Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Μαύρες Τρύπες. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Μαύρες Τρύπες. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Πέμπτη 1 Ιουνίου 2017

GW170104 Ακόμα ένα βαρυτικό σήμα

Σήμερα, 1η Ιουνίου, ανακοίνωσε το LIGO την ανίχνευση ακόμα ενός βαρυτικού κύματος από την σύγκρουση δύο μελανών οπών (και εδώ).

Το σήμα από ότι φαίνεται περιγράφει τη σύγκρουση μιας μαύρης τρύπας μάζας περίπου 32 ηλιακές μάζες με μια άλλη μάζας περίπου 19 ηλιακές μάζες με αποτέλεσμα τον σχηματισμό μιας τελικής μαύρης τρύπας περίπου 49 ηλιακών μαζών.

Η σχετική εργασία δημοσιεύεται στο περιοδικό PRL ως, GW170104: Observation of a 50-Solar-Mass Binary Black Hole Coalescence at Redshift 0.2.

Η πηγή του συγκεκριμένου σήματος βρίσκεται σε απόσταση περίπου 800 Mpc. Ένα από τα ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά του σήματος αυτού είναι ότι τα σπίν των αρχικών μελανών οπών μάλλον δεν ήταν προσανατολισμένα στην ίδια κατεύθυνση.

Το παρακάτω σχήμα δείχνει και το σήμα που ανιχνεύθηκε. Όπως βλέπει κανείς, θυμίζει αρκετά το πρώτο σήμα που ανιχνεύθηκε.





Ένα ακόμα ενδιαφέρον αποτέλεσμα είναι ότι το σήμα αυτό θέτει ισχυρότερους περιορισμούς στη μάζα του βαρυτονίου.











Τετάρτη 31 Μαΐου 2017

Ενδιαφέροντα αστροφυσικά νέα.

Για αυτή την εβδομάδα έχουμε δύο πολύ ενδιαφέροντα αστροφυσικά νέα. Το πρώτο σχετίζεται και με την ερχόμενη εκτόξευση της Space-X η οποία με την αποστολή CRS-11 που θα ανεφοδιάσει τον διεθνή διαστημικό σταθμό (ISS) θα μεταφέρει και ένα όργανο παρατήρησης στις ακτίνες Χ που έχει ως στόχο την μελέτη των αστέρων νετρονίων.

Συγκεκριμένα η εκτόξευση είναι προγραμματισμένη για την 1η του Ιουνίου


Μέχρι στιγμής όλα δείχνουν καλά και η εκτόξευση έχει 70% πιθανότητα για να γίνει όπως προβλέπει το πρόγραμμα.

Οι εκτοξεύσεις της Space-X φυσικά έχουν πάντα ενδιαφέρον, αλλά η συγκεκριμένη έχει έναν λόγο παραπάνω να μας ενδιαφέρει αφού θα πάρει μαζί της στο διαστημικό σταθμό τον Neutron Star Interior Composition Explorer (NICER). Όπως λέει και το όνομα ο στόχος του οργάνου είναι η μελέτη της σύστασης και της δομής του εσωτερικού των αστέρων νετρονίων, ένα επιστημονικό πεδίο που με ενδιαφέρει ιδιαίτερα. Περισσότερες πληροφορίες για το τι θα κάνει το NICER μπορεί να δει κανείς στο παρακάτω βίντεο.



Μια αποστολή τύπου NICER την περιμένουμε εδώ και πολύ καιρό και ελπίζουμε ότι θα μας βοηθήσει να ξεκλειδώσουμε πολλά από τα μυστήρια της δομής των αστέρων νετρονίων. Αυτό κάνει φυσικά ακόμα πιο σημαντική την επερχόμενη εκτόξευση της Space-X. Ας ελπίσουμε να πάνε όλα καλά γιατί ένα όργανο σαν το NICER σε συνδυασμό με την αστρονομία βαρυτικών κυμάτων θα ανοίξουν τους ορίζοντές μας προς πολλές κατευθύνσης. Αν όλα πάνε καλά, τα επόμενα χρόνια οι αστέρες νετρονίων έχουν να μας μάθουν πολλά πράγματα, τόσο για τις ιδιότητες της ύλης σε πυκνότητες υψηλότερες των πυρηνικών, όσο και για την ίδια την βαρύτητα.

Το άλλο νέο είναι ότι περιμένουμε την επόμενη ανακοίνωση του LIGO από ότι φαίνεται την Πέμπτη.


Τετάρτη 15 Ιουνίου 2016

Boxing Day GW151226


Στο συνέδριο της American Astronomical Society, που πραγματοποιείται αυτές τις μέρες, αναμένεται να παρουσιαστούν νέα και εξελίξεις γύρω από το υπόλοιπο Science run του παρατηρητηρίου LIGO. Σύντομα λοιπόν στην προγραμματισμένη ομιλία του LIGO collaboration, κάποιοι περιμένουν να ακούσουν και για την ανάλυση ενός ακόμα (ή περισσότερων?) σήματος. Όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να παρακολουθήσει την ενημέρωση online.



Το event rate πάντως φαίνεται να είναι πολλά υποσχόμενο, ειδικά τώρα που θα ξεκινήσει και ο νέος κύκλος παρατηρήσεων με τις βελτιώσεις και την αυξημένη ευαισθησία. Και το επόμενο διάστημα, που θα μπει και το VIRGO στο παιχνίδι, διευρύνονται οι προοπτικές για πολύ και ενδιαφέρουσα Αστροφυσική.

Για να δούμε.

Update:







Παρασκευή 13 Φεβρουαρίου 2015

Interstellar papers

Σήμερα, μερικούς μήνες μετά την πρεμιέρα της ταινίας Interstellar, ανέβηκαν στο arXiv δύο εργασίες που έχουν ως αντικείμενο την μελέτη και προσομοίωση της κίνησης του φωτός στο χωροχρόνο γύρω από μια περιστρεφόμενη μαύρη τρύπα και μία σκουλικότρυπα, όπως είναι αυτές που εμφανίζονται στην ταινία.

Οι εργασίες λοιπόν είναι οι:
Gravitational Lensing by Spinning Black Holes in Astrophysics, and in the Movie Interstellar
Interstellar is the first Hollywood movie to attempt depicting a black hole as it would actually be seen by somebody nearby. For this we developed a code called DNGR (Double Negative Gravitational Renderer) to solve the equations for ray-bundle (light-beam) propagation through the curved spacetime of a spinning (Kerr) black hole, and to render IMAX-quality, rapidly changing images. Our ray-bundle techniques were crucial for achieving IMAX-quality smoothness without flickering.
This paper has four purposes: (i) To describe DNGR for physicists and CGI practitioners . (ii) To present the equations we use, when the camera is in arbitrary motion at an arbitrary location near a Kerr black hole, for mapping light sources to camera images via elliptical ray bundles. (iii) To describe new insights, from DNGR, into gravitational lensing when the camera is near the spinning black hole, rather than far away as in almost all prior studies. (iv) To describe how the images of the black hole Gargantua and its accretion disk, in the movie Interstellar, were generated with DNGR. There are no new astrophysical insights in this accretion-disk section of the paper, but disk novices may find it pedagogically interesting, and movie buffs may find its discussions of Interstellar interesting.
και
Visualizing Interstellar's Wormhole
Christopher Nolan's science fiction movie Interstellar offers a variety of opportunities for students in elementary courses on general relativity theory. This paper describes such opportunities, including: (i) At the motivational level, the manner in which elementary relativity concepts underlie the wormhole visualizations seen in the movie. (ii) At the briefest computational level, instructive calculations with simple but intriguing wormhole metrics, including, e.g., constructing embedding diagrams for the three-parameter wormhole that was used by our visual effects team and Christopher Nolan in scoping out possible wormhole geometries for the movie. (iii) Combining the proper reference frame of a camera with solutions of the geodesic equation, to construct a light-ray-tracing map backward in time from a camera's local sky to a wormhole's two celestial spheres. (iv) Implementing this map, for example in Mathematica, Maple or Matlab, and using that implementation to construct images of what a camera sees when near or inside a wormhole. (v) With the student's implementation, exploring how the wormhole's three parameters influence what the camera sees---which is precisely how Christopher Nolan, using our implementation, chose the parameters for Interstellar's wormhole. (vi) Using the student's implementation, exploring the wormhole's Einstein ring, and particularly the peculiar motions of star images near the ring; and exploring what it looks like to travel through a wormhole.

Και στις δύο εργασίες δίνεται έμφαση στην παιδαγωγική παρουσίαση των θεμάτων, ενώ η πρώτη έχει και μια σχετική ιστορική εισαγωγή στο θέμα της οπτικοποίησης μιας περιστρεφόμενης μαύρης τρύπας.
Νομίζω ότι κανείς θα ευχαριστηθεί και τις δύο εργασίες.

Καλή διασκέδαση.

Τρίτη 11 Νοεμβρίου 2014

"Interstellar"

Interstellar λοιπόν. Είναι αρκετά χρόνια που την περιμέναμε αυτή την ταινία, ειδικότερα επειδή ο Kip Thorne ήταν μπλεγμένος. Η ταινία λοιπόν κυκλοφόρησε και μπορεί να βρει κανείς πολλές κριτικές και διάφορους σχολιασμούς της.


Παρακάτω παραθέτω ένα infographic από το space.com το οποίο περιγράφει κάποια επιστημονικά σημεία της ταινίας. Εγώ θα σταθώ λίγο στα σχετικά με τις μαύρες τρύπες, χωρίς να μπω σε λεπτομέρειες της πλοκής.

Diagrams explain the physics concepts of
Source SPACE.com: All about our solar system, outer space and exploration.

Φυσικά ένα από τα πρώτα πράγματα που χτυπάνε στο μάτι και που μπορεί να δει κανείς και στα τρέιλερ της ταινίας, είναι η απεικόνιση της μαύρης τρύπας και του δίσκου της. Η ιστορία της απεικόνισης ενός δίσκου προσαύξησης γύρω από μια μαύρη τρύπα είναι παλιά και πάει μέχρι την δεκαετία του 70, όπως μπορεί να δει κανείς και από την δουλειά του Luminet (1979A&A....75..228L)

Στα σχήματα μπορεί να δει κανείς την εικόνα που δημιουργούν στο οπτικό πεδίο του παρατηρητή οι διάφορες περιοχές του δίσκου σε διαφορετικές ακτίνες. Όπως και να έχει πάντως, η απεικόνιση για τις ανάγκες της ταινίας ξεπερνά κατά πολύ το απλό ray tracing που κάνουμε συνήθως για επιστημονικούς σκοπούς και από ότι φαίνεται προέκυψε από την έξτρα λεπτομέρεια της ανάλυση και ένα ενδιαφέρον καινούριο αποτέλεσμα που θα δημοσιευτεί στο Classical and Quantum Gravity.

Ας δούμε όμως λίγο την ίδια την μαύρη τρύπα, τον πλανήτη σε τροχιά γύρω από αυτή και την συζήτηση γύρω από τα σχετικά με τη διαστολή του χρόνου.

Το infographic λοιπόν λέει ότι η μαύρη τρύπα είναι μια υπερμεγέθης μαύρη τρύπα με μάζα περίπου 100 εκατομμύρια ηλιακές μάζες, η οποία περιστρέφεται στο 99.8% της ταχύτητας του φωτός. Με το τελευταίο δεν ξέρω τι εννοεί και δεν βγάζει και πολύ νόημα, οπότε θα υποθέσω ότι εννοεί πως περιστρέφεται με το 0.998 της μέγιστης περιστροφής που μπορεί να έχει μια μαύρη τρύπα, η οποία εκφράζεται από το λόγο της στροφορμής της προς την μάζα της, $$\reverse\opaque a=J/M $$, που μπορεί να είναι το πολύ ίση με την ίδια την μάζα, $$\reverse\opaque a=M $$. Εναλλακτικά αυτά μπορούν να εκφραστούν με την βοήθεια της παραμέτρου περιστροφής, $$\reverse\opaque j=J/M^2 $$, η οποία έχεις ως μέγιστη θεωρητική τιμή την τιμή j=1. Έτσι λοιπόν, η τιμή j=0.998, που τώρα βγάζει νόημα, είναι το λεγόμενο όριο Thorne για την περιστροφή μιας μαύρης τρύπας που μπορεί να βρει κανείς στην φύση και η οποία είναι σε ισορροπία με το περιβάλλον της (η περιστροφή που κερδίζει από την στροφορμή που πέφτει στην μαύρη τρύπα λόγω της πρόσπτωσης ύλης είναι ίση με την στροφορμή που χάνει από τις διάφορες διαδικασίες που συμβαίνουν στην εργόσφαιρά της). Για μια μαύρη τρύπα, υπάρχουν κάποιες χαρακτηριστικές ποσότητες. Μία από αυτές είναι η θέση του ορίζοντα γεγονότων. Για μια περιστρεφόμενη μαύρη τρύπα λοιπόν, η θέση του ορίζοντα δίνεται από την έκφραση $$\reverse\opaque R_h=M+\sqrt{M^2-a^2} $$, όπου βλέπουμε ότι στην περίπτωση που δεν έχουμε περιστροφή (α=0) έχουμε το γνωστό αποτέλεσμα για την ακτίνα Schwarzschild, ενώ στην περίπτωση όπου έχουμε την μέγιστη περιστροφή (α=Μ), ο ορίζοντας είναι σε ακτίνα R=M, όπως δείχνει το παρακάτω σχήμα (ο κατακόρυφος άξονας μετρά την ακτίνα σε μονάδες μάζας της μαύρης τρύπας, ενώ η μία Ηλιακή μάζα είναι περίπου 1.5km)

Για την συγκεκριμένη μαύρη τρύπα με j=0.998 λοιπόν, ο ορίζοντας είναι σε ακτίνα περίπου ίση με 1.063Μ ή 156.98 εκατομμύρια km.
Μια άλλη σημαντική ακτίνα γύρω από μια μαύρη τρύπα, είναι η ακτίνα της τελευταίας ευσταθούς κυκλικής τροχιάς (ISCO). Αυτή η ακτίνα είναι πολύ σημαντική γιατί σηματοδοτεί την περιοχή πέρα από την οποία δεν μπορεί να έχει κανείς ευσταθείς κυκλικές τροχιές γύρω από μια μαύρη τρύπα, ένα φαινόμενο που είναι χαρακτηριστικό των τροχιών στη γενική σχετικότητα. Έτσι για παράδειγμα, δεν μπορεί να έχει κανείς πλανήτες ή άλλα σώματα σε τροχιά γύρω από μια μαύρη τρύπα στην περιοχή μέσα από το ISCO, ενώ η θέση του ISCO είναι και η περιοχή μέχρι την οποία μπορεί να εκτείνεται ένας δίσκος προσαύξησης γύρω από μια μαύρη τρύπα. Όπως και ο ορίζοντας, έτσι και η θέση του ISCO εξαρτάται από την περιστροφή της μαύρης τρύπας, και η εξάρτηση δίνεται από το παρακάτω σχήμα



όπου βλέπουμε ότι για μια μη περιστρεφόμενη μαύρη τρύπα το ISCO είναι στα 6Μ, ενώ για μια μαύρη τρύπα με μέγιστη περιστροφή είναι στο 1Μ. Έτσι, για j=0.998, η θέση του ISCO είναι στα 1.23698Μ που είναι περίπου 182.6 εκατομμύρια km.

