Τέλος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και η παρουσίαση που οργάνωσαν στο Caltech προχθές με κάποια ανέκδοτα γύρω από το γεγονός της ανίχνευσης και μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση πάνω στα χαρακτηριστικά του ανιχνευτή.
Η Ελληνική Εταιρεία Σχετικότητας, Βαρύτητας και Κοσμολογίας (ΕΛ.Ε.Σ.Β.Κ.), διοργάνωσε την Τετάρτη 25 Νοεμβρίου και ώρα 7 μ.μ. ημερίδα στην Ακαδημία Αθηνών για να γιορτάσει τη συμπλήρωση 100 χρόνων ακριβώς από την 25η Νοεμβρίου 1915 που ο Albert Einstein απέστειλε προς δημοσίευση την τελική διατύπωση της Γενικής Θεωρίας Σχετικότητας (ΓΘΣ). Η εκδήλωση εντάχθηκε και στα πλαίσια του εορτασμού του 2015 ως «Διεθνές Έτος Φωτός» από την UNESCO (http://www.light2015.org).
Στο αρχικό λινκ μπορεί να βρεί κανείς την αναλυτική λίστα τον ομιλιών καθώς και τα σχετικά αρχεία pdf.
Κάποια ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία για την ΕΛ.Ε.Σ.Β.Κ. και το συνέδριο μπορεί να βρει κανείς στην ομιλία της Αν. Καθηγήτριας Παναγιώτας Καντή (Τμήμα Φυσικής, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), με τίτλο «Ημερίδα για τα 100 χρόνια από τη Γενική Θεωρία Σχετικότητας».
Σε λίγες μέρες, ο Γιάννης θα βραβευθεί για τη διδακτορική του εργασία:
Excellent Pulsar Research
"Foundation for Physics and Astronomy in Bonn" presents award for doctoral thesis of John Antoniadis
On Friday, 16 May 2014, the Foundation for Physics and Astronomy in Bonn will present its award to John Antoniadis who completed his research work related to his doctoral thesis within the International Max Planck Research School (IMPRS) for Astronomy and Astrophysics at the Max Planck Institute for Radio Astronomy. The presentation starts at 4 pm at the Physical Institute’s seminar room I, Nussallee 12. All those who are interested are warmly invited to participate.
The Foundation for Physics and Astronomy in Bonn presents its 2014 award to John (Ioannis) Antoniadis for his research work “Multi-wavelength studies of pulsars and their companions”. He receives the award for his doctoral thesis that focuses on optical observations of so called white dwarfs, which accompany these pulsars.
The doctoral award will be presented on 16 May 2014 at the Physical Institute’s seminar room I. Prof. Luciano Rezzolla of the Goethe University Frankfurt will give a guest lecture on the topic "Exploring extreme gravity with neutrons stars".
Την Τετάρτη 21 Μαρτίου διοργανώνεται στον "Δημόκριτο" ημερίδα με θέμα Fundamental Problems in Quantum Physics
(με την συμμετοχή 14 ομιλητών).
Στα συνημμένα αρχεία μπορείτε να δείτε το πρόγραμμα της ημερίδας (ώρες, ομιλητές και τίτλοι), καθώς και το book of abstracts.
Οι διοργανωτές
Πέτρος Βαλντέν, Χρήστος Ευθυμιόπουλος
ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ
ΤΟΜΕΑΣ ΑΣΤΡΟΦΥΣΙΚΗΣ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ
______________
ΓΕΡΟΣΤΑΘΟΠΟΥΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΙΟ
Πρόγραμμα εκδηλώσεων και επισκέψεων στο Αστεροσκοπείο
στο πλαίσιο του προγράμματος
"ΒΡΑΔΙΕΣ ΚΟΙΝΟΥ – ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ"
22η Περίοδος: Οκτώβριος 2011 – Ιανουάριος 2012
Παρασκευή 14/10/11, ώρα 19:00, Διάλεξη με θέμα
Προς μια θεωρία ενότητας της γνώσης
Ομιλητής: Ε. Θεοδοσίου, Αναπλ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Παρασκευή 11/11/11, ώρα 18:00, Διάλεξη με θέμα
Διαστημικός καιρός και ηλιακά πρωτονικά γεγονότα
Ομιλήτρια: Δρ. Μ. Γεροντίδου, Πανεπιστήμιο Αθηνών
Παρασκευή 9/12/11, ώρα 18:00, Διάλεξη με θέμα
Θεωρία της Ειδικής Σχετικότητας - 100 χρόνια μετά
Ομιλητής: Μ. Τσαμπαρλής, Αναπλ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Παρασκευή 27/1/12, ώρα 18:00, Διάλεξη με θέμα
Ηλιακά Ρολόγια και Αστρονομικές Κατασκευές
Ομιλητής: Ανδρέας Γαλανάκης, Γλύπτης
Μετά τις διαλέξεις ακολουθεί επίσκεψη στο αστεροσκοπείο, όπου γίνεται ενημέρωση για διάφορα επίκαιρα αστρονομικά θέματα, επίδειξη της λειτουργίας του τηλεσκοπίου και νυκτερινή παρατήρηση, εφόσον το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες.
Πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής στα τηλ. 7276917, 7276858, 7276896
Mια μοναδική συνάντηση-συζήτηση του Αστροναύτη της NASA Dr. James Newman με το ελληνικό κοινό διοργανώνει το Ίδρυμα Ευγενίδου τη Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου 2011 και ώρα 19.30. Έχοντας ως τίτλο “Aναμνήσεις ενός Αστροναύτη: Στοχασμοί για τις Επανδρωμένες Πτήσεις στο Διάστημα” η ομιλία του Dr. Newman θα έχει ως αφετηρία την εμπειρία του από τις τέσσερις αποστολές στο Διάστημα στις οποίες έλαβε μέρος {STS-51 με το Discovery (1993) , STS-69 με το Endevour (1995), STS-88 με το Endevour (1998) και STS-109 με το Columbia (2002)} αν και θα επικεντρωθεί στην τέταρτη αποστολή του, στις αρχές Μαρτίου 2002, όταν αυτός και οι έξι άλλοι αστροναύτες του Διαστημικού Λεωφορείου «Κολούμπια» επιδιόρθωσαν το «Χαμπλ» για τέταρτη φορά. Στη διάρκεια πέντε διαφορετικών περιπάτων που έκαναν στο Διάστημα οι αστροναύτες αντικατέστησαν τις ηλιακές κυψελίδες του, έκαναν διάφορες επιδιορθώσεις και τοποθέτησαν μια πιο σύγχρονη φωτογραφική μηχανή (ACS).
Η φωτογραφική αυτή μηχανή του «Χαμπλ» είναι στην πραγματικότητα τρεις μηχανές σε μία και μας έχει προσφέρει πολύ καλύτερες και μεγαλύτερης ευκρίνειας φωτογραφίες του Σύμπαντος, αυξάνοντας έτσι την αποτελεσματικότητα του τηλεσκοπίου κατά δέκα φορές. Η ACS καλύπτει διπλάσια έκταση στον ουρανό απʼ ό,τι οι προηγούμενες μηχανές και με διπλάσια καθαρότητα, είναι πέντε φορές πιο ευαίσθητη στην προσλαμβάνουσα ακτινοβολία από τα απόμακρα αντικείμενα που μελετάει, ενώ χρειάζεται τρεις φορές λιγότερο χρόνο παρατήρησης. Έχει επίσης την ικανότητα να «βλέπει» όχι μόνο στο ορατό τμήμα του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος, αλλά και στο υπεριώδες και στο υπέρυθρο. Ιδιαίτερο όμως ενδιαφέρον έχει η ταχύτητα με την οποία η νέα μηχανή καλύπτει την καταλογογράφηση ορισμένων αντικειμένων, όπως είναι η καταγραφή «μαύρων τρυπών» στα κέντρα των γαλαξιών και στα δύο ουράνια ημισφαίρια. Ένα τέτοιο πρόγραμμα με την ACS απαιτεί 398 συνολικά τροχιές ενώ προηγουμένως χρειαζόμασταν 6.000!
