερα, είπα να γράψω αυτό το άρθρο. Το σαββατοκύριακο, βρέθηκα στο χωριό μου για μία υποχρέωση. Το χωριό μου είναι στην Εύβοια, κοντά σε μία από τις περιοχές που κάηκαν φέτος. Σε μία συζήτηση λοιπόν, έμαθα ότι στα ΚΕΠ της περιοχής (και φαντάζομαι και στα κατά τόπους γραφεία γεωργικής ανάπτυξης) υπήρχε διαθέσιμο υλικό του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης για τους αγρότες, προκειμένου να ενημερωθούν σχετικά με τις ενέργειες που θα πρέπει να κάνουν (και να αποφύγουν) μετά τις πυρκαγιές. Έψαξα λοιπόν στο site του υπουργείου για να βρω το υλικό σε ηλεκτρονική μορφή. Πράγματι βρήκα δύο φυλλάδια σε μορφή pdf τα οποία απευθύνονται, το ένα προς τους αγρότες και το άλλο προς τους γεωτεχνικούς και βρίσκονται στη σελίδα ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΑ ΦΥΛΛΑΔΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ. Στα φυλλάδια υπάρχουν χρήσιμες πληροφορίες για τους αγρότες σχετικά με:
1. Ελαιοκαλλιέργειες,
2. Αμπελώνες,
3. Φυλλοβόλα δένδρα,
4. Κτηνοτροφία,
5. Μελισσοκομία,
6. Προστασία εδαφών και
7. Υδατικούς πόρους.

Αυτά είναι τα θετικά της ιστορίας. Αυτό που άκουσα λοιπόν σήμερα στο ραδιόφωνο ήταν ότι στην Ηλεία (αν δεν κάνω λάθος) οι αγρότες έχουν μπει στη διαδικασία να ξεριζώνουν καμένες ελιές και διάφορα τέτοια δυσάρεστα. Η πρώτη μου σκέψη ήταν, «μα πως γίνεται να κάνουν κάτι τέτοιο όταν υπάρχει ενημέρωση από το υπουργείο για το αντίθετο;»

Είναι γνωστό ότι η ελιά είναι ένα δέντρο µε μεγάλη ικανότητα αναβλάστησης, ανανέωσης ακόμα και αναγέννησης...
... να δείξετε αυτοσυγκράτηση και να μην προβείτε άμεσα σε παρεμβάσεις όπως μηχανική κατεργασία του εδάφους, κλάδεμα, καρατόμηση των δένδρων και κυρίως σε καμιά εκρίζωση δέντρων, τουλάχιστον μέχρι τέλος χειμώνα...
... Να γίνει προσεκτική εξέταση των δένδρων στο τέλος του χειμώνα µε αρχή της άνοιξης και να προσδιοριστεί ο βαθμός (σοβαρότητα) της ζημιάς των δέντρων.
(από το ενημερωτικό φυλλάδιο Α για τους αγρότες)

Η απάντηση ίσως να βρίσκεται και στο γεγονός ότι τα παραπάνω φυλλάδια εκδόθηκαν στις 22 Οκτωβρίου, δύο μήνες μετά από τις πυρκαγιές. Και δεν είναι να πεις ότι μιλάμε για καμιά εκτενή και λεπτομερή μελέτη. Μιλάμε για ένα επιγραμματικό ενημερωτικό φυλλάδιο, που θα μπορούσε να έχει εκδοθεί σε διάστημα μόλις μερικών ημερών. Και το τραγικότερο είναι ότι φαίνεται πως ακόμα και ένα μήνα μετά την έκδοσή του, υπάρχουν αγρότες που δεν έχουν ενημερωθεί ή ακόμα χειρότερα έχουν παραπληροφορηθεί (από «κάποιους» ενδεχομένως;*) σχετικά με το τι πρέπει να κάνουν.


Ελπίζω ότι έστω και τώρα θα γίνουν οι κατάλληλες κινήσεις ώστε να ενημερωθούν οι αγρότες (που είναι και οι άμεσα ενδιαφερόμενοι) από τους αρμόδιους (και τους λιγότερο αρμόδιους) φορείς για τις σωστές δράσεις.


----------------------------------------------------------
* Θυμάμαι τις πρώτες μέρες μετά τις φωτιές ακούγονταν διάφορα, ξεκινώντας από ιστορίες με επιτήδειους που προσπαθούσαν να πουλήσουν «καλύτερες» ρίζες σε όσους είχαν χωράφια με καμένες ελιές, μέχρι ιδέες που διαδίδονταν για αλλαγές καλλιέργειας σε καλύτερα επιδοτούμενα είδη.

Εντυπωσιακό αποτέλεσμα της έρευνας στα βλαστοκύτταρα

Φοβερά νέα από το περιοδικό Science. Στο άρθρο Researchers Turn Skin Cells Into Stem Cells αναφέρεται πως δύο ομάδες ερευνητών, ανεξάρτητα, κατάφεραν να παράγουν βλαστοκύτταρα από δερματικά κύτταρα.

Οι επιστήμονες κατάφεραν να μετατρέψουν τα κύτταρα αυτά σε βλαστοκύτταρα, ενεργοποιώντας μία ομάδα γονιδίων που έχουν αναγνωριστεί ότι γίνονται ανενεργά όταν το βλαστοκύτταρο αποκτήσει συγκεκριμένη ταυτότητα. Σε πρώτη φάση η ενεργοποίηση αυτή γίνεται με την εισαγωγή των συγκεκριμένων γονιδίων με τη βοήθεια ρετροιών, αλλά στο μέλλον ο στόχος είναι να ενεργοποιούνται τα γονίδια του ίδιου του κυττάρου.

Τα κύτταρα που παράχθηκαν από τις δύο ερευνητικές ομάδες παρουσίαζαν ακριβώς την ίδια συμπεριφορά με τα κανονικά βλαστοκύτταρα, δηλαδή είχαν τη δυνατότητα να μετατραπούν σε οποιουδήποτε είδους κύτταρο.

Φυσικά τα παραπάνω αποτελέσματα ανοίγουν τον δρόμο στην ελεύθερη έρευνα με βλαστοκύτταρα. Μια έρευνα που θα σώσει ζωές και έχει την δυνατότητα να βελτιώσει την ποιότητα ζωής όλων μας.