Στο infographic μπορεί να δει κανείς ότι γύρω από την μαύρη τρύπα υπάρχει ένας πλανήτης που περιστρέφεται σε πολύ κοντινή τροχιά, τόσο κοντινή ώστε η βαρυτική διαστολή χρόνου να είναι τέτοια που μία ώρα στην τροχιά του πλανήτη να αντιστοιχεί σε 7 χρόνια για έναν μακρινό παρατηρητή. Αυτό είναι πολύ, αφού μιλάμε για έναν πολλαπλασιαστικό παράγοντα της τάξης του 61000, και αυτό ακριβώς αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης για το πόσο ρεαλιστικό είναι ένα τέτοιο σενάριο. Το ερώτημα λοιπόν είναι, μπορεί μαι τέτοια μαύρη τρύπα να έχει έναν πλανήτη σε τέτοια τροχιά ώστε να υπάρχει αυτή η διαφορά στον χρόνο; Και η απάντηση είναι όχι, όπως μπορεί να δει κανείς στο παρακάτω σχήμα. Το σχήμα δείχνει τη θέση του ISCO (πράσινη γραμμή), την τιμή του παράγοντα διαστολής του χρόνου που θέλουμε (κόκκινη γραμμή) και την διαστολή του χρόνου σε κυκλικές τροχιές γύρω από την μαύρη τρύπα για διαφορετικές ακτίνες (μπλε γραμμή)



Όπως μπορεί να δει λοιπόν κανείς, στην θέση του ISCO η διαστολή είναι της τάξης του 10 και αυτό είναι το καλύτερο που θα μπορούσε να έχει κανείς σε αυτή την περίπτωση, αφού δεν υπάρχουν ευσταθείς τροχιές πιο μέσα. Θα μπορούσε όμως να έχει διαφύγει κάτι τόσο σημαντικό από τον Kip Thorne; Φυσικά και όχι. Πράγματι στο βιβλίο που κυκλοφόρησε μαζί με την ταινία και έχει τίτλο "The science of Interstellar", ένα αντίτυπο του οποίου μπόρεσα να ξεφυλλίσω προκειμένου να ξεκαθαρίσω αυτό το σημείο, ο Kip περιγράφει τις ιδιότητες της μαύρης τρύπας και εκεί λέει ότι προκειμένου να πετύχει την διαστολή που ήθελε για τους σκοπούς της ταινίας του ο Νόλαν, αναγκάστηκε να υποθέσει μια μαύρη τρύπα με περιστροφή $$\reverse\opaque j=1-10^{-14} $$, δηλαδή πρακτικά με μέγιστη περιστροφή. Σε αυτή την περίπτωση, ουσιαστικά η ακτίνα του ορίζοντα όπως και η ακτίνα του ISCO είναι πρακτικά ίσες με 1Μ ή 147.65 εκατομμύρια km (που είναι μόλις μικρότερες από μία αστρονομική μονάδα, όσο είναι δηλαδή και η ακτίνα της τροχιάς της Γης, όπως δείχνει το infographic). Υπάρχει λοιπόν σ'αυτή την περίπτωση ακτίνα που να μπορεί να έχει την ζητούμενη διαστολή του χρόνου; Η απάντηση τώρα είναι ναι, και η ακτίνα αυτή είναι περίπου στο 1.00004Μ, δηλαδή απέχει από τον ορίζοντα περίπου 5900km.

Και εδώ ερχόμαστε στο άλλο θέμα που έχει προκαλέσει συζητήσεις, τις παλιρροϊκές δυνάμεις από την μαύρη τρύπα. Οι παλιρροϊκές δυνάμεις που θα νιώθει ένα σώμα σε κάποια απόσταση από την μαύρη τρύπα ουσιαστικά έχουν σχέση με την απόκλιση δυο γειτονικών γεωδεσιακών τροχιών. Το μέγεθος που εκφράζει αυτές τις αποκλείσεις είναι ο τανυστής του Riemann. Αν μιλάγαμε για ένα αντικείμενο που θα βρισκόταν στατικό σε κάποια απόσταση από την μαύρη τρύπα (σε σταθερή ακτίνα χωρίς να περιστρέφετε γύρω της δηλαδή) τότε θα είχαμε παλίρροιες σαν αυτές που έχουμε στη Γη εξαιτίας της Σελήνης (που κινείται πολύ αργά και πρακτικά μπορεί να θεωρηθεί ακίνητη) που θα οφείλονταν στα στοιχεία του τανυστή του Riemann όπως είναι το $$\reverse\opaque R^r_{ttr}=-\frac{M (-3 a^2 + 4 M r - 2 r^2)}{r^5} $$ (το συγκεκριμένο εκφράζει την επιτάχυνση με την οποία αυξάνει η ακτινική απόσταση δυο τροχιών που έχουν μοναδιαία ακτινική απόσταση). Για την εκτίμηση όλων των συνιστωσών της παλιρροϊκής δύναμης θέλουμε ακόμα δύο στοιχεία του τανυστή του Riemann, τα οποία έχουν παρόμοια συναρτησιακή μορφή. Με λίγα λόγια, για την περίπτωσή μας, για α=Μ και r=M η παλιρροϊκή επιτάχυνση θα είναι ανάλογη του, $$\reverse\opaque \frac{d^2r}{dt^2}\propto\frac{1}{M^2}D $$, δηλαδή της διαμέτρου του αντικειμένου διαιρεμένο με το τετράγωνο της μάζας της μαύρης τρύπας. Ότι και να είναι όμως η διάμετρος του αντικειμένου/πλανήτη, σίγουρα θα είναι πολύ μικρότερη από το τετράγωνο των 147.65 εκατομμυρίων χιλιομέτρων, οπότε δεν θα είναι κάτι καταστροφικό. Το αντικείμενό μας όμως δεν είναι στατικό. Περιστρέφεται σε κυκλική τροχιά γύρω από την μαύρη τρύπα. Αυτό σημαίνει ότι θα έχουμε ακόμα μία συνεισφορά από διατμητικές τάσεις στο αντικείμενο. Η συνεισφορά αυτών των τάσεων θα είναι όμως της ίδιας τάξης μεγέθους, δηλαδή και πάλι $$\reverse\opaque \propto\frac{1}{M^2}D $$. Άρα, με λίγα λόγια, οι παλιρροϊκές δυνάμεις δεν περιμένουμε να προκαλέσουν κάποιο πρόβλημα, όπως ανησυχούν κάποιοι.

Αλλά, υπάρχει ένα θέμα, και αυτό είναι το ότι η τροχιά που μας ενδιαφέρει απέχει από τον ορίζοντα περίπου 5900km. Η ακτίνα της Γης είναι 6371km, οπότε αν ήταν η Γη σε εκείνη την τροχιά, θα είχε ένα μέρος της μέσα από τον ορίζοντα. Και εκεί είναι που τα πράγματα γίνονται περίεργα (How to mine energy from a black hole, Mining Energy from a Black Hole by Strings, Tensile Strength and the Mining of Black Holes).
Δεν ξέρω αν αυτό το θέμα το σχολιάζει ο Thorne.

Τρίτη 28 Ιανουαρίου 2014

Has Hawking radiation been measured?

Yes...
It is argued that Hawking radiation has indeed been measured and shown to posses a thermal spectrum, as predicted. This contention is based on three separate legs. The first is that the essential physics of the Hawking process for black holes can be modelled in other physical systems. The second is the white hole horizons are the time inverse of black hole horizons, and thus the physics of both is the same. The third is that the quantum emission, which is the Hawking process, is completely determined by measurements of the classical parameters of a linear physical system. The experiment conducted in 2010 fulfills all of these requirements, and is thus a true measurement of Hawking radiation.
1, 2, 3.

Παρασκευή 17 Ιανουαρίου 2014

Buco nero in vasca da bagno

Υδροδυναμικό ανάλογο περιστρεφόμενων μελανών οπών.

Δευτέρα 14 Ιανουαρίου 2013

Black Holes in the Laboratory

Την παρασκευή είχαμε ένα mini workshop με την ευκαιρία της επίσκεψης του Θωμά Σωτηρίου και της Silke Weinfurtner από τη SISSA και του Χάρη Αποστολάτου από το UOA (Workshop on Gravitational Physics).
Παρουσιάστηκαν τρεις ομιλίες. Τα θέματα ήταν,
1. Black Holes in the Laboratory (Silke Weinfurtner),
2. Testing GR by a Newtonian Problem (Χάρης Αποστολάτος),
3. Black Holes as Gravity Laboratories (Θωμάς Σωτηρίου).

Το θέμα για το οποίο μίλησε ο Θωμάς ήταν περίπου το ίδιο με αυτό που είχε παρουσιάσει στην Αθήνα το καλοκαίρι (στο link μπορεί να παρακολουθήσει κανείς την τότε ομιλία). Το θέμα που παρουσίασε ο Χάρης αφορούσε τις αναλογίες και τις ομοιότητες που παρουσιάζει ως προς την συμπεριφορά της τροχιακής δυναμικής το Νευτώνειο πρόβλημα του Euler με την τροχιακή δυναμική που έχουμε στην γεωμετρία των μελανών οπών τύπου Kerr (κάτι για το οποίο ίσως γράψω κάποια άλλη φορά, αλλά όποιος θέλει μπορεί να πάρει μια ιδέα εδώ). Το θέμα που παρουσίασε η Silke ήταν σχετικά με τα υδροδυναμικά ανάλογα των μελανών οπών και την εκπομπή ακτινοβολίας Hawking, θέμα στο οποίο είχα αναφερθεί και παλαιότερα. Παρακάτω δίνω τον τίτλο και το abstract της ομιλίας, την οποία μπορεί να παρακολουθήσει κανείς στο βίντεο που ακολουθεί:

Title: Black Holes in the Laboratory
Speaker: Silke Weinfurtner (SISSA)
Abstract: There is a mathematical analogy between the propagation of fields in a general relativistic space-time and long (shallow water) surface waves on moving water. Hawking argued that black holes emit thermal radiation via a quantum spontaneous emission. Similar arguments predict the same effect near wave horizons in fluid flow. By placing a streamlined obstacle into an open channel flow we create a region of high velocity over the obstacle that can include wave horizons. Long waves propagating upstream towards this region are blocked and converted into short (deep water) waves. This is the analogue of the stimulated emission by a white hole (the time inverse of a black hole), and our measurements of the amplitudes of the converted waves demonstrate the thermal nature of the conversion process for this system. Given the close relationship between stimulated and spontaneous emission, our findings attest to the generality of the Hawking process.




Τα αποτελέσματα της δουλειάς που παρουσιάζεται στο βίντεο μπορεί να τα βρει κανείς στην εργασία, S. Weinfurtner et al., Measurement of stimulated Hawking emission in an analogue system, Phys. Rev. Lett. 106, 021302 (2011).

Η ομιλία είναι πολύ ενδιαφέρουσα, οπότε αξίζει να την παρακολουθήσει κανείς.

Πέμπτη 19 Ιουλίου 2012

Κάτι τρέχει με τους ορίζοντες των μελανών οπών...


Τις τελευταίες μέρες βγήκαν δύο εργασίες στο arXiv, η πρώτη από την ομάδα των Ahmed Almheiri, Donald Marolf, Joseph Polchinski και James Sully και η δεύτερη από τον Leonard Susskind, που πραγματεύονται ουσιαστικά το τι συμβαίνει όταν περάσει κανείς τον ορίζοντα μιας μαύρης τρύπας.

Στην κλασική σχετικότητα, ο ορίζοντας γεγονότων δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο για έναν παρατηρητή που εκτελεί ελεύθερη πτώση και τον διασχίζει. Αν η ένταση του βαρυτικού πεδίου δεν είναι πολύ μεγάλη στην περιοχή του ορίζοντα, δηλαδή αν δεν υπάρχει πολύ μεγάλη καμπυλότητα και άρα οι παλιρροϊκές δυνάμεις δεν είναι πολύ ισχυρές, τότε ο παρατηρητής τον διασχίζει χωρίς να νοιώσει κάτι το ιδιαίτερο. Μάλιστα, επειδή η καμπυλότητα στην περιοχή του ορίζοντα είναι αντιστρόφως ανάλογη από την μάζα της μελανής οπής, όσο πιο μεγάλη είναι η μαύρη τρύπα, τόσο πιο ανώδυνη είναι η διέλευση του ορίζοντά της.