Η εμπειρία του Dr. Newman από τις διαστημικές αποστολές στις οποίες έλαβε μέρος και ο τρόπος με τον οποίο το ταξίδι του Ανθρώπου στο Διάστημα γενικότερα άλλαξε την αντίληψη μας για το Σύμπαν, θα δώσουν στον ομιλητή την ευκαιρία για έναν δημιουργικό διάλογο με το κοινό. Ο Dr. James Newman, γεννήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 1956 στις Η.Π.Α.. Ολοκλήρωσε το Διδακτορικό του το 1984 στο Rice University στις Η.Π.Α. όπου και συνέχισε την μεταδιδακτορική του εργασία για έναν ακόμη χρόνο. Το 1985 διορίστηκε ως Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής και Αστρονομίας στο ίδιο Πανεπιστήμιο, ενώ την ίδια περίοδο άρχισε να εργάζεται στο Johnson Space Center της NASA. Toν Ιούλιο του 1990 επελέγη από την NASA και ξεκίνησε την εκπαίδευσή του ως Αστροναύτης. Συμμετείχε ως "ειδικός αποστολής" σε 4 αποστολές των Διαστημικών Λεωφορείων: STS-51 με το Discovery (1993) , STS-69 με το Endevour (1995), STS-88 με το Endevour(1998) και STS-109 με το Columbia(2002). Ο Dr. James Newman παρέμεινε συνολικά 43 ημέρες στο Διάστημα και πραγματοποίησε 6 διαστημικούς περιπάτους συνολικής διάρκειας 43 ωρών και 13 λεπτών. Αναχώρησε από την ΝΑSA τον Ιούλιο του 2008 αποδεχόμενος την θέση Καθηγητού Διαστημικών Συστημάτων στην Ναυτική Ακαδημία Μεταπτυχιακών Σπουδών στο Mόντερεϋ της Καλιφόρνια (ΝPS).
Σημειώνεται ότι η είσοδος είναι ελεύθερη, απαραίτητα είναι όμως τα Δελτία προτεραιότητας που θα αρχίσουν να διανέμονται μόνον την ημέρα της εκδήλωσης, από τις 18:30, στην είσοδο του Ιδρύματος Ευγενίδου και έως εξαντλήσεως των θέσεων (Ίδρυμα Ευγενίδου, Λεωφ. Συγγρού 387, Π. Φάληρο). H oμιλία θα πραγματοποιηθεί στα Αγγλικά με ταυτόχρονη μετάφραση στα Ελληνικά.
Το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Εφηρμοσμένης Επικοινωνίας και το Τμήμα Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών διοργανώνουν για έκτη χρονιά τη σειρά διαλέξεων «Ζητήματα Επικοινωνίας».
Σας προσκαλούμε να παρευρεθείτε στην δεύτερη εκδήλωσή μας, με θέμα:
«Η ενημέρωση στη μπλογκόσφαιρα: Επανάσταση ή συνέχεια με άλλα μέσα;».
Τη συζήτηση θα συντονίσει ο Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργος Πλειός.
Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη, 1 Μαρτίου 2011, στο Κεντρικό Κτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών (Πανεπιστημίου 30), στο αμφιθέατρο «Ιωάννης Δρακόπουλος», ώρα 6:00 μ.μ.
Όπως είπα και στην αρχή του προηγούμενου post, πάνε 3 χρόνια από τότε που ξεκίνησε αυτό το blog. Τότε είχαμε τις μεγάλες φωτιές στην Πάρνηθα και το Πήλιο.
Μετά από την πυρκαγιά στην Πάρνηθα, υπήρχε ένα μπαράζ υποσχέσεων για την αποκατάσταση της Πάρνηθας με άμεσες δενδροφυτεύσεις και αντιπλημμυρικά έργα για την προστασία των πολιτών και διάφορα τέτοια. Τότε λοιπόν, με τον φόβο των βιαστικών επεμβάσεων και των ανεπανόρθωτων καταστροφών, ο σύλλογος μεταπτυχιακών του τμήματος Φυσικής του ΕΚΠΑ αποφάσισε να πάρει την πρωτοβουλία να κάνει μια ενημερωτική ημερίδα με θέμα την Πάρνηθα, το φαινόμενο των πυρκαγιών, την αποκατάσταση μετά από μια πυρκαγιά και την πρόληψη ή την αντιμετώπισή της.
Την ημερίδα την στήριξε αρκετός κόσμος, αλλά την παρακολούθησαν λιγότεροι από όσοι θα ήθελα.
Anyway, τότε ένας φίλος είχε καταγράψει το μεγαλύτερο μέρος της ημερίδας, αν και με τα λίγα μέσα που διέθετε ο ήχος δεν είναι και ο καλύτερος δυνατός. Τώρα μετά από αρκετό καιρό (κάλλιο αργά παρά ποτέ), έχω την δυνατότητα να ανεβάσω τα βίντεο της ημερίδας. Νομίζω ότι ακόμα και τώρα έχουν την αξία τους.
20/7/2007 Τμήμα Φυσικής ΕΚΠΑ: Ημερίδα για τις Δασικές Πυρκαγιές
Ο Σύλλογος Μεταπτυχιακών Φοιτητών του τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών την Παρασκευή 20 Ιουλίου 2007 διοργάνωσε ημερίδα με θέμα: «ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ - Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΝΗΘΑΣ».
Αφορμή γι’ αυτή την πρωτοβουλία απετέλεσαν δύο ταυτόχρονα γεγονότα που μας συγκλόνισαν όλους. Από την μία η καταστροφή ενός μεγάλου μέρους του Εθνικού Δρυμού της Πάρνηθας, όπου σύμφωνα με ανακοίνωση του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., κάηκαν 20,488 στρέμματα ελάτης, επί συνόλου 29,500 στρεμμάτων και από την άλλη η καταστροφή που υπέστη το Πήλιο, όπου κάηκαν περίπου 50,000 στρέμματα δασικής έκτασης. Η καταστροφή όμως δεν σταματά εκεί, με τις πυρκαγιές τις τελευταίες εβδομάδες να κατακαίνε όλη την Ελλάδα, ενώ ο εμπρησμός στον Υμηττό έφερε τη φωτιά μια ανάσα από τον χώρο της Πανεπιστημιούπολης. Οι καταστροφές είναι η αφορμή που μας έδωσε έναν στόχο για αυτή την εκδήλωση και ο στόχος αυτός είναι η ενημέρωση όσων συμμετέχουν, έτσι ώστε να είναι σε θέση να διεκδικήσουν με την ουσιαστική έννοια του «ενεργού» πολίτη, δηλαδή του ενημερωμένου και δραστήριου πολίτη, την λήψη των ορθών μέτρων για την αντιμετώπιση των συνεπειών των πυρκαγιών. Η ενημέρωση προκειμένου να αποτελέσει την αναγκαία αρχική συνθήκη για την ενεργοποίηση των πολιτών προς την σωστή κατεύθυνση πρέπει να είναι βασισμένη σε επιστημονικά δεδομένα και κριτήρια προκειμένου να γνωρίζουμε, • τι είναι το δάσος και ποια είναι η αξία του για εμάς, • ποια είναι η σχέση του δάσους με τη φωτιά και πως το δάσος αντιμετωπίζει τις πυρκαγιές, • τι πρέπει να κάνουμε εμείς για το δάσος και τι ΔΕΝ πρέπει να κάνουμε στο δάσος μετά από μια φωτιά, • τι δυνατότητες μας προσφέρει η τεχνολογία, αρχικά για την πρόληψη των πυρκαγιών και μετά για την αντιμετώπισή τους και την επιτήρηση των καμένων εκτάσεων • και τέλος ποιες είναι οι επιπτώσεις στο περιβάλλον από μία πυρκαγιά.