Βιβλιογραφία:
[1] Induction of Pluripotent Stem Cells from Adult Human Fibroblasts by Defined Factors
Shinya Yamanaka et al., Cell 131, Immediate Early Publication, November 30(2007)
[2] Preview Induction of Pluripotency: From Mouse to Human
Holm Zaehres and Hans R. Schöler, Cell 131, Immediate Early Publication, November 30(2007)
[3] Induced Pluripotent Stem Cell Lines Derived from Human Somatic Cells
James A. Thomson et al., Science, Published Online November 20(2007)
[4] Induction of Pluripotent Stem Cells from Mouse Embryonic and Adult Fibroblast Cultures by Defined Factors
Kazutoshi Takahashi and Shinya Yamanaka, Cell 126, 663-676(2006)

Ο ΣΚΑΙ προωθεί αμφιλεγόμενη "οικολογική" πρωτοβουλία του Δήμου Καλυβίων

Παραθέτω παρακάτω το πολύ ανησυχητικό e-mail που έλαβα:

Από την ιστοσελίδα του ραδιοφώνου SKAI 100,3 (www.skai.gr) είναι το κείμενο που ακολουθεί. Πρόκειται για πρωτοβουλία του Δήμου Καλυβίων έτσι ώστε να "αποκατασταθούν οι καμένες εκτάσεις των Καλυβίων" στο Πάνειο όρος. Εκτάσεις οι οποίες καλύπτονταν από πευκοδάσος τέτοιας ηλικίας που είναι πολύ πιθανό ότι θα μπορούσε να αναγεννηθεί με τις δικές του δυνάμεις! Και εν πάσει περιπτώση, τι εξυπηρετεί αυτή η βιασύνη; Και δεν φτάνει μόνο αυτό! Ο ΣΚΑΙ μας ενημερώνει ότι "έξι μηχανήματα εκσκαφής και ένα τρακτέρ με αλέτρι ανοίγουν τις τρύπες που θα τοποθετηθούν τα δένδρα". Δηλαδή, αλίμονο σε όσα (και είναι πολλά) φυτικά είδη άρχισαν να αναγεννώνται στις καμένες εκτάσεις.

Ερώτημα 1ο: Είναι όλη αυτή η προσπάθεια εν γνώση του Δασαρχείου;

Ερώτημα 2ο: Τα "10 με 15 χιλιάδες δένδρα" σε ποια είδη ανήκουν;

Ερώτημα 3ο: Πόσα άτομα θα καταπατήσουν την ερχόμενη Κυριακή της καμένες (και καημένες) πλαγίες του Πάνειου;


Δημήτρης Καζάνης

------------------------------------------------------
Δεντροφύτευση στα Καλύβια Αττικής

Την Κυριακή 25 Νοεμβρίου ο ΣΚΑΪ με το δήμο Καλυβίων προχωρούν στη δεντροφύτευση του δάσους της περιοχής.

Σκοπός της περιβαλλοντικής αυτής δράσης είναι να αποκατασταθούν οι καμένες εκτάσεις των Καλυβίων.

Συνολικά θα φυτευτούν 10 έως 15 χιλιάδες δέντρα που θα ξαναδώσουν ζωή στο δάσος που τύλιξαν οι φλόγες τον Αύγουστο του 2007.

Στη δεντροφύτευση που θα γίνει στις 10 το πρωΐ συμμετέχουν σχολεία, φορείς του Δήμου Καλυβίων, Οικολογικές Οργανώσεις, Ιδιωτικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και εθελοντές από όλη την Αττική.

Ελάτε να φυτέψουμε
Καλούνται οι εθελοντές αν επιθυμούν να έχουν μαζί τους τα απαραίτητα εργαλεία για την
αναδάσωση, όπως σκαλιστήρι, τσάπα ή φτυάρι καθώς τα εργαλεία του δήμου είναι
περιορισμένα και δεν είναι δυνατόν να καλύψουν τις ανάγκες όλων των ομάδων.

Σημεία συνάντησης για τους εθελοντές που θα συμμετέχουν στην δεντροφύτευση είναι:

1. Δημαρχείο Καλυβίων και Παιδικός Σταθμός (Περιφερειακή Οδός) [Δείτε το χάρτη].

2. Λεωφόρος Καλυβίων Αναβύσσου - Ολυμπιακό χωριό (4ο χιλιόμετρο Λεωφ. Καλυβίων - Αναβύσσου) [Δείτε το χάρτη].

Τα λεωφορεία θα μεταφέρουν τους εθελοντές από τα σημεία συνάντησης στις περιοχές που θα γίνει η αναδάσωση.

Εκτός από την Κυριακή 25 Νοεμβρίου, οι εθελοντές μπορούν να δηλώσουν συμμετοχή από τις 21 έως και τις 24 Νοεμβρίου για την προετοιμασία των περιοχών.

Για πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθύνονται στο Δήμο Καλυβίων στα τηλέφωνα:22990 - 48332, 48665, 47290, 47291. Παράλληλα, συμμετοχή μπορούν να δηλώσουν, φορείς, περιβαλλοντικοί σύλλογοι, σχολεία και άλλοι, στέλνοντας email στη διεύθυνση: anadasosi@skai.gr

Δεντροφύτευση στα Καλύβια

10/11/2007
Την προεργασία ενόψει της δεντροφύτευσης στα Καλύβια στις 25 Νοεμβρίου, άρχισε το πρωΐ του Σαββάτου ο δήμος.

Έξι μηχανήματα εκσκαφής και ένα τρακτέρ με αλέτρι ανοίγουν τις τρύπες που θα τοποθετηθούν τα δένδρα.

Ο ΣΚΑΪ με το Δήμο Καλυβίων καλεί όλους τους πολίτες να πάρουν μέρος στη μεγάλη δεντροφύτευση στο δάσος της περιοχής.

Σκοπός της περιβαλλοντικής αυτής δράσης είναι να αποκατασταθούν οι καμένες εκτάσεις των Καλυβίων.
------------------------------------------------------

Πραγματικά βρίσκω πολύ ανεύθυνη την πράξη του ΣΚΑΙ να προβεί σε μία τέτοια ενέργεια χωρίς να αναζητήσει τη συμβουλή κάποιου ειδικού.