(* Οι παλιρροϊκές δυνάμεις πάνε ως $$\reverse\opaque F\propto M/R^3$$ και ο ορίζοντας είναι ανάλογος της μάζας $$\reverse\opaque R_s\propto M$$, άρα οι παλιρροϊκές δυνάμεις στον ορίζοντα πάνε σαν $$\reverse\opaque F\propto M^{-2}$$.
Ένας τρόπος να δει τα παραπάνω κανείς είναι ο παρακάτω, στην γενική σχετικότητα επειδή έχουμε την αρχή της ισοδυναμίας, κάθε παρατηρητής που εκτελεί γεωδαισιακή κίνηση μπορεί να θεωρηθεί ότι τοπικά έχει απουσία βαρυτικού πεδίου, δηλαδή μπορεί να φτιάξει ένα τοπικό σύστημα συντεταγμένων το οποίο να είναι επίπεδο και τα πράγματα να ισχύουν ακριβώς όπως στην ειδική σχετικότητα. Φυσικά αυτό το σύστημα δεν μπορεί να είναι όσο εκτεταμένο θέλει κανείς (τόσο στο χώρο όσο και στον χρόνο), αφού από κάποια έκταση και πάνω θα αντιλαμβάνεται αποκλίσεις λόγο της καμπυλότητας του χωροχρόνου. Έτσι, αυτό που θέτει το όριο στην έκταση αυτού του "επίπεδου" συστήματος που μπορεί να φτιάξει ο κάθε παρατηρητής είναι η καμπυλότητα του χωροχρόνου. Αν η καμπυλότητα λοιπόν είναι πολύ μικρή, ένας παρατηρητής αντιλαμβάνεται την γειτονία του ως επίπεδη (απουσία βαρύτητας, αυτό που συμβαίνει και σε έναν αστροναύτη στο διαστημικό σταθμό) και άρα ως "μη ενδιαφέρουσα". Αν αντιθέτως η καμπυλότητα είναι πολύ μεγάλη, τότε ένας εκτεταμένος παρατηρητής θα αντιλαμβάνεται τις σχετικές παλιρροϊκές δυνάμεις που αναφέραμε παραπάνω. *)

Αυτές οι δύο εργασίες λοιπόν, έρχονται να μας πούνε ότι στην περίπτωση που πάρει κανείς υπόψιν του και την κβαντική συμπεριφορά των πεδίων στην περιοχή του ορίζοντα γεγονότων μιας μαύρης τρύπας (φαινόμενα δηλαδή που σχετίζονται με την ακτινοβολία Hawking), τότε η εικόνα αυτή αλλάζει και κάτι δραματικό θα πρέπει να συμβαίνει.

Παρακάτω παραθέτω τα abstracts των εργασιών.

Black Holes: Complementarity or Firewalls?

We argue that the following three statements cannot all be true: (i) Hawking radiation is in a pure state, (ii) the information carried by the radiation is emitted from the region near the horizon, with low energy effective field theory valid beyond some microscopic distance from the horizon, and (iii) the infalling observer encounters nothing unusual at the horizon. Perhaps the most conservative resolution is that the infalling observer burns up at the horizon. Alternatives would seem to require novel dynamics that nevertheless cause notable violations of semiclassical physics at macroscopic distances from the horizon.

Complementarity And Firewalls

Almheiri, Marolf, Polchinski, and Sully, recently reported a remarkable and very surprising phenomenon involving old black holes. The authors argue that after a black hole has radiated more than half its initial entropy, the horizon is replaced by a "firewall" at which infalling observers burn up, in apparent violation of one of the postulates of black hole complementarity. In this note I will give a different interpretation of the firewall phenomenon in which the properties of the horizon are conventional, but the dynamics of the singularity are strongly modified. In this formulation the postulates of complementarity are left intact. But the reader is nevertheless warned: black holes could be more dangerous than you thought.

Τα άρθρα έσπευσαν να τα σχολιάσουν από το Sixty Symbols. Παρακάτω είναι το σχετικό βίντεο όπου περιγράφει την ιδέα που παρουσιάζεται στις εργασίες.



Τις εργασίες δεν έχω προλάβει να τις διαβάσω ακόμα, οπότε δεν έχω κάτι να σχολιάσω, αλλά από τα λίγα που είδα η όλη ιστορία είναι αρκετά intriguing...


Update (28/7): Ανέβηκε χθες μια νέα εργασία που συνεχίζει τη συζήτηση πάνω στο θέμα με τους ορίζοντες. Η εργασία αυτή έχει τίτλο, "Complementarity, not Firewalls", και προτείνει μια εναλλακτική οπτική για το θέμα του αν υπάρχει τελικά ή όχι firewall. Το abstract της εργασίας λέει:
In this note I argue that a strict interpretation of complementarity is possible which evades the need for the "firewalls" recently proposed by Almheiri, Marolf, Polchinski, and Sully to burn up observers falling into black hole horizons. In particular I argue that it is consistent for an infalling observer to fall through an "old" black hole horizon without burning up, without this observer or any other seeing information loss or a violation of low energy effective field theory away from a stretched horizon. The reason that AMPS find the opposite conclusion is because they attempt to use low energy physics to translate between the quantum mechanics of different observers rather than to describe the experiments of only a single observer. The validity of this position is tested by two concrete calculations.


Update (30/7): Σήμερα είχαμε μία ακόμα απάντηση στο άρθρο για τους ορίζοντες. Το νέο άρθρο που ανέβηκε στο arXiv έχει τίτλο, "Complementarity Endures: No Firewall for an Infalling Observer", και το abstract λέει:
We argue that the complementarity picture, as interpreted as a reference frame change represented in quantum gravitational Hilbert space, does not suffer from the "firewall paradox" recently discussed by Almheiri, Marolf, Polchinski, and Sully. A quantum state described by a distant observer evolves unitarily, with the evolution law well approximated by semi-classical field equations in the region away from the (stretched) horizon. And yet, a classical infalling observer does not see a violation of the equivalence principle, and thus a firewall, at the horizon. The resolution of the paradox lies in careful considerations on how a (semi-)classical world arises in unitary quantum mechanics describing the whole universe/multiverse.
Για να δούμε, θα έχουμε και συνέχεια;

Update (19/8): Έχει πλάκα τελικά η ιστορία αυτή. Από το τελευταίο update είχαμε κάποια άρθρα να αποσύρονται και κάποια άλλα να ανεβαίνουν στο arXiv.
Τα άρθρα που ανέβηκαν τελευταία είναι τα:
Comments on black holes I: The possibility of complementarity,
Is Alice burning or fuzzing?, και
Singularities, Firewalls, and Complementarity.
Ενώ ο Daniel Harlow κατέβασε το δικό του και ο Leonard Susskind κατέβασε την αρχική εκδοχή του άρθρου που είχε ανεβάσει και ανέβασε αυτό το τελευταίο...
Κάτι μου λέει ότι δεν έχουμε τελειώσει.

Update (08/9): Ένα ακόμα άρθρο πάνω στο θέμα, από τον Amos Ori αυτή τη φορά,
Firewall or smooth horizon?

Και συνεχίζουμε...


Update (28/9): Ο Sean Carroll έχει ένα σχετικό post στο blog του από τον Joe Polchinski, ο οποίος συζητά το όλο θέμα των Firewalls,

Guest Post: Joe Polchinski on Black Holes, Complementarity, and Firewalls


Update (09/10): Ο Susskind ξαναχτυπά...

The Transfer of Entanglement: The Case for Firewalls

Μια λίστα των μέχρι τώρα δημοσιεύσεων στο arXiv πάνω στο θέμα, μπορεί να βρει κανείς σε αυτό το λινκ.

Τρίτη 10 Ιουλίου 2012

Black holes as gravity laboratories

Η ανάρτηση αυτή, θα μπορούσε να θεωρηθεί και ως διαφήμιση... αλλά στην πραγματικότητα είναι απλά μια ενημέρωση των εξελίξεων σε ένα πεδίο που εμπίπτει στα ενδιαφέροντά μου.

Παρακάτω παραθέτω μια διάλεξη που έδωσε τον προηγούμενο μήνα ο Θωμάς Σωτηρίου, του SISSA-International School for Advanced Studies στην Τεργέστη (Trieste, Italy), με θέμα, "Black holes as gravity laboratories", δηλαδή πως μπορεί να ελέγξει κανείς πιθανές αποκλίσεις από την Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, χρησιμοποιώντας τις πιθανά παρατηρούμενες ιδιότητες των μελανών οπών όπως αυτές προκύπτουν σε εναλλακτικές θεωρίες βαρύτητας. Για την μελέτη του αντικειμένου αυτού ο Θωμάς έλαβε πρόσφατα μια ERC Starting Grant για την ερευνητική πρόταση με τίτλο, "Challenging General Relativity". Με την χρηματοδότηση αυτή θα στηθεί μια ερευνητική ομάδα υπό την καθοδήγηση του Θωμά πάνω στο αντικείμενο αυτό.

Anyway, το θέμα είναι ενδιαφέρον και η ομιλία του Θωμά αρκετά καλή για να την παρακολουθήσει κανείς. Καλή διασκέδαση.




ps. Αυτό είναι ένα οικονομικό (από άποψη δικού μου χρόνου) post για το blog που είχε αραχνιάσει τον τελευταίο καιρό.

Πέμπτη 6 Οκτωβρίου 2011

Κύκνος Χ-1 (Cygnus X-1), η πρώτη Μαύρη Τρύπα

Το θέμα των ημερών φυσικά είναι τα αποτελέσματα του OPERA με τα νετρίνα που τρέχουν με ταχύτητα μεγαλύτερη του φωτός κατά $$\reverse \opaque \frac{v-c}{c}=(2.48\pm0.28_{stat.}\pm0.30_{sys.})\times 10^{-5}$$. Και όπως είναι λογικό, έχει γίνει χαμός (ειδικά την προηγούμενη βδομάδα) τόσο στα διάφορα sites που ασχολούνται με την επιστημονική επικαιρότητα, όσο και στο arXiv. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει πολύ υλικό για έλεγχο και άρα θα πάρει περισσότερο χρόνο η προετοιμασία για το συγκεκριμένο θέμα. Οπότε, σήμερα δεν θα ασχοληθώ με το OPERA. Το θέμα είναι η πηγή ακτίνων Χ, Κύκνος Χ-1.

Ο Κύκνος Χ-1 είναι η πρώτη υποψηφιότητα για μαύρη τρύπα που είχαμε και ανακαλύφθηκε το 1964. Αποτελεί ουσιαστικά ένα διπλό σύστημα ακτίνων Χ (X-ray binary), όπου έχουμε ένα πολύ συμπαγές αντικείμενο και ένα αστέρι σε τροχιά το ένα γύρω από το άλλο. Καθώς το άστρο περιστρέφεται γύρω από το συμπαγές αντικείμενο (για την ακρίβεια και τα δύο περιστρέφονται γύρω από το κοινό κέντρο μάζας), υλικό από το άστρο φεύγει και καταλήγει στο συμπαγές αντικείμενο, όπου και δημιουργεί ένα δίσκο προσαύξησης. Στον δίσκο αυτό, το υλικό καθώς περιστρέφεται και κινείται προς το κεντρικό συμπαγές αντικείμενο, θερμαίνεται σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες, τόσο υψηλές, ώστε ακτινοβολεί στις ακτίνες Χ, τις οποίες και παρατηρούμε.

Ο Κύκνος Χ-1 όπως είπα ήταν η πρώτη υποψήφια μαύρη τρύπα. Θυμάμαι, το πρώτο βιβλίο που είχα διαβάσει πάνω σ'αυτά τα πράγματα (αρχές της δεκαετίας του 90) ήταν το "Οι Μαύρες Τρύπες και το Σύμπαν" του Igor Novikov (τον οποίον "συνάντησα" αργότερα μελετώντας σχετικιστικούς αστέρες) από τις εκδόσεις Κωσταράκη (η πρώτη έκδοση του 92) και φυσικά είχα φάει και το σχετικό δούλεμα από ξαδέρφια και συγγενείς στο χωριό εξαιτίας του τίτλου. Στο βιβλίο αυτό λοιπόν ήταν η πρώτη φορά που διάβασα για τον Κύκνο Χ-1, όπου ο Novikov έλεγε τότε:

Ο κανονικός ορατός αστέρας σ'αυτό το διπλό σύστημα είναι ένας μεγάλος αστέρας με μάζα ίση με 20 περίπου ηλιακές μάζες. Η μάζα του νεκρού αστέρα, η περιοχή του οποίου εκπέμπει ακτίνες Χ, είναι περίπου 10 ηλιακές μάζες. Αυτή η τιμή είναι αρκετά υψηλότερη της κρίσιμης. Πολλές πρόσφατες μελέτες ενίσχυσαν την αξιοπιστία αυτού του αποτελέσματος. Έτσι, μπορούμε με αρκετή βεβαιότητα να πούμε ότι έγινε η ανακάλυψη της πρώτης μαύρης τρύπας του Σύμπαντος και ότι αυτή βρίσκεται στο σύστημα που περιλαμβάνει την πηγή Κύκνος Χ-1.

Ας δούμε από πιο κοντά τις διεργασίες που γίνονται σ'αυτό το σύστημα. Τα μέλη του περιστρέφονται γύρω από το κέντρο μάζας τους με περίοδο 5.6 ημέρες... Το κύριο μέρος της ακτινοβολίας ακτίνων Χ που παρατηρείται στη Γη προέρχεται από τα εσώτατα μέρη του δίσκου, από μια περιοχή με διάμετρο που δεν ξεπερνά τα 200 χιλιόμετρα. Η έκταση της μαύρης τρύπας είναι περίπου 30 χιλιόμετρα... Αυτή η παράξενη πηγή ακτίνων Χ που μόλις περιγράψαμε, βρίσκεται σε απόσταση 6000 έτη φωτός από τη Γη.

Αυτά έλεγε λοιπόν ο Novikov τότε (και το βιβλίο ήταν βασισμένο σίγουρα σε κάποια παλαιότερη από το 92 έκδοση στα ρώσικα), ενώ σε κάποιο σημείο λίγο πιο μετά παρέθετε και ένα απόσπασμα των Blandford και Thorne όπου εφιστούσαν την προσοχή στο ότι οι παρατηρήσεις είχαν μεγάλες αβεβαιότητες και θα έπρεπε να είναι κανείς πολύ προσεκτικός πριν εκφράσει με σιγουριά την άποψη ότι ο Κύκνος Χ-1 είναι μαύρη τρύπα. Μέσα στο καλοκαίρι λοιπόν ολοκληρώθηκε μια σειρά από 3 εργασίες που έχουν ως αντικείμενο την πηγή ακτίνων Χ, Κύκνος Χ-1.