Τα παραπάνω σημεία περιστρέφονται γύρω από το συγκεκριμένο παράδειγμα της Πάρνηθας, αλλά όσα παρουσιάζονται στη συνέχεια έχουν γενική αξία και εφαρμογή. Για το λόγο αυτό προσκαλέσαμε ειδικούς από τα σχετικά επιστημονικά πεδία, να μοιραστούν μαζί μας τις γνώσεις τους και την εμπειρία τους. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους προσκεκλημένους ειδικούς επιστήμονες για την άμεση και ουσιάστική ανταπόκρισή τους.
Ευχαριστούμε λοιπόν: -τον Δρ. Γ. Καρέτσο και την Δρ. Ε. Δασκαλάκου, ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. -την Αν. Καθ. Μ. Αριανούτσου, τον Δρ. Δ. Καζάνη και τον Π. Ανδριόπουλο, Τμήμα Βιολογίας ΕΚΠΑ, -τον κ. Ι. Πεταμίδη, Δασολόγο, Διευθυντής της Διεύθυνσης Δασών Αττικής, -τον Δρ. Ν. Σηφάκι, τον Δρ. Χ. Κοντοέ, και την Δρ. Ι. Κεραμιτσόγλου, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών -τον Επ. Καθ. Β. Βεσκούκη και τον Χ. Ιωσηφίδη, Σχολή Αγρονόμων και Τοπογράφων -την Επ. Καθ. Έ. Φλόκα, Τμήμα Φυσικής ΕΚΠΑ -και τέλος τον Καθ. Ε. Λέκκα, Τμήμα Γεωλογίας ΕΚΠΑ
Θα θέλαμε ακόμα να ευχαριστήσουμε το τμήμα Φυσικής και τον Πρόεδρο του, Αναπληρωτή Καθηγητή κ. Τριμπέρη για την υποστήριξή του στην διοργάνωση αυτής της ημερίδας, καθώς και όλους όσοι μας τίμησαν με την παρουσία τους.
Κλείνοντας αυτόν τον πρόλογο, θα πρέπει να σχολιάσουμε ότι η αποτίμηση των αξιών και των πεπραγμένων τόσο σε κοινωνικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο με καθαρά οικονομικά κριτήρια δεν αποτελούν συγκυρία, αλλά πάγια αντίληψη όλων. Οι επιλογές μας έχουν εμποτιστεί με το κριτήριο της οικονομικής εκμετάλλευσης ακόμα και σε θέματα που άπτονται κοινωνικής και οικολογικής συνείδησης, όπως η σχέση του δάσους με τον άνθρωπο. Όμως, το οικονομικό δεν είναι το μόνο σύστημα αξιών. Ένας άνθρωπος σε πρώτες ύλες μπορεί να αξίζει μερικά ευρώ, η αξία του όμως είναι ανεκτίμητη. Έτσι και το δάσος, μπορεί να έχει κάποια πεπερασμένη οικονομική αξία όταν οικοπεδοποιείται, η αξία του όμως ως δάσος είναι ανεκτίμητη.
Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για το Έτος του Δαρβίνου, το Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα: "Κάρολος Δαρβίνος: Η Ζωή και το Επιστημονικό Έργο του" θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 19 και Κυριακή 20 Δεκεμβρίου 2009 στην Πανεπιστημιόπολη Ζωγράφου, Τμήμα Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος.
Η έναρξη των εργασιών του Συνεδρίου θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 18 Δεκεμβρίου στην ανατολική αίθουσα της Ακαδημίας Αθηνών και 19.00΄μμ. Συγχρόνως θα λάβει χώρα τιμητική εκδήλωση της Ελληνικής Ανθρωπολογικής Εταιρείας.
Η πρόσκληση και το πρόγραμμα του Συνεδρίου μπορούν να βρεθούν στον παρακάτω σύνδεσμο: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ_Δαρβίνος_2009.pdf
Τελικά το συμπόσιο απέτυχε παταγωδώς στον στόχο του, τουλάχιστον όπως τον αντιλαμβάνομαι εγώ. Για εμένα, ο στόχος ήταν να έρθει ο κόσμος πιο κοντά στην Αστρονομία και να αποκτήσει μία επαφή με τις ομορφιές, τα μυστήρια και το μεγαλείο του Σύμπαντος και το πώς το διερευνούμε και εμπλουτίζουμε τη γνώση μας γι’ αυτό.
Έτσι, το πρώτο στοιχείο που συνετέλεσε στην αποτυχία ήταν η συμμετοχή του κόσμου, που ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτη, ειδικά τις δύο πρώτες ημέρες του Συμποσίου. Αυτό μάλλον είχε μία ποικιλία από αιτίες. Μία από αυτές είναι ότι το promotion, το ανέλαβε αποκλειστικά η έγκριτη "Καθημερινή", η οποία ουσιαστικά έθαψε το γεγονός της εκδήλωσης για το Διεθνές Έτος Αστρονομίας. Μπράβο στην εφημερίδα. Και γαμώ τους Χορηγούς Επικοινωνίας.
Μία άλλη αιτία φαίνεται ότι είναι ο "χαρακτήρας", το "ύφος" που έβγαλε προς τα έξω η εκδήλωση και που επισημάνθηκε και στα σχόλια του προηγούμενου post. Η συμμετοχή δηλαδή του Μητροπολίτη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής με ομιλία με τίτλο "Από το ορατό και το αθέατο στο μη ορώμενο Σύμπαν" φαίνεται ότι προβλημάτισε και ξένισε κάποιους από αυτούς που είχαν ενημερωθεί και μάλλον έπαιξε κάποιο ρόλο στην μη συμμετοχή τους. Αυτή η υπόθεση, της συμμετοχής του Μητροπολίτη, έχει παρασκήνιο και είναι ένα θέμα που τελικά θα πρέπει να απασχολήσει την Ελ.Ασ.Ετ. τόσο συγκεκριμένα όσο και γενικότερα. Πάντως σίγουρα δυσανασχέτησε πολύς κόσμος που θεώρησε: α) ότι δεν έχει θέση ένας Μητροπολίτης σε μία επιστημονική εκδήλωση που έχει ως στόχο να φέρει το κοινό πιο κοντά στην Αστρονομία και β) ότι μία τέτοια κίνηση θυμίζει άλλες εποχές, όχι τόσο παλιές, όπου η εκκλησία ασκούσε την επιρροή της στην ακαδημαϊκή κοινότητα της Αστρονομίας, εποχές που θα έπρεπε να τις έχουμε προσπεράσει.
Όπως φάνηκε, το συμπόσιο χαρακτηρίστηκε από επιλογές που δεν είχαν να κάνουν με την ουσία του, αλλά ήταν περισσότερο επιλογές «πολιτικής» και αυτό φάνηκε και από την συμμετοχή του Χ. Ζερεφού, ο οποίος είχε ως θέμα της ομιλίας του τον λόφο της Πνύκας. Φυσικά, εκτός από τα σοβαρά, υπήρχαν και τα γραφικά. Πολύ καλή στιγμή ήταν όταν ο "Νομπελίστας" Ακαδημαϊκός, κ. Ζερεφός, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του αναφώνησε αγανακτισμένος ότι οι Αστρονόμοι θα πρέπει να κοιτάνε το αντικείμενό τους και να μην μπλέκονται στα χωράφια των άλλων, έχοντας προφανώς κάτι (ή κάποιον) στο μυαλό του.