THE PROBLEM OF INDO-EUROPEAN ORIGINS

Ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ


COLIN RENFREW



Προσκεκλημένος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας

του Πανεπιστημίου Αθηνών

Θα δώσει διάλεξη



Στις 21 Νοεμβρίου 2007, ώρα 13.00 – 15.00

Στη Φιλοσοφική Σχολή –Πανεπιστημιόπολη Ζωγράφου

Αμφιθέατρο 315



Με θέμα



“ARCHAEOLOGY AND LANGUAGE:

THE PROBLEM OF INDO-EUROPEAN ORIGINS”

Η διαχείριση και η προστασία του Περιβάλλοντος μέσα από την έρευνα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ
ΜΕ ΘΕΜΑ
«Η διαχείριση και η προστασία του Περιβάλλοντος μέσα από την έρευνα
και τη διδασκαλία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών»


ΤΕΛΕΤΗ ΕΝΑΡΞΗΣ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

Τρίτη, 13 Νοεμβρίου 2007
Μεγάλη Αίθουσα Τελετών
κεντρικό Κτήριο Πανεπιστημίου Αθηνών
Πανεπιστημίου 30
ώρα 19.00



Προσφώνηση από τον Πρύτανη του Εθνικού και
Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
καθηγητή κ. Χρήστο Κίττα

Προσφώνηση από τον Αντιπρύτανη του
Πανεπιστημίου Αθηνών, καθηγητή κ. Ιωάννη Καράκωστα

Ομιλία από τον Ακαδημαϊκό, καθηγητή του Πανεπιστημίου
Αθηνών κ. Χρήστο Ζερεφό, με θέμα:
«Η εξέλιξη της κλιματικής αλλαγής στα πρώτα 170 χρόνια του
Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών»

Ομιλία από τον Αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών
καθηγητή κ. Δημοσθένη Ασημακόπουλο, με θέμα:
«Η διαχείριση του ατμοσφαιρικού Περιβάλλοντος στο χρόνο»

Ομιλία από την καθηγήτρια του Τμήματος Νομικής,
κυρία Γλυκερία Σιούτη, με θέμα:
«Η διδασκαλία και έρευνα του Δικαίου Περιβάλλοντος στο Τμήμα
Νομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών»

Ακολουθεί δεξίωση στο Πολιτιστικό Κέντρο – Εντευκτήριο,
« Κτήριο Κ. Παλαμά» (Ακαδημίας 48 και Σίνα)


Παράλληλες εκδηλώσεις ΄Εκθεση διδακτικού βιβλίου και εκπαιδευτικού υλικού των Τμημάτων του Πανεπιστημίου Αθηνών
Αίθουσα Προπυλαίων του κεντρικού Κτηρίου του Πανεπιστημίου Αθηνών (Πανεπιστημίου 30)
Από 13 έως 23 Νοεμβρίου θα είναι ανοικτή στο κοινό κατά τις εργάσιμες ημέρες και ώρες

Προβολή της ταινίας του Αλ Γκόρ (Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, 2007) με τίτλο «Μια ενοχλητική αλήθεια» στο Πολιτιστικό Κέντρο – Εντευκτήριο, «Κτήριο Κ. Παλαμά» (Ακαδημίας 48 και Σίνα).
Θα πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια της δεξίωσης



Τετάρτη, 14 Νοεμβρίου 2007
Μεγάλη Αίθουσα Τελετών Πανεπιστημίου Αθηνών
κεντρικό Κτήριο Πανεπιστημίου Αθηνών
Πανεπιστημίου 30


08.30 - 09.00

Εγγραφές Συνέδρων
09.00 - 11.00

Α΄ Συνεδρία
Πρόεδρος:
Ελένη Παπακώστα-Χριστινάκη, Κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής

Εισηγήσεις:

09.00 - 09:15 1. Χάρις Καραγεωργίου, Αναπληρώτρια καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής
«Περιβαλλοντική Φαρμακολογία » για την Επίδραση της
Ρυπάνσεως του Περιβάλλοντος στην Υγεία-προσδιορισμός
της δραστικότητας της Ψευδοχολινεστεράσης του ορού αγροτών πριν
και μετά την χρήση οργανοφωσφορικών παρασιτοκτόνων.


09:15 - 09:30
2. Κωνσταντίνος Μαραβέλιας, Αναπληρωτής καθηγητής της Ιατρικής Σχολής
«Ηθικοδεοντολογικά ζητήματα στη ρύπανση του περιβάλλοντος»


09:30 - 09:45 3. Θεόφιλος Ρόζενμπεργκ, Αναπληρωτής καθηγητής της Ιατρικής Σχολής
«Εκπαίδευση στελεχών στη διαχείριση κρίσεων Υγείας.
Μία πρόκληση για το Πανεπιστήμιο μας»


09:45 - 10:00 4. Αριστέα Βελεγράκη, Επίκουρη καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής
«Διερεύνηση και αντιμετώπιση μυκητιακής μόλυνσης δημοσίων κτιρίων. Η περίπτωση του παρατηρητηρίου «Αρίσταρχος» του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών»


10:00 - 10:15 5. Χάρις Λιάπη, Επίκουρη Καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής
«Περιβαλλοντικά οιστρογόνα: Η σημασία της γνώσης των επιπτώσεων στην υγεία και η συμβολή της έρευνας στην πρόληψη»


10:15 - 10:30 6. ¶ννα Καρακατσάνη, Επίκουρη Καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής
«Σωματιδιακή ατμοσφαιρική ρύπανση και επιπτώσεις
στο αναπνευστικό σύστημα : επιδημιολογικά δεδομένα»


10:30 - 10:45 7. Πολυξένη Νικολοπούλου-Σταμάτη, Αναπληρώτρια καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής
«Περιβάλλον και υγεία: Διαχείριση Περιβαλλοντικών Θεμάτων με Επιπτώσεις στην Υγεία»


10:45 - 11:00 8. Ευστάθιος Χατζηευθυμιάδης, Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Πληροφορικής
«Τεχνολογία και Εφαρμογές Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών για Περιβαλλοντικούς Κινδύνους»


11.00 Διάλειμμα – Καφές


Β΄ Συνεδρία 11.30 – 13.30


Πρόεδρος: Καθηγητής Κωνσταντίνος Μακρόπουλος, Κοσμήτορας της Σχολής Θετικών Επιστημών


Εισηγήσεις:


11.30 - 11:45 1. Αναπληρωτής καθηγητής Κώστας Θάνος, Πρόεδρος Τμήματος Βιολογίας
«Εκπαίδευση και Περιβάλλον στο Τμήμα Βιολογίας»