Η πρώτη είναι η εργασία:

The Trigonometric Parallax of Cygnus X-1

We report a direct and accurate measurement of the distance to the X-ray binary Cygnus X-1, which contains the first black hole to be discovered. The distance of $$\reverse \opaque 1.86_{-0.11}^{+0.12} kpc $$ was obtained from a trigonometric parallax measurement using the Very Long Baseline Array. The position measurements are also sensitive to the 5.6 d binary orbit and we determine the orbit to be clockwise on the sky. We also measured the proper motion of Cygnus X-1 which, when coupled to the distance and Doppler shift, gives the three-dimensional space motion of the system. When corrected for differential Galactic rotation, the non-circular (peculiar) motion of the binary is only about 21 km/s, indicating that the binary did not experience a large "kick" at formation.

Η εργασία αυτή ασχολείται με την μέτρηση με μεγάλη ακρίβεια της απόστασης του συστήματος χρησιμοποιώντας την μέθοδο της παράλλαξης (όπως αναφέρει και η εργασία "by measuring its trigonometric parallax, ie, triangulating using the Earth’s orbit as one leg of the triangle and measuring the change in its apparent position as the Earth orbits the Sun", που είναι η συνήθης μέθοδος της παράλλαξης και όχι η μέθοδος της δυναμική παράλλαξη που χρησιμοποιείται για διπλά συστήματα) με παρατηρήσεις από τη συστοιχία ραδιοτηλεσκοπίων, Very Long Baseline Array.

Προηγούμενες εκτιμήσεις της απόστασης είχαν αρκετά μεγάλη αβεβαιότητα και έδιναν απόσταση από 1.8 μέχρι 2.4 kpc, ενώ κάποιες από αυτές στηρίζονταν στην συσχέτισή του συστήματος με το ανοιχτό σμήνος NGC 6871 και περιείχαν έτσι εγγενείς αβεβαιότητες.

Η νέα μέτρηση λοιπόν είναι απευθείας μέτρηση του ίδιου του συστήματος και μας έδωσε,

α) την απόσταση του συστήματος από την Γη, η οποία είναι $$\reverse \opaque 1.86_{-0.11}^{+0.12} kpc $$,
β) με δεδομένη την περίοδο του συστήματος που είναι 5.599829 ημέρες και κάποια πρώτη εκτίμηση για την κλίση του επιπέδου περιστροφής του συστήματος σε σχέση με τη διεύθυνση παρατήρησης (η γωνία αυτή υπολογίζεται ακριβέστερα στην 2η εργασία) έδωσε την ακτίνα της τροχιάς της πηγής των ακτίνων Χ γύρω από το κέντρο μάζας, η οποία είναι $$\reverse \opaque 0.18 \pm 0.09 AU $$ και
γ) έδωσε και την ίδια κίνηση του Κύκνου Χ-1 στην ουράνια σφαίρα, η οποία σε συνδυασμό με προηγούμενες μετρήσεις της ακτινικής ταχύτητας του συστήματος και την γνώση της κίνησης του Ήλιου στον Γαλαξία, μας έδωσε τελικά το διάνυσμα της ταχύτητας για το σύστημα.

Το σημαντικότερο από την συγκεκριμένη δουλειά είναι φυσικά ο ακριβής υπολογισμός της απόστασης και αυτό είναι γιατί επιτρέπει στη συνέχεια την δυναμική μελέτη του διπλού συστήματος από την οποία μπορεί κανείς να εξάγει περισσότερες πληροφορίες, όπως είναι η μάζα του Κύκνου Χ-1.

Η δουλειά αυτή λοιπόν, πραγματοποιείται στην δεύτερη εργασία:

The Mass of the Black Hole in Cygnus X-1

Cygnus X-1 is a binary star system that is comprised of a black hole and a massive giant companion star in a tight orbit. Building on our accurate distance measurement reported in the preceding paper, we first determine the radius of the companion star, thereby constraining the scale of the binary system. To obtain a full dynamical model of the binary, we use an extensive collection of optical photometric and spectroscopic data taken from the literature. By using all of the available observational constraints, we show that the orbit is slightly eccentric (both the radial velocity and photometric data independently confirm this result) and that the companion star rotates roughly 1.4 times its pseudosynchronous value. We find a black hole mass of $$ \reverse\opaque M =14.8\pm 1.0 M_{\odot}$$, a companion mass of $$ \reverse\opaque M_{opt}=19.2\pm 1.9 M_{\odot}$$, and the angle of inclination of the orbital plane to our line of sight of $$ \reverse\opaque i=27.1\pm 0.8 deg.$$

Όπως αναφέρει λοιπόν η εργασία, έχουν γίνει στο παρελθόν διάφορες εκτιμήσεις των μαζών των μελών του διπλού συστήματος. Οι πιο ρεαλιστικές από αυτές, παίρνουν υπόψιν τους και το γεγονός ότι ο συνοδός αστέρας της ραδιοπηγής είναι ένας μεγάλης μάζας αστέρας φασματικού τύπου Ο (δηλαδή αρκετά θερμός γίγαντας αστέρας). Αυτές οι εκτιμήσεις δίνουν μάζα για την ραδιοπηγή αρκετά μεγαλύτερη από το μέγιστο όριο για τους αστέρες νετρονίων και άρα υποδεικνύουν μια μαύρη τρύπα. Μία από αυτές τις εκτιμήσεις θα πρέπει να είχε στο μυαλό του και ο Novikov όταν έδινε τις μάζες 10 Μο για την μαύρη τρύπα και 20 Μο για τον συνοδό αστέρα. Αλλά και πάλι οι εκτιμήσεις αυτές έχουν μεγάλη αβεβαιότητα που σε έναν βαθμό οφείλεται στο πρόβλημα της απόστασης.

Το κλειδί στην απόκτηση περισσότερων πληροφοριών από το διπλό σύστημα βρίσκεται στα χαρακτηριστικά του συνοδού αστέρα (τόσο τα φυσικά του όσο και τα κινηματικά του χαρακτηριστικά).

Από φωτομετρικές και φασματοσκοπικές παρατηρήσεις του αστέρα είναι δυνατόν να μαζέψει κανείς πολύ πληροφορία. Μπορεί να εκτιμήσει σε πρώτη φάση κάποια από τα τροχιακά στοιχεία του διπλού συστήματος (ακτινικές ταχύτητες, περίοδος, κλπ).

Ακόμα, με δεδομένη την απόσταση, μπορεί κανείς να υπολογίσει την λαμπρότητα του αστέρα η οποία με την σειρά της και σε συνδυασμό με την επιφανειακή θερμοκρασία, μπορεί να μας δώσει πληροφορίες για την ακτίνα του αστέρα. Κάποια στοιχεία σχετικά με τον λοβό Roche βάζουν μερικούς ακόμα περιορισμούς. Επιπλέον, όπως η ακτίνα, έτσι και η μάζα έχει εξάρτηση από την λαμπρότητα του αστέρα, γεγονός που μπορεί να μας δώσει ακόμα περισσότερη πληροφορία.

Τέλος, αν στήσει κανείς ένα δυναμικό μοντέλο που να περιέχει την κίνηση του άστρου στο διπλό σύστημα, την κατανομή της ακτινοβολίας από την επιφάνεια του άστρου, την παραμόρφωση και την ιδιοπεριστροφή του άστρου όπως διαμορφώνονται από την βαρύτητα του συστήματος και όλα τα απαραίτητα στοιχεία για τη σύσταση και τη δομή του άστρου που είναι σχετικά για την ακτινοβολία που εκπέμπει, τότε μπορεί έχοντας κάποιες ελεύθερες παραμέτρους να υπολογίσει θεωρητικές καμπύλες φωτός για το άστρο τις οποίες μπορεί να συγκρίνει με τις παρατηρούμενες και από εκεί να βρει ποιες τιμές των παραμέτρων δίνουν αποτελέσματα σε ικανοποιητική συμφωνία με τις παρατηρήσεις, αλλά και με τους γενικούς περιορισμούς που αναφέραμε παραπάνω.

Οι ελεύθερες παράμετροι που χρησιμοποιεί τελικά το μοντέλο είναι: α) η κλίση του επιπέδου των τροχιών σε σχέση με την ευθεία παρατήρησης, β) το πλάτος της καμπύλης της ακτινικής ταχύτητας (η ακτινική ταχύτητα μπορεί να αναπτυχθεί στη μορφή $$\reverse\opaque V=V_o + K \left(\cos(\nu+\omega)+e\cos\omega\right),$$ όπου ν είναι η αληθής ανωμαλία που εκφράζει την γωνία της θέσης του αστέρα και αυξάνεται με τον χρόνο, e είναι η εκκεντρότητα της τροχιάς και ω είναι η γωνία που δίνει τη θέση του περίαστρου), γ) η μάζα του συνοδού αστέρα, δ) η ακτίνα του αστέρα, ε) ο λόγος της γωνιακής ταχύτητας περιστροφής του αστέρα γύρω από τον άξονά του προς τη γωνιακή ταχύτητα του αστέρα στην τροχιά του όταν βρίσκεται στο περίαστρο, στ) η εκκεντρότητα της τροχιάς και ζ) η γωνία ω. Η περίοδος του συστήματος θεωρείται δεδομένη από τα προηγούμενα, ενώ το μέγεθος του μεγάλου ημιάξονα και η μάζα της πηγής ακτίνων Χ προσδιορίζονται τελικά από τις παραπάνω παραμέτρους.

Τα αποτελέσματα είναι ότι ο αστέρας συνοδός έχει μάζα περίπου 19.16 φορές την ηλιακή μάζα και ακτίνα περίπου 16.17 φορές την ηλιακή ακτίνα, η τροχιά που διαγράφει έχει εκκεντρότητα 0.018 περίπου, η πηγή ακτίνων Χ έχει μάζα 14.81 φορές την μάζα του ήλιου και το επίπεδο της τροχιάς έχει κλίση περίπου 27 μοίρες.

Με λίγα λόγια, η παραπάνω ανάλυση μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η πηγή των ακτίνων Χ είναι μια μαύρη τρύπα με μάζα $$\reverse\opaque M=(14.18\pm0.98)M_{\odot}$$.

Η μάζα της μαύρης τρύπας και η κλίση του τροχιακού επιπέδου του συστήματος, θα μας οδηγήσουν στον προσδιορισμό μιας ακόμη παραμέτρου, της τελευταίας που χρειάζεται για να προσδιορίσουμε απόλυτα τις ιδιότητες μιας μαύρης τρύπας, δηλαδή της παραμέτρου περιστροφής του Κύκνου Χ-1.

Στην τρίτη εργασία, τελικά πραγματοποιείται αυτός ο υπολογισμός.

The Extreme Spin of the Black Hole in Cygnus X-1

The compact primary in the X-ray binary Cygnus X-1 was the first black hole to be established via dynamical observations. We have recently determined accurate values for its mass and distance, and for the orbital inclination angle of the binary. Building on these results, which are based on our favored (asynchronous) dynamical model, we have measured the radius of the inner edge of the black hole's accretion disk by fitting its thermal continuum spectrum to a fully relativistic model of a thin accretion disk. Assuming that the spin axis of the black hole is aligned with the orbital angular momentum vector, we have determined that Cygnus X-1 contains a near-extreme Kerr black hole with a spin parameter a/M>0.95 (3σ). For a less probable (synchronous) dynamical model, we find a/M>0.92 (3σ). In our analysis, we include the uncertainties in black hole mass, orbital inclination angle and distance, and we also include the uncertainty in the calibration of the absolute flux via the Crab. These four sources of uncertainty totally dominate the error budget. The uncertainties introduced by the thin-disk model we employ are particularly small in this case given the extreme spin of the black hole and the disk's low luminosity.

Το κομμάτι αυτό της όλης δουλειάς είναι από τα πιο ενδιαφέροντα (κατά τη γνώμη μου φυσικά) γιατί κρύβει αρκετή όμορφη αστροφυσική που έχει να κάνει με την φυσική των μελανών οπών και την φυσική των δίσκων προσαύξησης (και είναι και κοντά στα ενδιαφέροντά μου). Μια πολύ όμορφη παρουσίαση της μεθόδου για τον υπολογισμό της παραμέτρου περιστροφής μιας μαύρης τρύπας που έχει έναν λεπτό δίσκο προσαύξησης, μπορεί να παρακολουθήσει κανείς από τον ίδιο τον Ramesh Narayan, από μία διάλεξη που είχε δώσει πάνω στο θέμα στο perimeter institue με τίτλο, Measuring Black Hole Spin (την ίδια περίπου διάλεξη είχε δώσει πέρσι και στο Αστεροσκοπείο στην Πεντέλη).