Αυτά ήταν τα στοιχεία που σημάδεψαν την εκδήλωση και εδώ θα μπορούσα να κλείσω αυτό το post, αλλά θέλω να σταθώ λίγο παραπάνω στο θέμα του χαρακτήρα και του ύφους της εκδήλωσης σε σχέση με κάποιες ομιλίες.
Θα επικεντρωθώ στην Τρίτη ημέρα του Συμποσίου, η οποία παρουσίασε και μία αλλαγή φάσης.
Οι τρεις πρώτες ομιλίες (Δαγκλής, Βλάχος και Χαρμανδάρης) είχαν λίγο κόσμο, περίπου όσο και τις δύο πρώτες ημέρες. Όμως, λίγο πριν την ομιλία του Στράτου Θεοδοσίου άρχισε να μαζεύεται κόσμος. Αυτό είναι ενδεικτικό και των πραγμάτων. Ο κόσμος που εμφανίστηκε από εκείνο το σημείο και μετά ήταν άνθρωποι που ή ανήκαν στους φανατικούς θαυμαστές της εκπομπής «Το Σύμπαν που Αγάπησα» και ήρθαν για να ακούσουν και να δουν από κοντά τον ένα από τους δύο τηλεοπτικούς αστέρες (όπως ήταν εμφανέστατα η περίπτωση μίας κυρίας που καθόταν κοντά μου) ή ήταν άτομα που ήρθαν όχι για να γνωρίσουν την Αστρονομία, αλλά για να παρακολουθήσουν τον Μητροπολίτη να κηρύττει, όπως και έγινε.
Και αυτό είναι ακόμα ένα στοιχείο της αποτυχίας του Συμποσίου.
Θέλω να σταθώ λίγο στην ομιλία του Χαρμανδάρη, σε σχέση με τον στόχο που θα έπρεπε να έχει η εκδήλωση. Η ομιλία καταρχήν ήταν καταπληκτική. Ήταν η ουσία αυτού που έχει ως στόχο το Διεθνές Έτος Αστρονομίας. Παρουσίασε με απλό τρόπο το κομμάτι από το αντικείμενο της Αστροφυσικής που τον αφορούσε και με απλές σκέψεις έβαλε στην λογική του Αστροφυσικού αυτούς που τον παρακολούθησαν. «Αναζητώντας την αλήθεια μέσα από το φως». Το φώς μας δίνει όλη την πληροφορία. Αρκεί να ξέρουμε πώς να την διαβάσουμε. Και η λογική πίσω από αυτό είναι απλή. Αυτά παρουσίασε και εξήγησε πολύ όμορφα ο Β. Χαρμανδάρης. Κατά την γνώμη μου, η πιο πετυχημένη από τις ομιλίες, αν και πρέπει να αναγνωρίσω ότι θέματα όπως αυτά που παρουσίασαν κάποιοι από τους άλλους ομιλητές είναι πιο δύσκολο να έρθουν κοντά σε κάποιον που δεν έχει καθόλου υπόβαθρο φυσικής. Αυτός ήταν και ο προβληματισμός του Λ. Βλάχου. Εκτός από αυτό όμως, το στοιχείο που έκανε κατά την γνώμη μου ιδιαίτερη την συγκεκριμένη ομιλία ήταν το ότι ουσιαστικά αποτέλεσε και την τελευταία διάλεξη με θέμα την Αστρονομία.
Από εκεί και πέρα η εκδήλωση άλλαξε χαρακτήρα.
Η επόμενη ομιλία ήταν η ομιλία του Θεοδοσίου, με θέμα την συνεισφορά των αρχαίων Ελλήνων στην Αστρονομία. Αναμφισβήτητα η συνεισφορά των αρχαίων Ελλήνων είναι σημαντική, αφού συστηματικοποίησαν την μελέτη του Ουρανού, πρότειναν τα πρώτα μοντέλα για να εξηγήσουν τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων και έφτιαξαν τους πρώτους καταλόγους. Αλλά από εκεί μέχρι το να ισχυρίζεται κάποιος ότι ο Δημόκριτος όταν διατύπωσε την ατομική θεωρία είχε στο μυαλό του τα στοιχειώδη σωματίδια και όχι τα άτομα του Boyle και του Lavoisier ή ότι ήταν ο πρώτος που διατύπωσε την πληθωρισμική θεωρία της κοσμολογίας, φτάνει στα όρια του Λιακοπουλισμού. Δηλαδή έλεος. Με ποια έννοια μπορεί να πει κανείς ότι ο Δημόκριτος είχε στο μυαλό του μία διαφορετική εικόνα για το άτομο από αυτή του Boyle; Όσο για τα στοιχειώδη σωμάτια, δηλαδή ποια εννοούσε; Τα πρωτόνια και τα νετρόνια; Ή μήπως εννοούσε τα quarks; Έλεος. Για να μην πω για τον πληθωρισμό (ο Guth και ο Καζάνας είχαν διαβάσει Δημόκριτο) και τα άλλα που αναφέρθηκαν, όπως ότι ο Einstein, ο Heisenberg και διάφοροι άλλοι εμπνεύστηκαν από τον Αριστοτέλη. Ξεφτίλα. Μόνο τα ντιβάνια και τα ανάκλιντρα έλειπαν. Θα ήταν απείρως ουσιαστικότερη μία ομιλία για τους αρχαίους που να έχει και κάποια στοιχεία Αστρονομίας.
Και φτάνουμε στο τέλος, στην ομιλία του Μητροπολίτη. Ποια ήταν η σκοπιμότητα αυτής της επιλογής; Πως κόλλαγε με το Παγκόσμιο Έτος Αστρονομίας. Ο πρόεδρος της Ελ.ΑσΕτ. Κ. Τσίγκανος, έκανε μία προσπάθεια να το εξηγήσει, αλλά εμένα τουλάχιστον δεν με έπεισε.
Η ομιλία θύμιζε περισσότερο Κυριακάτικο κήρυγμα παρά οτιδήποτε άλλο. Όποιος την παρακολούθησε, μάλλον ήρθε πιο κοντά στον Μητροπολίτη παρά στην Αστρονομία. Ίσως αυτός να ήταν και ο στόχος εδώ που τα λέμε.
Η ουσία είναι ότι από την ομιλία του Μητροπολίτη, αυτό που βγήκε ήταν ότι το Σύμπαν υπάρχει για να μας υποδεικνύει τον Θεό και η Αστρονομία το κάνει αυτό εμφανές μελετώντας το Σύμπαν. Πολύ πετυχημένο συμπέρασμα ενδεχομένως για το παγκόσμιο έτος θεολογίας και μία εκδήλωση που θα διοργάνωνε η θεολογική σχολή.
Μεγάλη αποτυχία όμως για την συγκεκριμένη περίσταση. Είπε και άλλες βλακείες, που ένας αριστούχος φυσικός θα έπρεπε να ξέρει καλύτερα και να μην τις πει (σχετικότητα, απροσδιοριστία, σωματίδιο του θεού, θεωρία των πάντων: βλέπε video 5, 6), αλλά δεν έχω όρεξη να τις σχολιάσω.
Θα μπορούσα να αναφερθώ και σε άλλες παρασκηνιακές λεπτομέρειες, αλλά θεωρώ ότι δεν έχει νόημα. Άλλωστε είναι αρκετά embarrassing η παραπάνω εικόνα και χωρίς τέτοιες αναφορές.