11:45 - 12:00 2. Γεώργιος Βερροιόπουλος, Αναπληρωτής καθηγητής Τμήματος Βιολογίας
«Οι ερευνητικές δραστηριότητες του Τομέα Ζωολογίας- Θαλάσσιας Βιολογίας και του Ζωολογικού Μουσείου που σχετίζονται με θέμα διαχείρισης των ζωικών οργανισμών»


12:00 - 12:15 3. Μαργαρίτα Αριανούτσου, Αναπληρώτρια καθηγήτρια Τμήματος Βιολογίας
«Οι ερευνητικές δραστηριότητες του Τμήματος Βιολογίας
σε θέματα δομής, λειτουργίας και διαχείρισης φυσικών οικοσυστημάτων»


12:15 - 12:30 4. Κυριάκος Γεωργίου, Επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Βιολογίας
«Οι ερευνητικές δραστηριότητες του Τμήματος Βιολογίας στη
Διατήρηση της φυτικής βιοποικιλότητας και στην οργάνωση-λειτουργία των προστατευόμενων περιοχών (δίκτυο NATURA 2000)»


12:30 - 12:50 5. Μιχαήλ Σκούλλος, καθηγητής του Τμήματος Χημείας
«Περιβαλλοντικές δραστηριότητες του τμήματος χημείας :
Το εργαστήριο χημείας περιβάλλοντος»


12:50 - 13:10 6. Γεώργιος Στουρνάρας, καθηγητής του Τμήματος Γεωλογίας
«Αρχές, δομή και δράσεις περιβαλλοντικής έρευνας και
εκπαιδεύσεως στο Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος»


13:10 - 13:30 7. Δημήτριος Μαυράκης, Αναπληρωτής καθηγητής Τμήματος Πληροφορικής / ΚΕΠΑ
«Συμβολή του ΚΕΠΑ στη προώθηση της έρευνας και της διδασκαλίας σε θέματα περιβάλλοντος και κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα, στις χώρες της ΟΣΕΠ και της Κ. Ασίας»



Γ΄ Συνεδρία 15.00 – 17.00


Πρόεδρος: Μαρίκα Θωμαδάκη, Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής


Εισηγήσεις:



15:00 - 15:20 1. Ηλίας Οικονόμου, Ομότιμος καθηγητής της Θεολογικής Σχολής
«Θεολογική Οικολογία : (Η αφετηρία και η πορεία σχηματισμού
ενός νέου γνωστικού πεδίου στη Θεολογική Σχολή)»


15:20 - 15:40 2. Νικολίτσα Γεωργοπούλου, καθηγήτρια Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας
«Το περιβάλλον ως έννοια συνθετική και τα οικοσυστήματα»


15:40 - 16:00 3. Κωνσταντίνος Γ.Α. Νιάρχος, καθηγητής του Τμήματος
Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας
«Η φιλοσοφική ερμηνεία της φύσεως και του περιβάλλοντος κατά τον Αριστοτέλη»


16:00 - 16:30 4. Ι. Τζούτζας, Αναπληρωτής καθηγητής,
- Β. Πανής, Αναπληρωτής καθηγητής Τμήματος Οδοντιατρικής
«Η διαχείριση και η προστασία του Περιβάλλοντος μέσα από την έρευνα και τη διδασκαλία στην Οδοντιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Προστασία του εδάφους, του αέρα και των υδάτων»


16:30 - 16:45 5. Σαρόγλου Γεώργιος, καθηγητής του Τμήματος Νοσηλευτικής
«Προστασία του βιολογικού οικοσυστήματος με εφαρμογή
στρατηγικών πρόληψης λοιμώξεων σε χώρους παροχής Υγείας»


16:45 - 17:00 6. Εμμανουήλ Βελονάκης, καθηγητής του Τμήματος Νοσηλευτικής
Καρακώστα Αριάδνη, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών
«Σχεδιασμός και εφαρμογή Συστήματος Περιβαλλοντικής
Διαχείρισης ΙSO 14001 σε Νοσοκομείο»


17.00 Διάλειμμα - Καφές



Δ΄ Συνεδρία 17.30 – 19.30


Πρόεδρος: Γεώργιος Δονάτος, Κοσμήτορας Σχολής Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών


Εισηγήσεις:



17:30 - 17:50 1. Αντώνιος Μπρεδήμας, καθηγητής του Τμήματος Νομικής
«Ερευνητικές και επιστημονικές δραστηριότητες του Τομέα Διεθνών Σπουδών της Νομικής Σχολής»


17:50 - 18:10 2. Καλλιόπη Σπανού, καθηγήτρια - Εμμανουέλα Δούση, λέκτορας
- Χαράλαμπος Κουταλάκης, λέκτορας του Τμήματος
Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης
«Οι διεθνείς περιβαλλοντικές δεσμεύσεις και η εφαρμογή τους στην Ελλάδα»


18:10 - 18:30
3. Ευγενία Φλογαϊτη, καθηγήτρια του Τμήματος Εκπαίδευσης και
Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία
«Η διαχείριση και η προστασία του περιβάλλοντος μέσα από
την έρευνα και τη διδασκαλία του Τμήματος Εκπαίδευσης και
Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Πανεπιστημίου Αθηνών»


18:30 - 18:50 4. Γεώργιος Λεοντσίνης, καθηγητής του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης
«Μεθοδολογία προσέγγισης του περιβάλλοντος, διδασκαλία της ιστορίας, ιστορική έρευνα και μελέτη περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών»


18:50 - 19:10 5. Ιουλία Καραλή-Γιαννακοπούλου, καθηγήτρια
του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας
«Η Περιβαλλοντική Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών»


19:10 - 19.30
6. Ανδρέας Παπανδρέου, Επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών
«Τα οικονομικά του περιβάλλοντος»


19.30 - 20:30 Συμπεράσματα - Προτάσεις - Συζήτηση



Συντονιστές: Ιωάννης Καράκωστας και
Δημοσθένης Ασημακόπουλος, Αντιπρυτάνεις του Πανεπιστημίου
Αθηνών



Εισηγητής:
- κ. Κωνσταντίνος Χέλμης, Αναπληρωτής καθηγητής Τμήματος Φυσικής

Ακολουθεί συζήτηση

Λήξη εργασιών Συνεδρίου

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΩΝ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΚΠΑ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΩΝ
ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

Tο Δ.Σ. του Συλλόγου Διδασκόντων Θετικών Επιστημών, στη συνεδρίασή του στις 30/10/2007, ενημερώθηκε για την απρόκλητη επίθεση που έγινε σε μεταπτυχιακό φοιτητή του Τμήματος Φυσικής:

Την Τετάρτη 24 Οκτωβρίου 2007, φασιστική ομάδα, ενόπλων όπως αποδείχτηκε, εισέβαλε στο Τμήμα Φυσικής την ώρα που φοιτητές συμμετείχαν στη Γ.Σ. του Συλλόγου τους, τραυμάτισαν με μαχαίρι μεταπτυχιακό φοιτητή και τράπηκαν σε φυγή.