Η ουσία είναι ότι η παράμετρος περιστροφής (που ορίζεται ως ο λόγος της στροφορμής της μαύρης τρύπας προς το τετράγωνο της μάζας, $$\reverse\opaque a_*=cJ/GM^2$$ και είναι αδιάστατη παράμετρος) αν γνωρίζει κανείς την μάζα της μαύρης τρύπας, εξαρτάται με 1 προς 1 αντιστοιχία από την ακτίνα της τελευταίας ευσταθούς κυκλικής τροχιάς. Τι είναι όμως αυτό το πράγμα;

Στην Νευτώνεια βαρύτητα, αν έχεις ένα κεντρικό σώμα που δημιουργεί ένα βαρυτικό πεδίο γύρω του, τότε μπορείς σε οποιαδήποτε θέση (ακτίνα δηλαδή) να έχεις ένα σωματίδιο το οποίο να εκτελεί κυκλική τροχιά και η κίνησή του να είναι ευσταθής, δηλαδή αν η ταχύτητά του διαταραχθεί λίγο από την κατάλληλη τιμή η τροχιά του θα παραμένει κοντά στην κυκλική. Τα πράγματα όμως δεν είναι έτσι στην γενική σχετικότητα. Αν έχεις μια μη περιστρεφόμενη μαύρη τρύπα (μια μαύρη τρύπα Schwarzschild), τότε υπάρχει μια ακτίνα πιο κοντά από την οποία δεν υπάρχουν ευσταθείς κυκλικές τροχιές, υπάρχει δηλαδή μια τελευταία ευσταθής κυκλική τροχιά (Inermost Stable Circular Orbit). Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι αν ένα σωματίδιο βρεθεί μέσα από την τελευταία ευσταθή κυκλική τροχιά, οποιαδήποτε διαταραχή στην ταχύτητά του, θα το οδηγήσει γρήγορα μακριά από την ακτίνα στην οποία βρισκόταν. Αν για παράδειγμα το σωματίδιο χάσει λίγη ενέργεια τότε πολύ γρήγορα θα κάνει βουτιά μέσα στη μαύρη τρύπα. Η ακτίνα λοιπόν στην οποία συμβαίνει αυτό για την μη περιστρεφόμενη μαύρη τρύπα είναι η $$\reverse \opaque R_{ISCO}= 6 GM/c^2$$, όπου Μ είναι η μάζα της μαύρης τρύπας και ο ορίζοντας βρίσκεται σε ακτίνα $$\reverse \opaque R_{horizon}= 2 GM/c^2$$. Αντίστοιχα είναι τα πράγματα και για τις περιστρεφόμενες μαύρες τρύπες (τύπου Kerr) και τις τροχιές στο ισημερινό επίπεδο, όπου η θέση του ISCO εξαρτάται τώρα και από την περιστροφή $$\reverse\opaque a_*=cJ/GM^2$$ και ξεκινάει από την τιμή της μη περιστρεφόμενης για $$\reverse\opaque a_*=0$$ και φτάνει στην οριακή τιμή της μέγιστα περιστρεφόμενης με $$\reverse\opaque a_*=1$$ στην ακτίνα $$\reverse \opaque R_{ISCO}= GM/c^2$$ (όπου σ'αυτήν την περίπτωση της μέγιστα περιστρεφόμενης Kerr ο ορίζοντας βρίσκεται και αυτός στην θέση $$\reverse \opaque R_{horizon}= GM/c^2$$).

Έτσι λοιπόν, αν γνωρίζει κανείς την ακτίνα του ISCO, μπορεί να μάθει την παράμετρο περιστροφής. Και εδώ μπαίνουν σου παιχνίδι οι δίσκοι προσαύξησης, αφού το πόσο κοντά στη μαύρη τρύπα μπορεί να φτάσει ένας δίσκος προσαύξησης εξαρτάται από το ISCO. Γιατί όμως ισχύει αυτό; Το υλικό σε έναν δίσκο (σε έναν λεπτό δίσκο συγκεκριμένα) μπορεί να θεωρηθεί ότι κινείται με πολύ καλή ακρίβεια σε κυκλικές τροχιές όπου σιγά σιγά χάνει ενέργεια και κινείται έτσι συνεχώς και αργά σε τροχιές με όλο και μικρότερη ακτίνα, ενώ η βαρυτική ενέργεια που χάνει το υλικό μετατρέπετε σε ακτινοβολία (που είναι η ακτινοβολία που βλέπουμε από το δίσκο). Όταν λοιπόν το υλικό που στροβιλίζεται προς όλο και μικρότερες ακτίνες, φτάσει στην ακτίνα του ISCO, τότε με το που θα χάσει λίγη ενέργεια αναγκαστικά θα πέσει πολύ γρήγορα προς την μαύρη τρύπα. Με αυτόν τον τρόπο η θέση της τελευταίας ευσταθούς κυκλικής τροχιάς ορίζει ένα "φυσικό" εσωτερικό σύνορο για έναν δίσκο προσαύξησης. Ο δίσκος δηλαδή δεν μπορεί να εκτείνεται σε μικρότερες ακτίνες. Άρα, αν κάποιος μετρήσει την εσωτερική ακτίνα του δίσκου, τότε θα έχει μετρήσει ουσιαστικά την ακτίνα του ISCO και κατ'επέκταση την παράμετρο περιστροφής.

Το όλο πρόβλημα λοιπόν ανάγεται σε φωτομετρία και γεωμετρία. Οι παράμετροι που καθορίζουν τελικά το παρατηρούμενο φάσμα και την παρατηρούμενη ολική λαμπρότητα του δίσκου είναι ουσιαστικά η μάζα και η περιστροφή της μαύρης τρύπας, ο ρυθμός με τον οποίο μεταφέρεται μάζα στο δίσκο, η απόσταση του αντικειμένου από τον παρατηρητή και η κλίση του δίσκου ως προς την ευθεία παρατήρησης. Όλες οι παράμετροι εκτός από την περιστροφή και τον ρυθμό πρόσπτωσης ύλης είναι γνωστές από τα προηγούμενα (αφού θεωρούμε ότι το επίπεδο του δίσκου συμπίπτει με το ισημερινό επίπεδο της μαύρης τρύπας και το τροχιακό επίπεδο του διπλού συστήματος). Από την σύγκριση λοιπόν των παρατηρούμενων φασμάτων και της ολικής λαμπρότητας του δίσκου με τα αποτελέσματα των μοντέλων, προσδιορίζεται τελικά η παράμετρος περιστροφής για την μαύρη τρύπα Κύκνος Χ-1.

Τελικά, η μαύρη τρύπα Κύκνος Χ-1 προκύπτει πως έχει μάζα $$ \reverse\opaque M =14.8\pm 1.0 M_{\odot}$$ και περιστροφή $$ \reverse\opaque a_*>0.95$$, ενώ η ακτίνα του ορίζοντά της είναι $$ \reverse\opaque R_{horizon}<29 km$$ και η ακτίνα της τελευταίας ευσταθούς τροχιάς $$ \reverse\opaque R_{ISCO}<42 km$$. Το υλικό στην τελευταία ευσταθή τροχιά κινείται με ταχύτητα που πλησιάζει το μισό της ταχύτητας του φωτός, ενώ η συχνότητα περιστροφής του είναι μεγαλύτερη από 598 Hz (πραγματοποιεί δηλαδή πάνω από 598 περιστροφές σε ένα δευτερόλεπτο). Τέλος, σύμφωνα με τα δεδομένα, είναι πολύ δύσκολο ο Κύκνος Χ-1 να έχει αποκτήσει την πολύ γρήγορη περιστροφή του μέσω της πρόσπτωσης του υλικού από τον δίσκο και άρα το πιθανότερο είναι να δημιουργήθηκε με πολύ γρήγορη περιστροφή. Σήμερα γνωρίζουμε ακόμα δύο τόσο γρήγορα περιστρεφόμενες μαύρες τρύπες, την GRS 1915+105 (που είναι ένας μικροκβάζαρ) και την υπερμεγέθη μαύρη τρύπα στον γαλαξία MCG-6-30-15, όπου και οι δύο έχουν $$ \reverse\opaque a_*>0.98$$.

Τελικά, δεν είναι και πολύ μακριά τα νούμερα του Novikov από πριν 2+ δεκαετίες.

Αυτά τα ολίγα.

Δευτέρα 15 Νοεμβρίου 2010

Black Holes information loss (no) problem

Πριν λίγο καιρό, σε κάποιο σχόλιο στο post για τα Hawking Radiation analogues, ζήτησε ο chrischris να πούμε κάποια πράγματα για το information loss paradox με αφορμή την εργασία του Νίκου Παππά από το παν/μιο στα Γιάννενα. Επειδή ο Νίκος είναι φίλος, είπα να πάω κατευθείαν στην πηγή και να μας γράψει ο ίδιος δύο λόγια για το θέμα. Έτσι λοιπόν, ο Νίκος μας ετοίμασε το παρακάτω κείμενο για το information loss paradox. Αυτή η φιλική συμμετοχή είναι και μία επίσημη πρώτη για το blog. Τα guest posts αυτού το style (όπου κάποιος μιλάει για τον τομέα ειδικότητάς του) δεν είναι κακή ιδέα.

-------- Information loss paradox --------

Το παράδοξο της απώλειας της πληροφορίας (information loss paradox) στις μαύρες τρύπες είναι ένα ζήτημα αρκετά γνωστό και προβεβλημένο στον στενό κύκλο των θεωρητικών φυσικών. Έτσι όπως εγώ το κατανοώ, συμπεριλαμβάνει δύο ζητήματα, που μέχρι σήμερα παραμένουν αναπάντητα. Για να ακριβολογούμε, έχουν προταθεί σειρά θεωρητικών ερμηνειών, για την εγκυρότητα των οποίων δεν υπάρχει ομοφωνία από την επιστημονική κοινότητα, αποτελώντας έτσι πεδίο για γόνιμο περεταίρω προβληματισμό. Να μην το κουράζω άλλο, λοιπόν, ορίστε πως διαρθρώνεται το ζήτημα.

Ας πάρουμε τα πράγματα λίγο από την αρχή. Τα μόνα χαρακτηριστικά, που μπορούμε εμείς ως εξωτερικοί παρατηρητές να αποδώσουμε - παρατηρήσουμε σε μια μαύρη τρύπα είναι η μάζα (M) της, η στροφορμή (J) και το ηλεκτρικό της φορτίο (Q). Πέραν αυτών τίποτε άλλο. Κατά συνέπεια όταν εμείς παρατηρούμε π.χ. δύο μαύρες τρύπες, που να έχουν ίδια αυτά τα τρία χαρακτηριστικά, δεν μπορούμε να ξέρουμε τίποτε σχετικά με την ύλη, από την κατάρρευση της οποίας αυτές προήλθαν. Παρομοίως, όταν μια μαύρη τρύπα απορροφήσει ένα σώμα π.χ. 2.5 τόνων είτε αυτό είναι μια ολομέλεια της Βουλής (300 x 75 κιλά μ.ό. + κάτι εξτραδάκια από Πάγκαλο, Καραμανλή και όλους), είτε είναι ένα φορτίο τσιμεντότουβλα, το μόνο που θα μπορέσει να δει ένας παρατηρητής είναι ότι αυξήθηκε η μάζα της μαύρης τρύπας κατά αυτό το ποσό και καμία ένδειξη του τι απορροφήθηκε δεν θα μείνει. Φυσικά, σε μια πρώτη ανάγνωση, θα μπορούσε κανείς να πει ότι και όταν καίμε στο τζάκι αντικείμενα αυτά μετασχηματίζονται μη αντιστρεπτά σε θερμότητα και πάλι δεν μπορεί κάποιος να ξέρει εάν κάψαμε ξύλο ή χαρτί, οπότε γιατί τέτοια πρεμούρα για τις μαύρες τρύπες; Το λεπτό σημείο είναι το εξής, σύμφωνα με την κβαντική θεωρία πεδίου, πληροφορίες σχετικά με ένα σύστημα δεν μπορούν να χάνονται, παρά μόνο να μετασχηματίζονται. Έτσι λοιπόν, στην περίπτωση του τζακιού, στην ακτινοβολία που εκπέμπεται θεωρούμε ότι κωδικοποιούνται όλες οι πληροφορίες σχετικά με το υλικό, που καίγεται, ακόμα κι αν εμείς δεν είμαστε σε θέση να τις παρατηρήσουμε – καταγράψουμε (αυτό είναι τεχνική μας αδυναμία, όχι απαγόρευση της Φύσης). Όμως στην περίπτωση των μαύρων τρυπών, δεν είναι καθόλου σίγουρο εάν ο μηχανισμός, που επιτρέπει αυτή τη μεταφορά πληροφοριών από το καιγόμενο σώμα στην εκπεμπόμενη από αυτό ακτινοβολία, μπορεί να λειτουργήσει. Συνεπώς μένει ανοιχτό το ερώτημα εάν κάποιες πληροφορίες για το σώμα, που απορροφάται, καταστρέφονται με μη αντιστρεπτό τρόπο ή διατηρούνται ανέπαφες και ποιός είναι ο μηχανισμός σε κάθε περίπτωση. Εδώ νομίζω είναι απαραίτητο να επισημάνω ότι οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν ακτινοβολία, τη λεγόμενη ακτινοβολία Hawking, και μάλιστα ακτινοβολούν σαν μέλανα σώματα με θερμοκρασία αντιστρόφως ανάλογη της μάζας τους, η οποία έχει σαν αποτέλεσμα οι μαύρες τρύπες να εξατμίζονται έστω και αν αυτό είναι μια ποοοοοολύ αργή διαδικασία (ας μην επεκταθώ περισσότερο στο τι είναι και πως παράγεται η ακτινοβολία Hawking, ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης μπορεί να δει σχετικά links από αυτό εδώ το blog). Αν δεν υπήρχε, λοιπόν, ζήτημα εξάτμισης – εξαφάνισης των μαύρων τρυπών, δεν θα ανέκυπτε και το πρόβλημα με τις πληροφορίες. Θα θεωρούσαμε ότι όλες οι πληροφορίες παραμένουν αιώνια εγκλωβισμένες στο εσωτερικό των μαύρων τρυπών, αιτιακά αποκομμένες από το υπόλοιπο Σύμπαν και όλα καλά. Ο λόγος, που δεν είναι σαφές το τι ακριβώς συμβαίνει στις μαύρες τρύπες, ειδικά όταν αυτές φτάσουν να έχουν πολύ μικρή μάζα (και πολύ μεγάλη θερμοκρασία, οπότε και εκμπέμπουν μεγάλα ποσά ενέργεια μέσω της ακτινοβολίας Hawking) είναι ότι σε αυτή την κατάσταση η ακριβής περιγραφή, απαιτεί μια πλήρη θεωρία, που να ενσωματώνει την κβαντική μηχανική με τη βαρύτητα, η οποία ως γνωστόν δεν υπάρχει ακόμα. Συνεπώς υπάρχει το περιθώριο να στηθούν διαφορετικά μοντέλα. Έτσι έχει κατά καιρούς προταθεί ότι

1. το σύνολο της πληροφορίας διατηρείται και επανεκπέμπεται στο Σύμπαν μέσω της ακτινοβολίας Hawking, η οποία όμως θα πρέπει να μην είναι θερμικού τύπου (γιατί τότε δεν μπορεί να περιέχει πληροφορίες. Σημειωτέο ότι ο Hawking την είχε υπολογίσει να είναι θερμικού τύπου),
2. διατηρείται αλλά παραμένει εγκλωβισμένη σε ένα υπόλειμμα της μαύρης τρύπας, η οποία δεν εξατμίζεται πλήρως αν και δεν μπορεί κανείς να φανταστεί το γιατί,
3. διαρρέει προς κάποιο παράλληλο Σύμπαν μέσω της σκουληκότρυπας, που ανοίγεται στο εσωτερικό της μαύρης τρύπας,
4. καταστρέφεται με κάποιον άγνωστο μηχανισμό,

συν κάποιες άλλες ακόμα πιο εξωτικές ιδέες. Θα προέτρεπα όποιον θέλει να αποκτήσει μια πιο πλήρη εικόνα να κοιτάξει τα άρθρα S. B. Giddings, Phys. Rev. D 46, 1347 (1992) και S.D. Mathur arxiv: 0909.1038, που απευθύνονται σε ένα πιο γενικό κοινό.