Κρίμα. Κρίμα, γιατί η αστρονομία είναι ζωντανή στην Ελλάδα, τόσο σε ερευνητικό όσο και σε ερασιτεχνικό επίπεδο και η παραπάνω εικόνα ουσιαστικά τους προδίδει όλους αυτούς τους ανθρώπους. Κάποιοι πρέπει να το καταλάβουν αυτό.
Στα πλαίσια του Διεθνούς Έτους Αστρονομίας 2009, διοργανώνετε συμπόσιο για την Σύγχρονη Αστρονομία στις 15-17 Μαΐου 2009, στο Κεντρικό Κτήριο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Την Παρασκευή 15 Μαΐου, το πρόγραμμα ξεκινά στις 7:00 μμ. Το Σάββατο 16 και την Κυριακή 17 Μαΐου, το πρόγραμμα ξεκινά στις 5:30 μμ και θα ακολουθήσει βραδινή παρατήρηση με τηλεσκόπια στο προαύλιο.
Το Εθνικό και Καποδιστριακό Παν/μιο Αθηνών, το Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης, το τμήμα Βιολογίας και η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών συνδιοργανώνουν Ημερίδα Κάρολου Δαρβίνου αφιερωμένη στη διπλή επέτειο των 200 χρόνων από τη γέννησή του και των 150 χρόνων από την έκδοση του κορυφαίου του έργου Η Καταγωγή των Ειδών.
Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 29 Απριλίου 2009 και ώρα 16:00-21:30 στη Μεγάλη Αίθουσα Τελετών του Πανεπιστημίου Αθηνών (κεντρικό κτήριο, Πανεπιστημίου 30).
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
16:00-16:30 Χαιρετισμοί:
* Ι. Καρακώστας, Αντιπρύτανης ΕΚΠΑ * Κ. Γαβρόγλου, Πρόεδρος Οργανωτικής επιτροπής, Καθηγητής ΜΙΘΕ * Δ. Αναπολιτάνος, Πρόεδρος ΜΙΘΕ * Χρ. Στεφανάδης, Πρόεδρος Ιατρικής Σχολής * Κ. Θάνος, Πρόεδρος Τμήματος Βιολογίας
16:30-19:00 Προεδρεύων: Κ. Θάνος
* 16:30-17:00 Κ. Μαννούρης: Κάρολος Δαρβίνος (1809-1882) - ένας αιρετικός στο Αβαείο του Ουέστμινστερ. * 17:00-17:30 Κ. Κριμπάς: Ενάντια στο ρεύμα. * 17:30-18:00 Γ. Ροδάκης: Ξεπερνώντας τα συμβατικά όρια ενός επιστημονικού κλάδου - η Εξελικτική Βιολογία από το Δαρβίνο ως τη σύγχρονη σύνθεση. 18:00-18:30 Γ. Θηραίος: Από τη νέα ολιστική Βιολογία στη συνθετική ζωή - η συνιστώσα της Δαρβινικής εξέλιξης. 18:30-19:00 Σ. Μαρκέτος: Οι πρώτοι Δαρβινιστές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
19:00-19:30 Διάλειμμα
19:30-20:00 Προεδρεύουσα: Σ. Χαραλάμπους, Κύρια Ερευνήτρια, Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ
* 19:30-20:00 Κ. Καμπούρακης: Η διδασκαλία της θεωρίας της Εξέλιξης - θεωρητικά και παιδαγωγικά ζητήματα. * 20:00-20:30 Ε. Ζούρος: Π'εντε και ένα είδη μάθησης και το πέρασμα από τη βιολογική στην πολιτισμική εξέλιξη. * 20:30-21:00 Σ. Βοσνιάδου: Ο Δαρβίνος και η επιστήμη της Ψυχολογίας. * 21:00-21:30 Γ. Στάμου: Οικολογία: από την ιδεολογία στο Δαρβίνο και πάλι πίσω στην ιδεολογία.
ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΑΣΤΡΟΦΥΣΙΚΗΣ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ______________ ΓΕΡΟΣΤΑΘΟΠΟΥΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΙΟ
Πρόγραμμα εκδηλώσεων και επισκέψεων στο Αστεροσκοπείο στα πλαίσια του προγράμματος
"ΒΡΑΔΙΕΣ ΚΟΙΝΟΥ – ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ"
17η Περίοδος: Μάρτιος 2009 – Ιούνιος 2009 Αφιερωμένη στο Διεθνές Έτος Αστρονομίας 2009
1. Παρασκευή 3/4/09, ώρα 19:00, Διάλεξη με θέμα Η κοσμολογία του Δημόκριτου Ομιλητής: Μ. Δανέζης, Επίκ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
2. Πέμπτη 30/4/09, ώρα 19:00, Διάλεξη με θέμα Βαρυτικοί φακοί στην Αστροφυσική Ομιλήτρια: Δ. Χατζηδημητρίου, Αναπλ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Κρήτης
3. Παρασκευή 29/5/09, ώρα 19:30, Διάλεξη με θέμα Διαστημικός καιρός: Σχέσεις Ηλίου και Γης. Συμβολή του ραδιοφασματογράφου ΑΡΤΕΜΙΣ Ομιλήτρια: Π. Πρέκα, Επίκ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών
4. Παρασκευή 26/6/09, ώρα 19:30, Διάλεξη με θέμα Κοσμικά εργαστήρια υψηλών ενεργειών Ομιλητής: Ν. Βλαχάκης, Επίκ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Μετά τις διαλέξεις ακολουθεί επίσκεψη στο αστεροσκοπείο, όπου γίνεται ενημέρωση για διάφορα επίκαιρα αστρονομικά θέματα, επίδειξη της λειτουργίας του τηλεσκοπίου και νυκτερινή παρατήρηση, εφόσον το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες.
Πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής στα τηλ. 7276917, 7276858, 7276896
και
ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΑΣΤΡΟΦΥΣΙΚΗΣ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ______________ ΓΕΡΟΣΤΑΘΟΠΟΥΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΙΟ
Πρόγραμμα εκδηλώσεων στο Αστεροσκοπείο στα πλαίσια του διεθνούς προγράμματος «100 Ώρες Αστρονομία» με την ευκαιρία των εκδηλώσεων για το Διεθνές Έτος Αστρονομίας 2009
Το πρόγραμμα «100 Ώρες Αστρονομίας» είναι ένα παγκόσμιο γεγονός που περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα εκδηλώσεων για την ενημέρωση του κοινού σε θέματα Αστρονομίας και Διαστημικής, ένα «ζωντανό» επιστημονικό κέντρο, εκπομπές στα μέσα ενημέρωσης για την έρευνα στα αστεροσκοπεία, καθώς και άλλες εκδηλώσεις που σχετίζονται με την Αστρονομία (http://www.100hoursofastronomy.org/). Ένας από τους κύριους στόχους του προγράμματος «100 Ώρες Αστρονομίας» είναι να δοθεί η ευκαιρία σε όσο το δυνατόν περισσότερους πολίτες να «κοιτάξουν» μέσα από τηλεσκόπιο, όπως έκανε ο Γαλιλαίος για πρώτη φορά πριν από 400 χρόνια. Οι εκδηλώσεις του προγράμματος «100 Ώρες Αστρονομίας» θα γίνουν στο διάστημα 2-5 Απριλίου 2009, όταν η Σελήνη και ο Κρόνος βρίσκονται σε πολύ καλές θέσεις παρατήρησης τις πρώτες βραδυνές ώρες.