Είναι φανερή η εντεινόμενη προσπάθεια των αντιδραστικών δυνάμεων να τρομοκρατήσουν και να αποδυναμώσουν το κίνημα προάσπισης του δημόσιου και δωρεάν Πανεπιστημίου.

Η τρομοκρατία δεν θα περάσει.

Καταδικάζουμε αυτή τη δολοφονική απόπειρα και παρόμοιες πρακτικές και απαιτούμε τη δίωξη και την παραδειγματική τιμωρία των ενόχων.

Καλούμε τη Σύγκλητο του ΕΚΠΑ να δείξει έμπρακτα και αποφασιστικά την αντίθεσή της.


Η Πρόεδρος
Νάση Σιαφάκα

Η Γραμματέας
Ρόζα Πολυμένη

Nέο πρόγραμμα εκδηλώσεων πανεπιστημιακού αστεροσκοπείου.

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ∆ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ
ΤΟΜΕΑΣ ΑΣΤΡΟΦΥΣΙΚΗΣ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ


ΓΕΡΟΣΤΑΘΟΠΟΥΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΙΟ

Πρόγραμμα εκδηλώσεων και επισκέψεων στο Αστεροσκοπείο
στα πλαίσια του προγράμματος

"ΒΡΑΔΙΕΣ ΚΟΙΝΟΥ – ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ"

(14η Περίοδος: Οκτώβριος 2007 - Ιανουάριος 2008)


1. Παρασκευή 19/10/07, ώρα 19:00, Διάλεξη με θέμα
Η Γέννεση των αστέρων
Ομιλητής: Κ. Τσίγκανος, Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Αθηνών

2. Παρασκευή 16/11/07, ώρα 18:00, Διάλεξη με θέμα
Επιτεύγματα της Σύγχρονης Κοσμολογίας
Ομιλητής: Μ. Πλειώνης, Διευθυντής Ερευνών, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών

3. Παρασκευή 14/12/07, ώρα 18:00, Διάλεξη με θέμα
Αστρονομία, Μυθολογία και Χρόνος
Ομιλητής: Ε. Θεοδοσίου, Αναπλ. Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Αθηνών

4. Παρασκευή 18/1/08, ώρα 18:00, Διάλεξη με θέμα
Τηλεσκόπια Νετρίνο
Ομιλητής: Ε. Ανασοντζής, Επίκ. Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Αθηνών

Μετά τις διαλέξεις θα ακολουθεί επίσκεψη στο αστεροσκοπείο, όπου θα γίνεται ενημέρωση για διάφορα επίκαιρα αστρονομικά θέματα, επίδειξη της λειτουργίας του τηλεσκοπίου και νυκτερινή παρατήρηση, εφόσον το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες.

Πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής στα τηλ. 7276917, 7276858, 7276896


Από το Πανεπιστημιακό Αστεροσκοπείο

------------------------------------------------------

Το πρόγραμμα μπαίνει λίγο καθυστερημένα και η πρώτη βραδιά έχει πραγματοποιηθεί, αλλά κάλιο αργά παρά ποτέ. Coolpatanos σε περιμένω να έρθεις.

ΕΚΡΗΞΗ ΚΟΜΗΤΗ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ

ΓΕΡΟΣΤΑΘΟΠΟΥΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΙΟ

ΕΚΤΑΚΤΗ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

ΕΚΡΗΞΗ ΚΟΜΗΤΗ

Μια θεαματική και απρόσμενη έκρηξη έχει γίνει στον κομήτη 17P/Holmes (στον αστερισμό του Περσέα) ο οποίος είχε το μέγεθος 17 στις 24 Οκτωβρίου και άρχισε ξαφνικά να γίνεται ολοένα και πιο φωτεινός με έναν ξέφρενο ρυθμό! Σε λιγότερο από 24 ώρες έγινε 1 εκατομμύριο φορές πιο λαμπρός και εκτιμάται ότι τώρα πρέπει να έχει ήδη φτάσει το μέγεθος 2,5 και φαίνεται εύκολα με γυμνό μάτι. Ο αστερισμός Περσέας δεν φαίνεται όπως τον γνωρίζουμε, επειδή υπάρχει αυτό το λαμπρό αντικείμενο εκεί.

Ο κομήτης θα παρατηρηθεί από το Γεροσταθοπούλειο Πανεπιστημιακό Αστεροσκοπείο αυτές τις ημέρες. ΄Οσοι επιθυμούν να έρθουν στο αστεροσκοπείο, αυτό θα είναι ανοιχτό για το κοινό σήμερα Παρασκευή και ώρα μετά τις 10 μ.μ.

Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα

http://www.spaceweather.com/comets/gallery_holmes_page2.htm


26 Οκτωβρίου 2007

Από το Πανεπιστημιακό Αστεροσκοπείο

Δολοφονική επίθεση με μαχαίρι εναντίον υποψήφιου Διδάκτορα του τμήματος Φυσικής.

Υποψήφιος Διδάκτορας του τομέα Αστροφυσικής του τμήματος Φυσικής του παν/μιου Αθηνών δέχτηκε σήμερα το μεσημέρι δολοφονική επίθεση με μαχαίρι έξω από το τμήμα Φυσικής.

Το in.gr αναφέρει από την ανακοίνωση του Συνασπισμού:

Μεταπτυχιακός φοιτητής του Φυσικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών δέχθηκε την Τετάρτη επίθεση με μαχαίρι από μέλη της «Χρυσής Αυγής» επειδή αντέδρασε όταν τους εντόπισε να γράφουν συνθήματα μίσους, αναφέρεται σε καταγγελία της Νεολαίας του Συνασπισμού.

Στο κείμενο της καταγγελίας επισημαίνεται ότι την ίδια ώρα στο εσωτερικό της Σχολής διεξαγόνταν Γενική Συνέλευση του Συλλόγου Φοιτητών Φυσικού, ο οποίος πραγματοποίησε πορεία διαμαρτυρίας στην πανεπιστημιούπολη του Ζωγράφου.