Η δική μου ιδέα σχετικά με τα παραπάνω, λέει εν συντομία ότι στη Φύση υπάρχουν δύο είδη πληροφορίας, οι θεμελιώδεις (π.χ. μάζα, φορτίο, στροφορμη και ίσως κάποιος συνδυασμός βαρυονικού και λεπτονικού αριθμού) και οι δευτερεύουσες (όλες οι υπόλοιπες). Οι θεμελιώδεις δεν καταστρέφονται με κανένα τρόπο και στην όλη διαδικασία σχηματισμού και εξάτμισης των μαύρων τρυπών επιτυγχάνεται η διατήρησή τους, ενώ αντίθετα οι μαύρες τρύπες καταστρέφουν όλες τις δευτερεύουσες, εξ΄ού και η μαγάλη τους εντροπία. Με δύο λόγια, συμβαίνει και διατήρηση και καταστροφή πληροφοριών. Για τον ενδιαφερόμενο το πλήρες κείμενο βρίσκεται στο arxiv:gr-qc 1009.5111

Το άλλο ζήτημα είναι το εξής. Η εξέλιξη των μαύρων τρυπών συχνά προσεγγίζεται σαν μια διαδικασία σκέδασης, όπου σωματίδια εισέρχονται στη μαύρη τρύπα, αλληλεπιδρούν με αυτή και εκπέμπονται. Αυτά που εκπέμπονται βρίσκονται όλα με mixed state μιας και η ακτινοβολία Hawking δεχόμαστε ότι είναι θερμική. Κάποια όμως από αυτά που απορροφώνται βρίσκονται σε pure state, οπότε για αυτά η περιγραφή της ιστορίας τους είναι ότι εισήλθαν σε pure state και βγήκαν σε mixed state, κάτι που απαγορεύει ρητά η κβαντική φυσική! Και πάλι έχουν προταθεί κάποιες ιδέες για την ερμηνεία του φαινομένου, αλλά καμία ικανοποιητική.

Ίσως κάποια από τα παραπάνω να φαίνονται παιδικά ερωτήματα ή σοφιστείες ή απλά πολύ μακριά από εμάς, αλλά μιας και αγγίζουν τα θεμέλια της γνώσης μας σχετικά με το πώς κατανοούμε τη Φύση, είναι πραγματικά πολύ ουσιώδη ερωτήματα!

Ελπίζω να είναι όλα τα παραπάνω αρκετά κατανοητά, αν και υπάρχουν κάμποσα σημεία, που τα πέρασα χωρίς πολύ ανάλυση για να μην παραεπεκταθώ. Με χαρά είμαι διαθέσιμος να απαντήσω στο βαθμό, που γνωρίζω, σε κάθε καλοπροαίρετη ερώτηση.

Σάββατο 18 Σεπτεμβρίου 2010

Hawking Radiation... analog

Προχθές (15/09/2010) ο Bill Unruh έδωσε μία ομιλία στο Perimeter Institute με θέμα, "Experimental detection of stimulated Hawking thermal radiation from analog white holes" και η εργασία στην οποία αναφέρεται είναι η "Measurement of stimulated Hawking emission in an analogue system". Την ομιλία μπορεί να την παρακολουθήσει κανείς από το site του PI σε αυτό το URL (με media player) και έχει πολύ ενδιαφέρον. Έχει πλάκα στην αρχή που ο Unruh αναφέρεται στον αρχικά λάθος υπολογισμό του Hawking που οδηγούσε όμως στο σωστό αποτέλεσμα... ρίχνει αριστοτεχνικό καρφί.

Το θέμα με τα ανάλογα μελανών οπών έχει πολύ ενδιαφέρον και είχα ασχοληθεί λίγο και εγώ στο παρελθόν. Είχα κάνει και μια σχετική ομιλία που μπορεί να δει κανείς εδώ τις διαφάνειες οι οποίες περιέχουν μια σύντομη παρουσίαση της ιδέας των υδροδυναμικών ανάλογων των μελανών οπών καθώς και μερικά παραδείγματα.

Η βασική ιδέα πάντως είναι ότι αν έχεις μία ροή ενός ρευστού, τότε η κίνηση των ηχητικών κυμάτων (των διαταραχών του ρευστού ουσιαστικά) μπορεί να περιγραφεί ισοδύναμα από την κίνηση φωτονίων σε κάποιο χωρόχρονο. Έτσι το πρόβλημα του ρευστού ανάγεται σε ένα "χωροχρονικό" πρόβλημα. Ανάλογα με τις ιδιότητες της ροής, μπορούν να εμφανίζονται ορίζοντες γεγονότων, εργόσφαιρες, λευκές οπές ή ακόμα και κοσμολογικού τύπου γεωμετρίες.

Η μεγάλη χρησιμότητα που αναμένεται να έχουν αυτά τα μοντέλα βρίσκεται στο ότι θα μπορέσουμε με την βοήθειά τους να ελέγξουμε την περιοχή όπου έρχεται σε επαφή η γενική σχετικότητα με την κβαντομηχανική και ενδεχομένως κάποια θέματα που έχουν να κάνουν με την κβαντική δομή του χωρόχρονου (αφού το ρευστό που αποτελεί το μέσο στο οποίο διαδίδονται οι διαταραχές τελικά δεν είναι συνεχές, αλλά αποτελείται από άτομα). Ένα από τα φαινόμενα στα οποία έρχεται σε επαφή η γενική σχετικότητα με την κβαντομηχανική είναι και η ακτινοβολία Hawking από τον ορίζοντα μιας μαύρης τρύπας, που προκάλεσε τόση πολύ συζήτηση πρόπερσι γύρω από το αν θα εξατμίζονται τελικά οι mini black holes που ενδεχομένως να δημιουργηθούν στο LHC ή αν τελικά θα μας καταπιούν όλους.
Με αυτό ακριβώς ασχολείται και η παραπάνω δουλειά της ομάδας του Unruh και τα αποτελέσματα είναι πολύ ενδιαφέροντα.

Anyway, καλή διασκέδαση με την ομιλία.


Ενδεικτική βιβλιογραφία για τα ανάλογα μελανών οπών:
1. Experimental Black-Hole Evaporation? (PRL 46, 1351)
2. Sonic analogue of black holes and the effects of hifh frequencies on black hole evaporation (Phys. Rev. D 51, 2827)
3. Acoustic black holes: horizons, ergospheres and Hawking radiation (gr-qc/9712010)
4. Trans-Planckian redshifts and the substance of the space-time river (hep-th/0001085)
5. Causal structure of acoustic spacetimes (gr-qc/0408022)
6. Vortex analogue for the equatorial geometry of the Kerr black hole (gr-qc/0409014)
7. The river model of black holes (gr-qc/0411060)
8. The disinformation problem of black holes (gr-qc/0504037, gr-qc/0504038)
9. Scientific American: An ECHO of Black Holes [PHYSICS]

Δευτέρα 23 Αυγούστου 2010

Η Σελήνη, οι Μαύρες Τρύπες και διάφορα links

Αυτό το post είναι σύντομος σχολιασμός διαφόρων θεμάτων από την επικαιρότητα των τελευταίων ημερών και παράθεση μερικών links.


1. Η Σελήνη συρρικνώνεται... και το Σύμπαν διαστέλλεται...

Παρακολουθώντας το δελτίο της ΝΕΤ προχθές, είχε δύο θέματα στο επιστημονικό ρεπορτάζ. Το 1ο θέμα που έπαιξε ήταν το ότι η Σελήνη συρρικνώνεται. Το θέμα έλεγε ότι οι επιστήμονες ανακάλυψαν με την βοήθεια φωτογραφιών από τον Lunar Reconnaissance Orbiter, ότι η περιφέρεια της Σελήνης έχει μικρύνει κατά 100 μέτρα τα τελευταία 800 εκατομμύρια χρόνια. Λογικό θα έλεγα εγώ, αφού η Σελήνη δεν έχει κάποια εσωτερική πηγή θερμότητας και άρα πρέπει να ψύχεται σταδιακά, πράγμα που οδηγεί σε μείωση του όγκου της. Το ενδιαφέρον, κατά την γνώμη μου, της είδησης είναι ουσιαστικά η επιτυχία του Lunar Reconnaissance Orbiter στο να ανιχνεύσει τα σχετικά μορφολογικά χαρακτηριστικά στην επιφάνεια της Σελήνης, που σημαίνει ότι κάνει πολύ καλή δουλειά στην χαρτογράφησή της.
Και για να βάλουμε τα πράγματα στη σωστή προοπτική,
100 μέτρα είναι η συρρίκνωση της περιφέρειας,
10,000 χιλιόμετρα είναι η περιφέρεια,
περίπου 800,000,000 χρόνια ο χρόνος, άρα έχουμε
100/10,000,000 = 1/100,000 = 0.00001 φορές μίκρυνε η περιφέρεια, με ρυθμό
100/800,000,000 = 1/8,000,000 = 0.000000125 μέτρα το χρόνο.
Για σύγκριση, η ατομική διάμετρος του υδρογόνου είναι περίπου 0.000000000025 μέτρα, δηλαδή η συρρίκνωση είναι 5000 φορές μεγαλύτερη από την ακτίνα του υδρογόνου, ή αλλιώς το μικρότερο μέγεθος ανθρώπινης τρίχας είναι περίπου 136 φορές μεγαλύτερο από την συρρίκνωση.

Η πλάκα είναι ότι, από ότι μου είπε ο αδελφός μου, το δελτίο του STAR το έπαιξε το θέμα σαν να ήταν το φεγγάρι έτοιμο να εξαφανιστεί από μέρα σε μέρα. LOL

Το δεύτερο θέμα που ακολούθησε αμέσως μετά την είδηση για τη Σελήνη ήταν κάτι του style ότι το Hubble ανακάλυψε πρόσφατα ότι το Σύμπαν Διαστέλλεται. Μπούρδες... προφανώς η είδηση θα ήταν κάτι σχετικά με επιταχυνόμενη διαστολή ή κάτι τέτοιο, αφού η διαστολή του Σύμπαντος έχει παρατηρηθεί από το 1920-1930. Τελικά έτσι όπως παρουσιάστηκε το συγκεκριμένο θέμα, χάθηκε η πληροφορία σαν να έπεσε μέσα σε μία Μαύρη Τρύπα. Την Μαύρη Τρύπα των ΜΜΕ :p

2. Αμφισβητείται η θεωρία για τις Μαύρες Τρύπες.

Και μια και είπα για Μαύρες Τρύπες, να μια άλλη είδηση που έπαιξε αυτές τις ημέρες. Στο in.gr διαβάζουμε ότι, Σπάνιο άστρο νετρονίων αμφισβητεί τη θεωρία για τις μαύρες τρύπες, ενώ το physics4u παίζει με τον τίτλο, Τα μάγναστρα αμφισβητούν τις μαύρες τρύπες. Και οι δύο τίτλοι είναι απόλυτα παραπλανητικοί. Φυσικά και τα δύο κείμενα δεν επεκτείνονται ιδιαίτερα προς αυτή την κατεύθυνση, με το physics4u να εστιάζει σωστά το θέμα στην αστρική εξέλιξη
Η ανακάλυψη ενός άστρου νετρονίων με ισχυρό μαγνητικό πεδίο, το οποίο γεννήθηκε από την κατάρρευση ενός πολύ μεγάλου άστρου που θα έπρεπε να δημιουργήσει μια μαύρη τρύπα, προκαλεί το ενδιαφέρον των αστρονόμων καθώς θέτει εν αμφιβόλω τις θεωρίες για την εξέλιξη των άστρων, σύμφωνα με εργασίες που δημοσιεύθηκαν σήμερα.

ενώ το in.gr να πέφτει στην παγίδα εστιάζοντας στον σχηματισμό της μαύρης τρύπας
Σύμφωνα με την κρατούσα άποψη, η κατάρρευση του άστρου θα έπρεπε να είχε γεννήσει όχι ένα άστρο νετρονίων, αλλά μια μαύρη τρύπα. Αυτό σημαίνει ότι, εφόσον τα αποτελέσματα της έρευνας ευσταθούν, οι αστροφυσικοί θα πρέπει να τροποποιήσουν τη θεωρία για το σχηματισμό μελανών οπών.

Εντάξει, γενικά τα κείμενα δεν είναι κακά, αλλά περνάνε σε πρώτη φάση το λάθος μήνυμα. Υπάρχει μια πολύ καλή παρουσίαση των λεπτομερειών της συγκεκριμένης υπόθεσης στο Bad Astronomy, Just how low can a black hole go?, όπου λέει μερικά πράγματα για το περιεχόμενο της εργασίας που δημοσιεύτηκε στο Astronomy & Astrophysics. Σε γενικές γραμμές περιγράφει την διαδικασία μέσω της οποίας εκτιμήθηκε η μάζα του προ-γεννήτορα (progenitor) του Magnetar, από τις μάζες των άστρων που παρατηρούνται στο σμήνος. Αυτή την περιγραφή μπορεί να την δει κανείς και στο άρθρο του physics4u. Με λίγα λόγια, το πρόβλημα είναι ότι η μάζα του προ-γεννήτορα είναι της τάξης των 40 ηλιακών μαζών, ενώ σύμφωνα με γενικές παραδοχές, προκειμένου να φτιάξεις τελικά αστέρα νετρονίων θέλεις αστέρι με μάζα μικρότερη από 20 ηλιακές μάζες. Εγώ δεν θα μπω στις λεπτομέρειες του υπολογισμού των μαζών, που μπορεί να τις δει κανείς στα παραπάνω άρθρα. Θα σταθώ στα σχετικά με τον σχηματισμό της Μαύρης Τρύπας.