Το Γεροσταθοπούλειο Πανεπιστημιακό Αστεροσκοπείο και ο Τομέας Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής του Πανεπιστημίου Αθηνών συμμετέχουν στις παγκόσμιες αυτές εκδηλώσεις (http://www.100hoursofastronomy.org/find-events) με το κάτωθι πρόγραμμα:
1. Πέμπτη 2/4/2009, ώρα 19:00, * Διάλεξη – Συζήτηση με θέμα: 1609-2009: 400 χρόνια από τότε που ο Γαλιλαίος και ο Κέπλερ θεμελίωναν τη σύγχρονη Αστρονομία Εισηγητής - Συντονιστής: Σ. Θεοδοσίου, Αναπλ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών * Νυκτερινή παρατήρηση: Δρ. Β. Μανιμάνης – Α. Λιάκος (υποψήφιος διδάκτωρ)
2. Παρασκευή 3/4/2009, ώρα 19:00 * Διάλεξη – Συζήτηση με θέμα: Η Κοσμολογία του Δημόκριτου Εισηγητής - Συντονιστής: M. Δανέζης, Επίκ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών * Νυκτερινή παρατήρηση: Δρ. Β. Μανιμάνης – Α. Λιάκος (υποψήφιος διδάκτωρ)
3. Σάββατο 4/4/2009, ώρα 19:00 * Διάλεξη – Συζήτηση με θέμα: Μια βόλτα στη Σελήνη, τον Άρη και τον Κρόνο Εισηγήτρια - Συντονίστρια: Π. Πρέκα-Παπαδήμα, Επίκ. Καθηγήτρια Παν/μίου Αθηνών * Νυκτερινή παρατήρηση: Δρ. Β. Μανιμάνης – Α. Λιάκος (υποψήφιος διδάκτωρ)
4. Κυριακή 5/4/09, ώρα 11 π.μ. (Ημέρα αφιερωμένη στον Ήλιο, SunDay) * Διάλεξη – Συζήτηση με θέμα: Ο Ήλιος, το κοντινό μας αστέρι Εισηγητές - Συντονιστές: Ξ. Μουσάς, Αναπλ. Καθηγητής Παν/μίου Αθηνών Π. Πρέκα, Επίκ. Καθηγήτρια Παν/μίου Αθηνών (Η διάλεξη θα γίνει στο αμφιθέατρο Δρακόπουλου στο κεντρικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ) * Ηλιακή παρατήρηση στα προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών
Σας προωθούμε συνημμένα πρόσκληση του κου Θ. Πελεγρίνη για την παράσταση «Η φιλοσοφία στη σκηνή: Νίτσε» στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, την Τρίτη 24 Φεβρουαρίου 2009
Το έτος 2009, που σηματοδοτεί την 400η επέτειο της πρώτης αστρονομικής παρατήρησης με τηλεσκόπιο από το Γαλιλαίο, έχει ανακηρυχθεί από τον ΟΗΕ, κατόπιν προτάσεως της Διεθνούς Αστρονομικής Ενώσεως (International Astronomical Union -IAU) και της UNESCO, διεθνές έτος Αστρονομίας. Στη διάρκεια του έτους αυτού θα γίνει παγκόσμιος εορτασμός για την Αστρονομία και τη συμβολή της στην κοινωνία και τον πολιτισμό, με έμφαση στην εκλαΐκευση, την ευαισθητοποίηση του κοινού και τη συμμετοχή των νέων ανθρώπων σε δραστηριότητες που θα λάβουν χώρα σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Στόχος του Διεθνούς Έτους Αστρονομίας είναι να βοηθήσει τους πολίτες του πλανήτη Γη να συνειδητοποιήσουν τη θέση τους στο Σύμπαν, να εκτιμήσουν την επίδραση της γνώσης της επιστήμης της Αστρονομίας στην καθημερινή μας ζωή, ώστε η επιστημονική αυτή γνώση να συμβάλει στην οικοδόμηση μιας ισορροπημένης και ειρηνικής κοινωνίας.
Η σχέση της Αστρονομίας με τον Ελληνικό χώρο και πολιτισμό είναι στενότατη, αφού πολλές από τις ανακαλύψεις των βασικών αστρονομικών εννοιών έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία Ελλάδα. Οι Έλληνες φιλόσοφοι και αστρονόμοι έκαναν τους πρώτους υπολογισμούς για το μέγεθος της Γης καθώς και την απόσταση ανάμεσα σε αυτήν, τη Σελήνη και τον Ήλιο, εξήγησαν το φαινόμενο των εκλείψεων, και προσπάθησαν να κατανοήσουν τις κινήσεις των πλανητών (Αρίσταρχος, Πτολεμαίος, Ίππαρχος, κλπ),. Ακόμη και το γεγονός ότι ο γαλαξίας μας αποτελείται από πολυάριθμα αστέρια, σαν τον Ήλιο, τα οποία είναι αμυδρά γιατί απλά βρίσκονται πολύ μακρύτερα, προτάθηκε πριν από σχεδόν 2400 χρόνια από τον Δημόκριτο.
Στο πλαίσιο της συμμετοχής της Ελλάδας στον εορτασμό του έτους Αστρονομίας, το Κέντρο Ερευνών Αστρονομίας της Ακαδημίας Αθηνών (ΚΕΑΕΜ) προγραμματίζει σειρά εκλαϊκευτικών ομιλιών, που θα δώσουν ΑκαδημαΙκοί, αντεπιστέλλοντα μέλη της Ακαδημίας και ερευνητές του ΚΕΑΕΜ. Οι διαλέξεις θα γίνονται δύο ανά μήνα, ημέρα Τετάρτη και ώρα 7μ.μ. στην Ανατολική αίθουσα του Μεγάρου της Ακαδημίας Αθηνών. Η είσοδος θα είναι ελεύθερη για το κοινό.
Οι τρεις πρώτες ομιλίες είναι οι εξής:
3 Δεκεμβρίου 2008 Σταμάτιος Κριμιζής “Η Εξερεύνηση των Πλανητών: Σκάφη στον Ωκεανό του Διαστήματος από τους Mariners and Voyagers μέχρι το Cassini και MESSENGER”
17 Δεκεμβρίου 2008 Χρήστος Ευθυμιόπουλος “Το μεγάλο πείραμα στο CERN και η συμβολή του στην Αστρονομία”
21 Ιανουαρίου 2008 Ιωάννης Κοντόπουλος “Η μουσική των αστέρων”
Παραθέτω το πρόγραμμα εκδηλώσεων του Γεροσταθοπούλειου Πανεπιστημιακού Αστεροσκοπείου στα πλαίσια του προγράμματος «Βραδιές κοινού - Αστρονομία για όλους» (16η Περίοδος: Οκτώβριος 2008 - Ιανουάριος 2009).
ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΑΣΤΡΟΦΥΣΙΚΗΣ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ _____________________________ ΓΕΡΟΣΤΑΘΟΠΟΥΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΙΟ Πρόγραμμα εκδηλώσεων και επισκέψεων στο Αστεροσκοπειο στα πλαίσαι του προγράμματος
1. Παρασκευή 17/10/08, ώρα 19:00, Διάλεξη με θέμα Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων: Μαθηματικά, Φυσική, Αστρονομία και Τεχνολογία κρυμμένα στα γρανάζια του Ομιλητής: Ξ. Μουσάς, Αναπλ. Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Αθηνών
2. Παρασκευή 7/11/08, ώρα 18:00, Διάλεξη με θέμα O Πλανήτης Αφροδίτη και το φαινόμενο του θερμοκηπίου Ομιλητής: Β. Μανιμάνης, Δρ. Αστροφυσικής, Πανεπιστήμιοα Αθηνών
3. Παρασκευή 5/12/08, ώρα 18:00, Διάλεξη με θέμα Το άστρο της Βηθλεέμ: Μια διαφορετική προσέγγιση Ομιλητής: Μ. Δανέζης, Επικ. Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Αθηνών
4. Παρασκευή 9/1/09, ώρα 18:00, Διάλεξη με θέμα Δημιουργία και Εξέλιξη Γαλαξιών Ομιλήτρια: Δ. Χατζηδημητρίου, Αναπλ. Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Μετά τις διαλέξεις ακολουθεί επίσκεψη στο αστεροσκοπείο, όπου γίνεται ενημέρωση για διάφορα επίκαιρα επιστημονικά θέματα, επίδειξη της λειτουργίας του τηλεσκοπίου και νυκτερινή παρατήρηση, εφόσον το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες.
Πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής στα τηλ. 7276917, 7276858, 7276896 Από το Πανεπιστημιακό Αστεροσκοπείο www.phys.uoa.gr/observatory
Την Τετάρτη, στις 10 Σεπτεμβρίου, η πρώτη δέσμη πρωτονίων θα τεθεί σε κυκλική κίνηση στην υπóγεια σήραγγα του επιταχυντή LHC.
Ελάτε στο αμφιθέατρο «Αριστοτέλης» του Τμήματος Φυσικής στις 10 το πρωί, να δείτε μαζί μας σε ζωντανή μετάδοση απó το CERN, τις πρώτες στιγμές στην ζωή του LHC .
Τμήμα Φυσικής Παν/μιο Αθηνών.
Όσοι πιστοί προσέλθετε...
Και επειδή είδα σε μία απάντηση στο blog του συνεπιστήμονα BioLogou κάτι που μου έφερε φοβερές μνήμες, δείτε και αυτό:
Πρόγραμμα εκδηλώσεων και επισκέψεων στο Αστεροσκοπείο στα πλαίσια του προγράμματος
"ΒΡΑΔΙΕΣ ΚΟΙΝΟΥ – ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ"
(15η Περίοδος: Μάρτιος 2008 - Ιούνιος 2008)
1. Παρασκευή 14/3/2008, ώρα 18:30, Διάλεξη με θέμα 50 Xρόνια μετά το Sputnik: το Nέο Hλιακό Σύστημα Ομιλητής: Σταμάτιος Κριμιζής, Ακαδημαϊκός
2. Παρασκευή 18/4/2008, ώρα 19:00, Διάλεξη με θέμα Ακτινογραφώντας το Αόρατο Σύμπαν στις Ακτίνες-Χ Ομιλητής: Ιωάννης Γεωργαντόπουλος, Διευθυντής Ερευνών, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών
3. Παρασκευή 16/5/2008, ώρα 19:30, Διάλεξη με θέμα Η Γειτονιά του Ήλιου στο Σύμπαν Ομιλητής: Ξενοφών Μουσάς, Αναπλ. Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Αθηνών
4. Παρασκευή 20/6/2008, ώρα 19:30, Διάλεξη με θέμα Τα Μεγάλα Σύγχρονα Διαστημικά Αστρονομικά Παρατηρητήρια Ομιλητής: Παναγιώτης Νιάρχος, Αναπλ. Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Αθηνών
Μετά τις διαλέξεις ακολουθεί επίσκεψη στο αστεροσκοπείο, όπου γίνεται ενημέρωση για διάφορα επίκαιρα αστρονομικά θέματα, επίδειξη της λειτουργίας του τηλεσκοπίου και νυκτερινή παρατήρηση, εφόσον το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες.
Πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής στα τηλ. 7276917, 7276858, 7276896
Έχουμε τη χαρά να σας προσκαλέσουμε στο 1ο Συνέδριο Κοινοτήτων ΕΛΛΑΚ (Ελεύθερο Λογισμικó / Λογισμικó Ανοικτού Κώδικα) που θα διεξαχθεί στις 21 και 22 Μαρτίου του 2008, στο Εθνικó Μετσóβιο Πολυτεχνείο, στην Αθήνα.
Η εκδήλωση περιλαμβάνει παρουσίαση των Συλλóγων / Κοινοτήτων / Ομάδων που ασχολούνται με το ΕΛΛΑΚ στην Ελλάδα καθώς και την συνεργασία μεταξύ τους.
Το πρóγραμμα θα αποτελείται απó παρουσίαση των κοινοτήτων, ομιλίες σχετικά με το ελεύθερο λογισμικó, καθώς και workshops. Ο σκοπóς του συνεδρίου είναι η γνωριμία μεταξύ των Κοινοτήτων, η εύρεση τρóπων συνεργασίας μεταξύ τους και η παρουσίασή τους στο κοινó.
Διαρκή ενημέρωση για το συνέδριο μπορείτε να έχετε στον ιστóτοπο http://www.fosscomm.gr.
Η μέγιστη χρονική διάρκεια των παρουσιάσεων θα είναι μία (1) ώρα. Η θεματολογία έχει ως εξής:
1.Παρουσίαση κοινóτητας 2.Παρουσίαση συγκεκριμένου project κοινóτητας ή γενικά πρωτóτυπης χρήσης ΕΛΛΑΚ 3. Ειδική παρουσίαση [κυβερνητικοί οργανισμοί/ ειδικοί προσκεκλημένοι, κλπ]
Οι ενδιαφερóμενες κοινóτητες μπορούν να δηλώσουν συμμετοχή στην ηλεκτρονική διεύθυνση epitropi_synedrio@hellug.gr και τηλεφωνικά στο 6937224764 με τον κ. Λ. Μουρίκη. Καταληκτική ημερομηνία για την υποβολή συμμετοχών έχει οριστεί η 18 Φεβρουαρίου 2008.
Με τιμή, Η Ένωση Φίλων και Χρηστών Λίνουξ Ελλάδος (Hellug) Η Κοινóτητα Ελεύθερου Λογισμικού του Εθνικού Μετσóβιου Πολυτεχνείου Η Ελληνική Κοινóτητα Debian Η Ομάδα Χρηστών Linux Ιωαννίνων (I.L.U.G.) και Η Ελληνική Διανομή της έκδοσης Slackel
Αυτό το ποστ είναι συνέχεια του αρχικού ποστ που είχα γράψει για το MAGIC και την σχετική δουλειά των Ellis, Mavromatos και Nanopoulos για τη διασπορά των φωτονίων διαφορετικών ενεργειών και φυσικά είναι συνέχεια και του προηγούμενου χιουμοριστικού ποστ. Όπως φαίνεται λοιπόν και παρακάτω, η ΔΑΠ κάλεσε τον Δ. Νανόπουλο να δώσει μία ομιλία την Τετάρτη 5 Δεκεμβρίου στο τμήμα Φυσικής της Αθήνας. Αρχικά θα κάνω μία δημοσιογραφική παρουσίαση των όσων έγιναν κυρίως για όσους δεν παραβρέθηκαν, όπου θα αναφερθώ στα επιστημονικά στοιχεία, αλλά και στα «κοσμικά» της εκδήλωσης. Στη συνέχεια θα κάνω μία σχετικά αναλυτική παρουσίαση της αστροφυσικής πίσω από τις μετρήσεις του MAGIC, του τι αποτελεί common wisdom για την κοινότητα που δουλεύει στους ενεργούς γαλαξιακούς πυρήνες (AGNs) και έχει σχέση με αυτά που βλέπουμε στις ακτίνες Χ και τις ακτίνες γ και τελικά τι μπορεί να σημαίνει αυτό για το αποτέλεσμα της ομάδας του Νανόπουλου. Τα τελευταία είναι και προϊόντα κατ’ ιδίαν συζητήσεων των τελευταίων ημερών καθώς και της σημερινής (7/12/07) παρουσίασης του Α. Μαστιχιάδη στα πλαίσια των συναντήσεων της Ομάδας Θεωρητικής Αστροφυσικής, όπου αναφέρθηκε ως έκπληξη (εκ του τρόπου με τον οποίο υπέπεσε στην αντίληψή μας) και ένα ενδιαφέρον παρατηρησιακό αποτέλεσμα.