Ο φοιτητής είναι καλά στην υγεία του, αλλά χρειάστηκε να υποβληθεί σε ράμματα, κατά πληροφορίες στον μηρό.

«Αισθανόμαστε αηδιασμένοι. Είμαστε εξοργισμένοι. Είμαστε αποφασισμένοι με την κοινωνική και πολιτική μας δράση να μην αφήσουμε ούτε το ελάχιστο περιθώριο καλλιέργειας εθνικιστικού μίσους από όσους ονειρεύονται μια Ελλάδα 'καθαρή' από μετανάστες, μια Ελλάδα τουρκοφαγική, που θα εμπλέκεται σε ιερούς πολέμους για την Αγιά Σοφιά και το Μέγα Αλέξανδρο.

Και αυτό ας το λάβουν υπόψιν τους οι πολιτικοί αυτουργοί της σημερινής επίθεσης, όπου κι αν βρίσκονται, εντός και εκτός Βουλής» αναφέρει η Νεολαία ΣΥΝ.

Η μοναδική ένσταση στην αναφορά του in.gr είναι ότι η επίθεση ήταν τελείως απρόκλητη. Ο υποψήφιος Διδάκτορας ούτε είχε αντιληφθεί την παρουσία των συγκεκριμένων ατόμων, ούτε την ιδιότητά τους.

Κάπου αλλού (cosmo.gr) κυκλοφόρησε ότι η υποψήφιος Διδάκτορας είναι μέλος της νεολαίας του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό δεν είναι αλήθεια.

Τα γεγονότα διαδραματίστηκαν στην είσοδο του τμήματος Φυσικής στην παν/πολη του Ζωγράφου.

Ο συνάδελφος είναι καλά.

Μία διαφορετική έκθεση τέχνης.

Στο blog Cosmic Variance υπάρχει η καταχώριση What is Your Equation? από τον Sean Carroll. Αναφέρεται σε μία έκθεση που οργάνωσε το Edge.org σε συνεργασία με το Serpentine Gallery. Το θέμα της έκθεσης είναι κάθε είδους εξίσωση, φόρμουλα, διάγραμμα ή αλγόριθμος που αποφάσισαν να στείλουν οι διάφοροι που προσκλήθηκαν να συμμετέχουν.

Την έκθεση μπορείτε να την δείτε στο επίσημο site.

Υπάρχουν αρκετές ενδιαφέρουσες καταχωρήσεις και μερικές χιουμοριστικές. Μία από τις χιουμοριστικές είναι η καταχώριση του Kai Krause

ενώ μία από τις ενδιαφέρουσες είναι η καταχώριση του Michael Shermer σχετικά μου το πλήθος των εξωγήινων πολιτισμών του Γαλαξία μας


Φυσικά υπάρχουν και πιο "τεχνικές" καταχωρίσεις όπως του Marcelo Gleiser για τον κβαντικό αρμονικό ταλαντωτή ή του Carlo Rovelli για το "άτομο" του χώρου και υπάρχουν και οι θεαματικές όπως του Anton Zelinger για την κβαντική συσχέτιση


Είναι αρκετά απολαυστικό το θέαμα.

Amazing Bush...

Who vetoes a poor children’s healthcare bill???

The 50 billion science Thing...

Scientists Ask Congress To Fund $50 Billion Science Thing

WASHINGTON, DC— "I agree we need this scientific apparatus, because, in the end, science is more important than it is unimportant," Rep. Bart Gordon (D-TN) said.

LoL....

Φοβερό άρθρο που μου έστειλαν με e-mail, γεμάτο κορυφαίες ατάκες όπως:

"These scientists could trim $10 million if they would just cut out some of the purple and blue spheres," said Rep. Roscoe Bartlett (R-MD), explaining that he understood the need for an abundance of reds and greens. "With all of those molecules and atoms going in every direction, the whole thing looks a bit unorganized, especially for science."

και

"Now, I'm no science major, but if I'm being told by a group of people that the protons, neutrons, and electrons need unifying, then I think we owe it to the American people to go in and unify them," Rep. Mark Udall (D-CO) said. "After all, isn't a message of unity what we want to send to our children?"

Αξίζει να το διαβάσει κανείς.

Ελεύθερος Νευρώνας: Αλτσχάιμερ: Διαβήτης 3ου Τύπου;

Ελεύθερος Νευρώνας: Αλτσχάιμερ: Διαβήτης 3ου Τύπου;
Επιστήμονες βρίσκουν σχέση ανάμεσα στη νόσο Αλτσχάιμερ και την Ινσουλίνη και προτείνουν πως η νόσος θα μπορούσε να είναι ένας Διαβήτης «3ου Τύπου».

Ενδιαφέροντα νέα από το MAGIC

Φαίνεται πως υπάρχουν κάποια ενδιαφέροντα νέα από το τηλεσκόπιο MAGIC.

Κατ’ αρχήν όμως λίγα πράγματα για το τηλεσκόπιο. Το MAGIC είναι ένα τηλεσκόπιο ακτίνων γ κατασκευασμένο στο La Palma στα Κανάρια νησιά.

The MAGIC Telescope Collaboration has built in 2001 - 2003 a large atmospheric imaging Cherenkov telescope, with a mirror surface of 236 m2 and photomultiplier tubes of optimal efficiency. With the accent on best light collection, cosmic gamma-rays at an energy threshold lower than any existing or planned terrestrial gamma-ray telescope become accessible. Their analysis is uncharted territory: coping with the hadronic background below 100 GeV presents a totally new challenge. Analysis methods require adapting to this low-energy domain; so far achieved has been a threshold of 70 GeV.

Η ιδέα πίσω από το τηλεσκόπιο είναι η εξής: ένα φωτόνιο γ ακτινοβολίας μπαίνοντας στην ατμόσφαιρα, παράγει έναν καταιγισμό δευτερευόντων σωματιδίων τα οποία είναι φορτισμένα. Αυτά τα σωματίδια, έχουν αρκετά μεγάλη ενέργεια και καθώς κινούνται στην ατμόσφαιρα παράγουν ακτινοβολία Cherenkov την οποία και ανιχνεύει το τηλεσκόπιο. Περισσότερες λεπτομέρειες μπορεί να βρει κανείς εδώ.