Τι θα συνιστούσε πρόβλημα για τον μηχανισμό σχηματισμού Μελανών Οπών; Πρόβλημα θα ήταν για παράδειγμα το να βλέπαμε το Magnetar να έχει μάζα αρκετά μεγαλύτερη από 3 ηλιακές μάζες, ας πούμε 10. Φυσικά δεν υπάρχει καμία τέτοια παρατήρηση στην συγκεκριμένη περίπτωση, αφού δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθεί η μάζα ενός μοναχικού αστέρα νετρονίων, αλλά και γενικά εκεί που μπορεί να εκτιμηθεί η μάζα των αστέρων νετρονίων, δεν έχουν παρατηρηθεί αποκλίσεις. Γιατί όμως κάτι τέτοιο θα ήταν πρόβλημα; Ας τα πάρουμε λίγο από την αρχή.

Όταν έχουμε ένα άστρο, στο εσωτερικό του συμβαίνει μία μάχη ανάμεσα σε δύο μηχανισμούς που έχουν αντίθετες τάσεις. Από την μία έχουμε την βαρύτητα που προσπαθεί να συνθλίψει το άστρο και από την άλλη έχουμε την πίεση του αερίου από το οποίο αποτελείται το άστρο, που προσπαθεί να το διαλύσει. Η ζωή του άστρου λοιπόν είναι η ισορροπία ανάμεσα σε αυτές τις δύο τάσεις, μια κατάσταση δηλαδή υδροδυναμικής ισορροπίας. Καμία φορά, ένα άστρο μπορεί για κάποιο λόγο να εκτραπεί από αυτή την ισορροπία, αλλά όσο είναι "ζωντανό" (με λίγα λόγια, κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες), υπάρχουν μηχανισμοί που το επαναφέρουν στην ισορροπία και το εμποδίζουν να διαλυθεί ή να καταρρεύσει. Αυτό συμβαίνει και με τον Ήλιο μας.

Τώρα, όταν ένα άστρο εξαντλήσει τα πυρηνικά του καύσιμα, τότε σταματά να παράγει ενέργεια στο εσωτερικό του που έχει ως συνέπεια η υδροδυναμική ισορροπία να διαταραχθεί υπέρ της βαρύτητας. Η πίεση του θερμού αερίου αδυνατεί να αντισταθμίσει την βαρύτητα και το άστρο αρχίζει να καταρρέει. Η διαδικασία αυτή δεν είναι τόσο απλή, καθώς το άστρο μπορεί να ακολουθήσει διάφορους κύκλους "καίγοντας" (μιλάμε για πυρηνική σύντηξη και όχι καύση όπως καίγεται το ξύλο ή η βενζίνη) διαφορετικό πυρηνικό καύσιμο κάθε φορά και σε διαφορετικά κελύφη στο εσωτερικό του. Για παράδειγμα, όταν το άστρο εξαντλήσει το υδρογόνο στον πυρήνα του, μπορεί να ξεκινήσει να καίει το υδρογόνο σε κάποιο επόμενο κέλυφος, ενώ στον πυρήνα ξεκινά να καίει το ήλιο (He) που έχει δημιουργηθεί. Μόλις τελειώσει και αυτός ο κύκλος, στον πυρήνα υπάρχει άνθρακας και στον επόμενο κέλυφος υπάρχει ήλιο, τα οποία και αυτά μπορούν να καούν (με πυρηνική σύντηξη) σε βαρύτερα στοιχεία και πάει λέγοντας μέχρι ο πυρήνας να αποτελείται από σίδηρο, που είναι ευσταθής και δεν μπορεί να κάνει πυρηνική σύντηξη αποδίδοντας ενέργεια. Έτσι ένα άστρο, αν δεν εκραγεί (πράγμα που μπορεί να συμβεί για διάφορους λόγους) νωρίτερα, θα καταλήξει να έχει ένα πυρήνα από σίδηρο που δεν θα μπορεί να βοηθήσει στην παραγωγή ενέργειας και έτσι δεν θα μπορεί να φτιάξει αρκετή πίεση για να υποστηρίξει την βαρύτητα, πράγμα που οδηγεί στην κατάρρευσή του.
Εδώ πρέπει να πω ότι τα παραπάνω ισχύουν για άστρα μεγάλης μάζας, καθώς τα άστρα μικρής μάζας δεν θα καταφέρουν να αυξήσουν αρκετά την θερμοκρασία στο εσωτερικό τους ώστε να κάψουν τον άνθρακα και άρα θα σταματήσουν κάπου εκεί την εξέλιξή τους. Το τελικό αποτέλεσμα αυτών των άστρων είναι οι Λευκοί Νάνοι, που δεν μας ενδιαφέρουν σ' αυτή τη συζήτηση.

Επιστρέφοντας λοιπόν στα άστρα μεγάλης μάζας, το πως θα καταρρεύσει το άστρο δεν είναι απλή υπόθεση. Σε γενικές όμως γραμμές υπάρχουν δύο τρόποι για να γίνει αυτό, που καθορίζονται από το τελικό αποτέλεσμα. Ο ένας είναι το άστρο να καταρρεύσει σε αστέρα νετρονίων και ο άλλος είναι να καταρρεύσει σε μελανή οπή. Από τι εξαρτάται όμως το τελικό αποτέλεσμα;

Σε κάθε τέτοια κατάρρευση, συμβαίνουν δύο πράγματα. Από την μία ο πυρήνας του άστρου, που αποτελείται από σίδηρο, καταρρέει και μικραίνει τον όγκο του και αυξάνει την πυκνότητά του και από την άλλη τα εξωτερικά στρώματα του άστρου τελικά εκρήγνυνται προς τα έξω με αποτέλεσμα ένα Super Nova (Type II SN). Το τελικό αποτέλεσμα σε αυτή την ιστορία εξαρτάται από την μάζα του πυρήνα, η οποία καθορίζει το αν θα είναι ευσταθές ή ασταθές το τελικό αντικείμενο. Συγκεκριμένα, τα όρια της ευστάθειας του τελικού αντικειμένου, τα θέτει η ειδική και η γενική σχετικότητα με δύο πολύ ενδιαφέροντες μηχανισμούς.

α)Ειδική Σχετικότητα:
Όταν καταρρέει ο πυρήνας του άστρου, που αποτελείται από σίδηρο (και νικέλιο), εξαιτίας της αύξησης της πυκνότητας, συμβαίνει μια διαδικασία που είναι γνωστή ως αντίστροφη β-διάσπαση, όπου τα ηλεκτρόνια αρχίζουν να μπαίνουν μέσα στα πρωτόνια σχηματίζοντας νετρόνια. Μόλις η πυκνότητα ξεπεράσει μία τιμή, ενεργοποιείται ένα κβαντικό φαινόμενο που λέγεται πίεση εκφυλισμού και στην ουσία οφείλεται στο γεγονός ότι τα νετρόνια, επειδή είναι φερμιόνια δεν μπορούν να καταλαμβάνουν πολλά μαζί τις ίδιες καταστάσεις και άρα δεν μπορούν να συμπιεστούν όσο θέλουμε. Αυτό είναι το ίδιο φαινόμενο που εμποδίζει τα ηλεκτρόνια στα άτομα να βρίσκονται όλα στην ίδια στοιβάδα με αποτέλεσμα ουσιαστικά να υπάρχει η χημεία και κατ' επέκταση η ζωή. Η πίεση εκφυλισμού των νετρονίων είναι αυτή που συγκρατεί τους αστέρες νετρονίων από το να καταρρεύσουν περισσότερο. Υπάρχει ένα πρόβλημα όμως. Αν η μάζα είναι πολύ μεγάλη, η θερμοκρασία στο εσωτερικό μπορεί να είναι αρκετά μεγάλη ώστε τα νετρόνια εκεί να έχουν μεγάλη κινητική ενέργεια.

Είναι ακριβώς όπως και με ένα αέριο που το θερμαίνουμε. Το αποτέλεσμα είναι τα μόρια στο αέριο να κινούνται πιο γρήγορα. Έτσι και με τα νετρόνια, όσο πιο θερμό είναι το εσωτερικό (όσο μεγαλύτερη είναι η μάζα δηλαδή) τόσο πιο μεγάλη ταχύτητα έχουν τα νετρόνια και αν η ενέργεια είναι αρκετά μεγάλη, τότε η ταχύτητά τους φτάνει στην ταχύτητα του φωτός. Τότε λέμε ότι τα νετρόνια έχουν γίνει σχετικιστικά. Και όταν τα νετρόνια γίνονται σχετικιστικά, συμπεριφέρονται σε ότι αφορά την πίεση όπως τα φωτόνια και τελικά αυτή η πίεση δεν είναι αρκετή για να συγκρατήσει την βαρύτητα και ο πυρήνας που καταρρέει δεν μπορεί να σταματήσει την τελική κατάρρευση σε μαύρη τρύπα.

β) Γενική Σχετικότητα:
Αλλά ακόμα και αν η πίεση μπορούσε να μεγαλώσει όσο θέλουμε και δεν υπήρχε το όριο από την ειδική σχετικότητα, η Γενική Σχετικότητα δίνει το τελικό χτύπημα. Στην Γενική Σχετικότητα, για την βαρύτητα παίζει ρόλο κάθε μορφή πυκνότητα ενέργειας. Δηλαδή ουσιαστικά βαρύτητα δεν προκαλεί μόνο η μάζα ενός σώματος, αλλά και η ενέργεια που περιέχει. Η πίεση είναι και αυτή μια πυκνότητα ενέργειας. Έτσι, η αύξηση της πίεσης πέρα από κάποιο όριο, έχει ως αποτέλεσμα αντί να αντισταθμίζει την κατάρρευση να την ενισχύει μέσω της ενίσχυσης της βαρύτητας. Υπάρχει δηλαδή μία θετική ανάδραση που όταν ξεπεραστεί κάποιο όριο τελικά οδηγεί στην αναπόφευκτη κατάρρευση.

Η ουσία των παραπάνω είναι ότι από την σχετικότητα προκύπτει με έναν φυσιολογικό τρόπο ένα ανώτατο όριο στην μάζα που μπορεί να έχει ο πυρήνας ενός άστρου που καταρρέει έτσι ώστε αυτό τελικά να γίνει ένας ευσταθής αστέρας νετρονίων. Αν η μάζα είναι μεγαλύτερη από αυτό, το αποτέλεσμα είναι μια Μελανή Οπή. Το όριο αυτό λέγεται Tolman-Oppenheimer-Volkoff limit και είναι περίπου 3 ηλιακές μάζες (και εξαρτάται από την καταστατική εξίσωση στο εσωτερικό του αστέρα νετρονίων και από την περιστροφή του).

Φυσικά, η μάζα του πυρήνα εξαρτάται από την αρχική μάζα του άστρου και γενικά έχει καθιερωθεί να θεωρείται ως ανώτατο όριο για την μάζα του άστρου, που θα δώσει πυρήνα κοντά στο ανώτατο όριο της μάζας για τους αστέρες νετρονίων, περίπου οι 20 ηλιακές μάζες. Αλλά όπως είπα και παραπάνω, η διαδικασία που από το αρχικό άστρο καταλήγεις στον πυρήνα που καταρρέει, είναι αρκετά περίπλοκη και μπορούν να παίξουν πολλά πράγματα ρόλο. Όπως και να έχει το σχετικά απόλυτο όριο για τον σχηματισμό μελανής οπής ή όχι, υπάρχει στην μάζα του πυρήνα και όχι στην μάζα του αρχικού άστρου. Οπότε, αυτό που οι παρατηρήσεις του συγκεκριμένου σμήνους και του Magnetar μας υποδεικνύουν είναι ότι ίσως πρέπει να σκεφτούμε και να εξετάσουμε πιο προσεκτικά πράγματα που έχουν να κάνουν με την διαδικασία της εξέλιξης του άστρου των 40 ηλιακών μαζών που τελικά έδωσε ελαφρύτερο πυρήνα από ότι περιμέναμε και όχι την θεωρία των μελανών οπών.


3. Relativity is Wrong, Wrong, Wrong...

Υπάρχει ένα επικό site με τίτλο, "Conservapedia, The Trustworthy Encyclopedia" και την αμερικάνικη σημαία στο λογότυπο. Προφανώς το site είναι στην λογική της wikipedia. Εκεί υπάρχουν δύο επικά θέματα για την Σχετικότητα. Από την μία είναι το κυρίως άρθρο για τη Σχετικότητα, όπου μαθαίνουμε για παράδειγμα ότι:
More generally, and also unlike most of physics, the theories of relativity consist of complex mathematical equations relying on several hypotheses.

ή
Relativity has been met with much resistance in the scientific world.

ή
The Theory of relativity assumes that time is symmetric just as space is, but the biggest early promoter of relativity, Arthur Eddington, coined the term "arrow of time" admitting how time is not symmetric but is directional. The passage of time is tied to an increase in disorder, or entropy. The Theory of relativity cannot explain this, and implicitly denies it, specifically allowing for theoretical time travel (e.g., wormholes) and different rates of passage of time based on velocity and acceleration.

ή ακόμα ότι
Creation scientists such as physicists Dr. Russell Humphreys and Dr. John Hartnett have used relativistic time dilation to explain how the earth can be only 6,000 years old even though cosmological data (background radiation, supernovae, etc.) set a much older age for the universe.

και τέλος ότι
Some liberal politicians have extrapolated the theory of relativity to metaphorically justify their own political agendas. For example, Democratic presidential candidate Barack Obama helped publish an article by liberal law professor Laurence Tribe to apply the relativistic concept of "curvature of space" to promote a broad legal right to abortion.


Από την άλλη, υπάρχει το θέμα Counterexamples to Relativity όπου παρουσιάζονται 30 σημεία που καταρρίπτουν πέρα από κάθε αμφιβολία την θεωρία της σχετικότητας, όπως για παράδειγμα τα παρακάτω:
9. The action-at-a-distance by Jesus, described in John 4:46-54.
11. The inability of the theory to lead to other insights, contrary to every verified theory of physics.
15. The theory predicts wormholes just as it predicts black holes, but wormholes violate causality and permit absurd time travel.
18. The lack of useful devices developed based on any insights provided by the theory; no lives have been saved or helped, and the theory has not led to other useful theories and may have interfered with scientific progress. This stands in stark contrast with every verified theory of science.
23. The Twin Paradox: Consider twins who are separated with one traveling at a very high speed such that his "clock" (age) slows down, so that when he returns he has a younger age than the twin; this violates Relativity because both twins should expect the other to be younger, if motion is relative. Einstein himself admitted that this contradicts Relativity.
24. Based on Relativity, Einstein predicted in 1905 that clocks at the Earth's equator would be slower than clocks at the North Pole, due to different velocities; in fact, all clocks at sea level measure time at the same rate, and Relativists made new assumptions about the Earth's shape to justify this contradiction of the theory; they also make the implausible claim that relativistic effects from gravitation precisely offset the effects from differences in velocity.
28. In Genesis 1:6-8, we are told that one of God's first creations was a firmament in the heavens. This likely refers to the creation of the luminiferous aether.
29. Despite a century of wasting billions of dollars in work on the theory, "No one knows how to solve completely the equations of general relativity that describe gravity; they are simply beyond current understanding."
30. The barn and ladder paradox: Person A has a ladder too long to store in his barn. Person B takes the ladder and runs very fast into the barn. For A, who is at rest with respect to the ladder, the ladder will contract, and if the velocity is fast enough, it will fit in the barn. But to B, who is moving with the ladder, it is the barn that will contract, making the problem even worse. So, who is correct? Does the ladder fit in the barn? This problem was considered in the book Introduction to Electrodynamics by David Griffiths, and the author, who supports Relativity, claim that both are correct. The ladder both fit and doesn’t fit in the barn. This is obviously against elementary rules of logic.


OMG+3LOL

Τις αναφορές από την Βίβλο και το Ευαγγέλιο δεν θα τις σχολιάσω... Φυσικά τι να πει κανείς και για τα "παράδοξα" που είναι κλασικές ασκήσεις κατανόησης της θεωρίας, όπως το παράδοξο των διδύμων και το παράδοξο με την σκάλα και τον στάβλο.
Το 24 όμως έχει ενδιαφέρον να σχολιάσει κανείς γιατί συμβαίνει.

Ας πούμε ότι έχουμε μια σφαιρική περιστρεφόμενη Γη και έναν παρατηρητή που βρίσκεται αρκετά μακριά ώστε να μην νιώθει την βαρύτητα της (είναι δηλαδή στο "άπειρο" όπου ο χωροχρόνος είναι επίπεδος). Και ας πούμε τώρα ότι έχουμε δύο ρολόγια στην Γη, το ένα στον Βόρειο Πόλο και το άλλο στον Ισημερινό. Τι βλέπει ο παρατηρητής στο άπειρο; Το ρολόι στον Πόλο, θα το βλέπει να κυλάει πιο αργά, γιατί βρίσκεται στο βαρυτικό πεδίο της Γης που έχει ως αποτέλεσμα την επιβράδυνση των ρολογιών. Συγκεκριμένα η επιβράδυνση αυτή εξαρτάται από την βαρυτική δυναμική ενέργεια στην επιφάνεια της σφαίρας. Ομοίως, για το ρολόι στον ισημερινό, θα το βλέπει να κυλάει πιο αργά λόγω της βαρυτικής επιβράδυνσης, αλλά θα υπάρχει ακόμα και το φαινόμενο της επιβράδυνσης εξαιτίας τις κίνησης του ρολογιού, το οποίο θα κινείται με ταχύτητα u=RΩ όπου R είναι η ακτίνα της Γης και Ω η γωνιακή της ταχύτητα. Έτσι θα υπάρχει μια έξτρα επιβράδυνση από την ειδική σχετικότητα.
Το σχήμα της Γης όμως, είναι σφαίρα; Φυσικά και όχι. Η Γη κατά τον σχηματισμό της όταν ήταν ακόμα ρευστή, δεν θα μπορούσε να έχει σφαιρικό σχήμα, αφού λόγω της περιστροφής κάθε στοιχειώδης μάζα του ρευστού που θα βρισκόταν στην επιφάνειά της θα ένοιωθε μια επιτάχυνση προς τον Ισημερινό. Έτσι, προκειμένου να ισορροπήσει η επιφάνεια της Γης θα έπρεπε να πάρει τέτοιο σχήμα ώστε το άθροισμα της δυναμικής ενέργειας για μια στοιχειώδη μάζα λόγο της βαρύτητας και της κινητικής λόγω της περιστροφής να είναι σε όλη την επιφάνεια το ίδιο, δηλαδή θα έπρεπε η επιφάνεια της Γης να είναι ισοδυναμική. Αυτό τι μας λέει για την επιβράδυνση των ρολογιών στην επιφάνεια της Γης; Μας λέει ότι αφού ουσιαστικά κάθε ρολόι στην επιφάνεια της Γης είναι στο ίδιο βαρυτικό ενεργό δυναμικό, τότε και η παρατηρούμενη επιβράδυνση στα ρολόγια θα είναι η ίδια σε όλη την επιφάνεια της Γης. Με λίγα λόγια οι δύο συνεισφορές αλληλοσυμπληρώνονται ώστε να δίνουν σταθερό αποτέλεσμα παντού και αυτό προφανώς επιβεβαιώνει τη Σχετικότητα.

***Μαθηματική ανάλυση για τους ειδικούς: Αν θεωρήσουμε ως $$\reverse\opaque \Delta t_{\infty}$$ το χρονικό διάστημα που μετρά ένας ακίνητος παρατηρητής για μια διαδικασία στο άπειρο, $$\reverse\opaque \Delta t_c$$ το χρονικό διάστημα που μετρά ένας παρατηρητής για την ίδια διαδικασία, ο οποίος βρίσκεται στο άπειρο, αλλά είναι στιγμιαία συν-κινούμενος με κάποιο σημείο της επιφάνειας της Γης και $$\reverse\opaque \Delta t_e$$ το χρονικό διάστημα που μετρά κάποιος στο συγκεκριμένο σημείο πάνω στη Γη, τότε θα έχουμε για τα χρονικά διαστήματα τις παρακάτω σχέσεις,
$$\reverse\opaque \Delta t_{\infty} = \gamma\Delta t_c \approx (1+\frac{1}{2}u^2)\Delta t_c $$, λόγω σχετικής κίνησης όπου $$\reverse\opaque u=R\Omega$$,
$$\reverse\opaque \Delta t_e \approx (1+U)\Delta t_c$$, λόγω της βαρύτητας, όπου $$\reverse\opaque U=-\frac{GM}{R}$$ είναι το βαρυτικό δυναμικό.
Από τα δύο παραπάνω έχουμε τελικά $$\reverse\opaque \Delta t_{\infty} \approx (1-U+\frac{1}{2}R^2\Omega^2)\Delta t_e$$, όπου βλέπουμε ότι η έκφραση $$\reverse\opaque U-\frac{1}{2}R^2\Omega^2$$ είναι ουσιαστικά το ενεργό δυναμικό που παραμένει σταθερό σε όλη την επιφάνεια της Γης.

4. Don't Be A Dick.

Τέλος, θέλω να κλείσω με ένα βίντεο από τον Phil Plait, που βρήκα ενδιαφέρον

Phil Plait - Don't Be A Dick from JREF on Vimeo.




Εντάξει, δεν ήταν σύντομος σχολιασμός...
Καλή διασκέδαση.

---------------------------------------------------
Update: Διορθώθηκε τυπογραφικό. Το σωστό είναι $$\reverse\opaque \Delta t_{\infty} = \gamma\Delta t_c$$, αντί για $$\reverse\opaque \Delta t_{\infty} = \frac{\Delta t_c}{\gamma}$$, που είχα αρχικά.

Πέμπτη 17 Ιουνίου 2010

Διακρίνοντας διαφορετικούς χωρόχρονους

Σήμερα στο τμήμα Φυσικής πραγματοποιήθηκε μία διάλεξη από τον επίκουρο καθηγητή Θεοχάρη Αποστολάτο, με θέμα το πως μπορούμε από παρατηρήσεις βαρυτικών κυμάτων να διακρίνουμε αν ένας χωρόχρονος είναι τύπου Kerr ή κάτι διαφορετικό από Kerr.
Ο χωρόχρονος τύπου Kerr περιγράφει τη γεωμετρία γύρω από μια περιστρεφόμενη μαύρη τρύπα και είναι μία από τις κλασσικές λύσεις για μαύρες τρύπες που έχουμε. Η άλλη πιο γνωστή ίσως λύση είναι η στατική μαύρη τρύπα του Schwarzschild, ενώ υπάρχουν και οι μαύρες τρύπες με ηλεκτρικό φορτίο (Kerr-Newman και Reissner-Nordstrom).

Στην αστροφυσική γενικά, τα διάφορα αντικείμενα όπως είναι οι αστέρες έχουν περιστροφή. Και η περιστροφή διατηρείται (διατήρηση της στροφορμής). Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η μαύρη τρύπα τύπου Schwarzschild, χωρίς περιστροφή δηλαδή, είναι μάλλον καθαρά θεωρητικό αντικείμενο, αφού όλα τα αστροφυσικά αντικείμενα έχουν περιστροφή και άρα με την βαρυτική τους κατάρρευση θα πρέπει να καταλήγουν σε περιστρεφόμενη μαύρη τρύπα, δηλαδή τύπου Kerr.

Από εδώ και πέρα δημιουργείται το ερώτημα, η μαύρη τρύπα του Kerr είναι το μόνο περιστρεφόμενο συμπαγές αντικείμενο που μπορούμε να φανταστούμε; Η απάντηση είναι όχι. Για την ακρίβεια, έχουν προταθεί πολλά εναλλακτικά των μελανών οπών συμπαγή αντικείμενα, τα οποία έχουν χωροχρόνους με διαφορετικά χαρακτηριστικά από τον χωροχρόνο του Kerr. Αφού λοιπόν υπάρχουν και άλλες δυνατότητες, πως μπορούμε εμείς παρατηρησιακά να τις διακρίνουμε. Σε αυτή την πρόκληση έρχεται να δώσει μία πιθανή απάντηση η δουλειά που παρουσίασε ο Θ. Αποστολάτος, η οποία βασίζεται στην ανίχνευση της βαρυτικής ακτινοβολίας που εκπέμπει ένα αντικείμενο που ακολουθεί κάποια τροχιά μέσα στον χωρόχρονο που διαμορφώνεται από ένα κεντρικό συμπαγές αντικείμενο.

Η ανακοίνωση της διάλεξης είναι η παρακάτω, όπου υπάρχει το link για την παρουσίαση της ομιλίας και τα links για τις σχετικές δημοσιεύσεις, ενώ στο τέλος υπάρχει και το video της ομιλίας.
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ
Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου

ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΚΗΣ
Πέμπτη 17 Ιουνίου 2010, 12:00
Κτίριο Φυσικής, Αίθουσα Συνελεύσεων Τμήματος

Μαύρες τρύπες Kerr ή κάτι άλλο; Εντοπίστε τη διαφορά.
Θεοχάρης Αποστολάτος
Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Φυσικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών

Οι μαύρες τρύπες Kerr πιστεύουμε ότι αποτελούν το τελικό στάδιο της βαρυτικής κατάρρευσης αστέρων. Οι ανιχνευτές βαρυτικών κυμάτων που κατασκευάστηκαν, καθώς και αυτοί που θα κατασκευαστούν στο άμεσο μέλλον, θα μας δώσουν τη δυνατότητα να παρατηρήσουμε συστήματα ζεύγους αστέρων μέσω της βαρυτικής ακτινοβολίας που αυτά εκπέμπουν. Ένα από τα θέματα που εγείρονται είναι αν οι ανιχνευτές θα μπορέσουν να μας απαντήσουν σε ερωτήματα σαν το "είναι η γενική σχετικότητα η ορθή θεωρία βαρύτητας σε περιοχές ισχυρών βαρυτικών πεδίων;", ή "οι αστροφυσικές διεργασίες κατά την κατάρρευση οδηγούν οπωσδήποτε σε μαύρες τρύπες;". Στην παρούσα εργασία παρουσιάζεται ένας τρόπος με τον οποίο μπορούμε να ελέγξουμε αν ένα διπλό σύστημα αστέρων περιέχει μια μαύρη τρύπα Kerr ή όχι. Η ιδέα βασίζεται στην ξεχωριστή ιδιότητα της μετρικής Kerr και συγκεκριμένα στην ολοκληρωσιμότητα των αντιστοίχων γεωδαισιακών εξισώσεων καθώς και στα ισχυρά θεωρήματα των δυναμικών συστημάτων KAM και Poincare-Birkhoff. Πρόκειται για ένα κριτήριο που βασίζεται στην ιδιόμορφη εξέλιξη των συχνοτήτων εκπομπής βαρυτικών κυμάτων όταν η τροχιά περνάει από κατάσταση συντονισμού (περιοδική τροχιά) και το σύστημα των γεωδαισιακών εξισώσεων δεν είναι ολοκληρώσιμο. Είναι ένα ποιοτικά ξεχωριστό κριτήριο που το διαφοροποιεί από άλλα προταθέντα κριτήρια.

Phys. Rev. Lett. 103, 111101 (2009)
(arXiv:0906.0093v1 [gr-qc])
Phys. Rev. D 81, 124005 (2010)
(arXiv:1003.3120v1 [gr-qc])


Observable signature of a background deviating from the Kerr metric (ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ) from Vagelford on Vimeo.



Η διάλεξη κλίνει με την πρόταση $$\reverse\opaque\varepsilon\kappa\pi\alpha\acute{\iota}\delta\varepsilon\upsilon\sigma\eta\;\bigcap\;\acute{\varepsilon}\rho\varepsilon\upsilon\nu\alpha\;\neq\;\emptyset.$$


Η ομιλία ήταν πολύ καλή και με πολύ καλή ροή και αρκετά κατατοπιστική.Ελπίζω να την απολαύσετε.

Καλή διασκέδαση.

---------------------------------------------------------
Update: Ανέβασα και ένα βίντεο όπου προβάλλονται οι διαφάνειες της ομιλίας.

Μαύρες τρύπες Kerr ή κάτι άλλο; Εντοπίστε τη διαφορά. from Vagelford on Vimeo.