Τα νέα λοιπόν είναι τα παρακάτω:
MAGIC results:

Data from a well known and much closer TeV blazar, Mkn501 (more), were recently re-analyzed for energy-dependent differences in arrival time. This source showed flux variations by an order of magnitude, and short-term fluctuations (flares) were observed with flux-doubling times as low as two minutes during two nights (for more details, see below and the manuscript). These flares were now subjected to a detailed analysis, using advanced statistical methods and all individual gamma-rays. The results confirmed the previous analysis, permitting to speculate about a possible sign of profound consequence: some models of quantum gravity predict an effect of energy-dependent arrival time, exactly the kind that was observed. The corresponding manuscript is being published (available as http://www.arxiv.org/abs/0708.2889).

Με απλά λόγια δηλαδή, σε μία από τις εκπομπές του Markarian 501 παρατηρήθηκε διαφορά στους χρόνους άφιξης ανάμεσα στα φωτόνια γ χαμηλότερης ενέργειας και στα φωτόνια γ υψηλότερης ενέργειας. Αυτή τη διαφορά, σύμφωνα με στατιστικές αναλύσεις, την αποδίδουν σε διασπορά των φωτονίων λόγω φαινομένων που προκύπτουν από τις διορθώσεις της κβαντικής βαρύτητας. Μία παρουσίαση της θεωρητικής ιδέας πίσω από όλα αυτά υπάρχει στην εργασία Astrophysical Probes of the Constancy of the Velocity of Light των Ellis et al. Από την εισαγωγή αυτής της εργασίας παραθέτω:

Initially in the context of a string approach (Amelino-Camelia et al. 1997), it has been argued that foamy effects might lead the quantum-gravitational vacuum to behave as a non-trivial medium, much like a plasma or other environment with non-trivial optical properties. Another possible example of such behaviour has been proposed within a canonical approach to quantum gravity (Gambini & Pullin 1999), and it has also been observed that quantum fluctuations in the light-cone are to be expected (Yu & Ford 1999). The basic intuition behind such suggestions is that quantum-gravitational fluctuations in the vacuum must in general be modified by the passage of an energetic particle, and that this recoil will be reflected in back-reaction effects on the propagating particle itself.

όπου οι συγγραφείς εξηγούν τον μηχανισμό που κρύβεται πίσω από το φαινόμενο. Δηλαδή λένε (και οι σχετικές αναφορές έχουν περισσότερες λεπτομέρειες) ότι ουσιαστικά ένα σωματίδιο υψηλής ενέργειας (όπως ένα φωτόνιο γ) καθώς διαδίδεται στο κβαντικό κενό (κβαντικός αφρός), υπάρχει η δυνατότητα να αλληλεπιδρά με τις διάφορες κβαντικές του διακυμάνσεις. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να αλλοιώνεται η κίνηση του σωματιδίου. Από αυτή τη διαδικασία μπορούν να προκύψουν τρεις τύποι φαινομένων:

Three possible optical effects of quantum gravity have been identified. One is a simple energy-dependent reduction in photon velocity, namely a frequency-dependent refractive index (Amelino-Camelia et al. 1997, Amelino-Camelia et al. 1998). The second is a possible difference between the velocities of photons of different helicities, namely birefringence (Gambini & Pullin 1999). An opportunity for an experimental test of such a phenomenon has been provided recently by the observations of polarized radiation from GRB 990510 (Covino et al. 1999, Wijers et al. 1999). The third is a possible energy-dependent diffusive spread in the velocities of different photons of the same energy (Ellis, Mavromatos & Nanopoulos 1999, Ellis, Mavromatos & Nanopoulos 1999, Ford 1995, Yu & Ford 1999).

Δηλαδή υπάρχει η δυνατότητα να παρατηρήσουμε διασπορά ανάλογα με την ενέργεια των φωτονίων, υπάρχει η δυνατότητα να παρατηρήσουμε διαφορά ανάλογα με την πόλωση των φωτονίων (διπλοθλαστικότητα) και τέλος υπάρχει η δυνατότητα να παρατηρηθεί διασπορά σε ένα κυματοπακέτο φωτονίων της ίδιας ενέργειας.
Στην συνέχεια της εργασίας αναφέρεται ότι αυτή η αλληλεπίδραση εισάγει μια διαταραχή στη γεωμετρία του επίπεδου χωρόχρονου υπό την μορφή μη διαγώνιων όρων στην γεωμετρία του Minkowski οι οποίοι όμως εξαρτώνται από την ενέργεια του φωτονίου γ (οι λεπτομέρειες προκύπτουν από την θεωρία χορδών και αναλύονται στις αναφορές του άρθρου). Αν τώρα γράψει κάποιος τις εξισώσεις του Maxwell για αυτή τη γεωμετρία οδηγείται σε κυμματικές εξισώσεις με επιπλέων όρο διάχυσης. Έχει ενδιαφέρων ότι μια παρόμοια ανάλυση υπάρχει και στο κλασσικό βιβλίο των Landau and Lifshitz, Classical Theory of Fields στη σελίδα 257. Από αυτές τις κυματικές εξισώσεις προκύπτει και η σχέση διασποράς που είναι της μορφής $$\reverse\opaque k^2-\omega^2-2\bar{U}k\omega=0$$ όπου το $$\reverse\opaque\bar{U}$$ είναι η ταχύτητα ανάκρουσης της "κβαντικής διαταραχής" από την αλληλεπίδραση με το φωτόνιο και είναι ανάλογη της ενέργειας του φωτονίου και κάποιας χαρακτηριστικής κλίμακας που προκύπτει από την θεωρία χορδών ($$\reverse\opaque\bar{U}\sim\frac{E}{E_{QG}}$$). Την παραπάνω σχέση διασποράς μπορούμε να την γράψουμε σε ένα γενικότερο πλαίσιο και στην μορφή $$\reverse\opaque c^2p^2=E^2\left(1+f(\frac{E}{E_{QG}})\right)$$ που θυμίζει τη γνωστή σχέση από την ειδική σχετικότητα $$\reverse\opaque c^2p^2=E^2$$ για τα φωτόνια. Σε ενέργειες $$\reverse\opaque E\ll E_{QG}$$ η τελευταία σχέση θα παίρνει τη μορφή της αρχικής σχέσης διασποράς ή ισοδύναμα εκφρασμένη ως προς την ταχύτητα $$\reverse\opaque c(E)=c\left(1-\frac{E}{E_{QG}}\right)$$.
Το άρθρο συνεχίζει και περιγράφει ποια θα είναι η αλλοίωση που θα υποστεί ένας παλμός φωτονίων με βάση τα παραπάνω και τι επιπτώσεις θα έχει στον παλμό η κοσμολογική διαστολή του σύμπαντος και καταλήγει με μια ανάλυση πηγών εκλάμψεων ακτίνων γ που μπορεί να είναι υποψήφιες για να δώσουν μετρήσιμο αποτέλεσμα του παραπάνω φαινομένου.

Αυτό που βρίσκω εγώ πολύ ενδιαφέρων σ' αυτή την ιστορία είναι ότι έχουμε μια πρώτη υποψία μέτρησης πειραματικά φαινομένων που σχετίζονται με την θεωρία χορδών. Αυτό το ενδεχόμενο είναι αρκετά σημαντικό και θέλει πολύ προσεκτικές κινήσεις και χαμηλούς τόνους. Άλλωστε υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο το φαινόμενο να οφείλεται κάπου αλλού. Συγκεκριμένα η πρώτη ανακοίνωση της ομάδας του MAGIC αναφερόταν σε πιθανά αίτια σχετικά με την δομή και τους μηχανισμούς επιτάχυνσης σωματιδίων και παραγωγής ακτινοβολίας στους ενεργούς γαλαξιακούς πυρήνες.
Το μοντέλο για την ακτινοβολία σ' αυτές τις περιπτώσεις προβλέπει χονδρικά ότι έχεις έναν πληθυσμό ηλεκτρονίων τα οποία επιταχύνονται με κάποιο μηχανισμό επιτάχυνσης (κάποιο κρουστικό κύμα για παράδειγμα) και επειδή είναι μέσα σε μαγνητικό πεδίο παράγουν ακτινοβολία σύγχροτρον. Υπάρχει ακόμα και η δυνατότητα με αντίστροφο σκεδασμό Compton, τα ηλεκτρόνια να μετατρέψουν χαμηλότερης ενέργειας φωτόνια σε φωτόνια υψηλότερης ενέργειας. Έτσι παρατηρείτε συχνά το φαινόμενο να έχουμε ενίσχυση των φωτονίων σύγχροτρον με τη βοήθεια του αντίστροφου σκεδασμού Compton σε αρκετά υψηλές ενέργειες που φτάνουν ως και τις ενέργειες της ακτινοβολίας γ. Ο όλος μηχανισμός λέγετε self-Compton.
Η ιδέα λοιπόν της πρώτης ανακοίνωσης του MAGIC ήταν ότι μπορεί ο μηχανισμός της επιτάχυνσης να είναι τέτοιος ώστε να έχει διαφορετικούς χρόνους έναρξης η εκπομπή στις χαμηλότερες από ότι στις υψηλότερες ενέργειες. Δεν ξέρω πόσο πιθανό είναι ένα τέτοιο σενάριο, αλλά καλό είναι να είμαστε ανοιχτοί σε κάθε ενδεχόμενο.

Και γενικά αυτός ο σχετικός σκεπτικισμός επικρατεί και στην κοινότητα που ασχολείται με την κβαντική βαρύτητα. Ενδιαφέρον έχει το άρθρο της Bee Hossenfelder στο blog της
Backreaction: MAGIC's observation of Gamma Ray bursts, όπου έχει γίνει και μία ενδιαφέρουσα συζήτηση.

Δυστυχώς βρίσκω υπερβολική την αντίδραση στο blog του Scientific American SCIAM: Hints of a breakdown of relativity theory? και στο ίδιο επίπεδο υπερβολής κινήθηκε και το άρθρο της Καθημερινής kathimerini.gr: Τα 4’ που ανατρέπουν τη Φυσική, όπου ο καθηγητής Δ. Νανόπουλος δεν μειοδότησε σε υπερβολή.

Πραγματικά είναι τελείως άστοχα τα σχόλια του τύπου:

-Θα έλεγα ότι θα χρειαστεί να αλλάξουμε τα βιβλία της Φυσικής εάν η θεωρία μας είναι σωστή.
-Γίνονται όμως θεμελιακές αλλαγές και ο περιβόητος τύπος E=mc2 αλλάζει.
-Εάν τελικά αποδειχτεί ότι η ταχύτητα του φωτός δεν είναι σταθερή, τότε κλονίζονται σοβαρά όλα όσα γνωρίζαμε από τη Γενική θεωρία της Σχετικότητας και την κβαντική φυσική, και η Φυσική θα πρέπει να ξαναγραφεί από την αρχή προσεγγίζοντας το διαχρονικό όνειρο, το Ιερό Δισκοπότηρο, δεκάδων φυσικών επιστημόνων για τη δημιουργία της Θεωρίας των Πάντων.

και τέλος πάντων δίνουν λάθος εικόνα.

Όπως περιγράψαμε και παραπάνω το φαινόμενο δεν είναι και τόσο θεμελιώδες. Είναι effective. Δηλαδή όπως ακριβώς όταν το φως διαδίδετε μέσα στο γυαλί, η αλληλεπίδραση του φωτός με τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία των ατόμων προκαλεί μια φαινόμενη αλλαγή στην ταχύτητα διάδοσής του, έτσι και εδώ η αλληλεπίδραση του φωτός με τις "κβαντικές διακυμάνσεις" του κενού προκαλεί μια φαινόμενη αλλαγή στην ταχύτητα διάδοσης. Είναι πολύ σημαντικό το ότι για πρώτη φορά λόγω του φαινομένου αυτού μπορούμε να διαγνώσουμε κάποια πράγματα για τα "άτομα" (τις κβαντικές διακυμάνσεις και τη συμπεριφορά τους) αυτά και κατ' επέκταση να πάρουμε πληροφορίες για την θεωρία χορδών. Αλλά τα παραπάνω δεν συνιστούν θεμελιώδης αναδιατύπωση της ειδικής και της γενικής σχετικότητας.

-------------------------------------------------------
Update(10/10/07): Παραθέτω τα λινκς από συζητήσεις και σε άλλα blogs
Not Even Wrong: This Week’s Hype
The Reference Frame: MAGIC: dispersion of gamma rays?
The Reference Frame: MAGIC: rational arguments vs. propaganda

Update2(13/10/07):Το κείμενο αναδημοσιεύεται στο μπλε κουαρκ από τον lazopolis, όπου έχει προσθέσει μερικά δικά του σχόλια και γίνεται και μια σχετική συζήτηση.