---«Κοσμικά»---
Το πρωί της Τετάρτης λοιπόν, ανέβηκα στο πανεπιστήμιο χωρίς να έχω ξεκαθαρίσει αν θα παρακολουθούσα τελικά την ομιλία του Νανόπουλου ή όχι. Δεν περίμενα να ακούσω κάτι ενδιαφέρον, αφού ήμουν σίγουρος ότι δεν θα έμπαινε και πολύ βαθιά στα σημαντικά σημεία της όλης υπόθεσης με την διασπορά των φωτονίων. Πηγαίνοντας προς το αμφιθέατρο Αριστοτέλης, κατά τις 10:50, παρατήρησα ότι αρκετός κόσμος κατευθυνόταν για την ομιλία. Δεν είναι μια εικόνα που βλέπεις συχνά στο Φυσικό της Αθήνας, αφού από τη μεριά των φοιτητών είναι πιο συνήθης η αδιαφορία. Αλλά αυτή η περίπτωση ήταν διαφορετική με πολλές έννοιες. Από την μία την οργάνωση και το promotion το έκανε η ΔΑΠ (με την φοβερή αφίσα του Νανόπουλου δίπλα στις αφίσες του Μαζονάκι και της εκδρομής στην Αράχοβα) και από την άλλη ο ομιλητής ήταν celebrity. Τέλος πάντων, φτάνοντας στον Αριστοτέλη με περίμενε η πρώτη «απογοήτευση». Εκεί υπήρχε το κλασσικό τραπεζάκι της ΔΑΠ, με τα κλασσικά ηχεία και το κλασσικό στερεοφωνικό, όπου όμως δεν έπαιζε κλασσική μουσική. Λίγο παρακάτω στην είσοδο του αμφιθεάτρου, υπήρχε μια σχετική ουρά όπου γινόταν ο έλεγχος όσων πήγαιναν να παρακολουθήσουν, ώστε να μπουν πρώτα όσοι είχαν δηλώσει συμμετοχή για το event. Πραγματικά, αν υπήρχε και παρκαδόρος έξω, δεν θα διέφερε σε τίποτα από το μαγαζί που τραγουδά ο Μαζονάκις (και αυτό ήταν και το αστείο που λέγαμε μεταξύ μας). Κάπου εκεί, παρακολουθώντας τον πανικό από τον κόσμο που μαζευόταν και εν μέσω συζητήσεων με φίλους και του σχετικού χαβαλέ, αποφάσισα ότι δεν άξιζε να μπω στην διαδικασία.
Αξίζει εδώ να αναφέρω, γιατί σχολιάστηκε μετά και έγινε συζήτηση πάνω σ’ αυτό, ότι η αρχική ανακοίνωση της ΔΑΠ έλεγε ότι η εκδήλωση ήταν στις 11:00. Η αφίσες που υπήρχαν την ημέρα της εκδήλωσης έλεγαν 11:30 και οι προσκλήσεις που μοιράστηκαν στους καθηγητές έλεγαν 12:00. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα αρκετοί καθηγητές που ήθελαν να παρακολουθήσουν την εκδήλωση, τελικά επειδή το αμφιθέατρο είχε γεμίσει από τις 11:20, να μην μπορέσουν να μπουν ούτε ως όρθιοι. Η πλάκα είναι ότι ο Λόντος που ήρθε λίγο μετά τις 12:00 και λίγο πριν την άφιξη του Νανόπουλου, μας βρήκε να καθόμαστε έξω από την είσοδο και άρχισε να μας κάνει παράπονα. Τέλος πάντων, γύρω στις 12:15 εμφανίστηκε και ο ομιλητής κάνοντας θεαματική είσοδο συνοδευόμενος από τον Λαχανά και μερικά μεγάλα κεφάλια της ΔΑΠ (ή τουλάχιστον έτσι φαίνονταν το λίγο που τους πρόσεξα). Μπήκαν μέσα, όπου γινόταν το αδιαχώρητο, και ξεκίνησε η τελετή και εγώ ξεκίνησα να φύγω. Περπατώντας λοιπόν στο διάδρομο, με βλέπει μία φίλη και με ρωτάει, «Είδες τι μοιράσανε για την ομιλία του Νανόπουλου;» και μου δείχνει ένα χαρτί. Ο τίτλος του κειμένου έλεγε: «ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑ Ή Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΟΥ ΥΠΑΡΚΤΟΥ ΣΚΟΤΑΔΙΣΜΟΥ». Αυτό ήταν. Αμέσως σκάφτηκα ότι ίσως και να άξιζε να παρακολουθήσω την ομιλία τελικά.
---«Επιστημονικά»---
Η ομιλία, στο μεγαλύτερο μέρος της, ήταν μία εισαγωγή στην σύγχρονη κοσμολογία. Το επίπεδο ήταν εισαγωγικό και τα πράγματα παρουσιαζόντουσαν περιγραφικά, δηλαδή ήταν προσαρμοσμένη η ομιλία στους φοιτητές των μικρών ετών, που ήταν και το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων που παρακολούθησαν την διάλεξη. Αξίζει να αναγνωρίσουμε στον Νανόπουλο ότι είναι αρκετά ενθουσιώδης ομιλητής και αυτόν τον ενθουσιασμό τον μεταφέρει καλά στο ακροατήριο. Όπως και να έχει, αυτό το κομμάτι της ομιλίας ήταν και το λιγότερο ενδιαφέρον για εμένα, που περίμενα να ξεκινήσει να αναφέρεται στα αποτελέσματά τους και τα αποτελέσματα του MAGIC και ακόμα περισσότερο περίμενα την ώρα των ερωτήσεων. Συνολικά, αυτή η περιγραφή της σύγχρονης κοσμολογίας πρέπει να κράτησε γύρω στη μία ώρα, ενώ η παρουσίαση των επίμαχων αποτελεσμάτων κράτησε γύρω στα 10-15 λεπτά.
Μέσα σ’ αυτό το δεκάλεπτο, παρουσίασε περιγραφικά το βασικό τους αποτέλεσμα της εξάρτησης της ταχύτητας διάδοσης των φωτονίων ανάλογα με την ενέργειά τους και το αποτέλεσμα της ανάλυσης της έκλαμψης που μέτρησε το MAGIC και φαίνεται να επιβεβαιώνει το μοντέλο τους. Συγκεκριμένα είπε ότι η αλληλεπίδραση των φωτονίων με τις κβαντικές διακυμάνσεις του κενού εισάγουν μια ενεργή μετρική (effective metric) η οποία έχει ως αποτέλεσμα, όταν τα φωτόνια διαδίδονται σ’ αυτή, να παρουσιάζουν διασπορά ανάλογα με την ενέργειά τους (το κενό έχει μη τετριμμένο δείκτη διάθλασης). Σε σχετικές ερωτήσεις πάνω σ’ αυτό το σημείο, που έγιναν αργότερα, διευκρίνισε ότι το μοντέλο τους δεν καταρρίπτει την θεωρία της σχετικότητας (πράγμα το οποίο τόνισε σχετικά έντονα, αδειάζοντας κάπως άκομψα το άρθρο της Καθημερινής), αλλά ουσιαστικά εισάγει την έννοια του μη τετριμμένου κενού στο οποίο διαδίδονται τα φωτόνια. Δηλαδή είπε ότι το φαινόμενο δεν είναι εγγενές, αλλά ενεργό. Ακόμα σε κάποιο σημείο επισήμανε ότι το c είναι η ταχύτητα του φωτός όπως την ξέρουμε στο όριο των χαμηλών ενεργειών και αποτελεί το άνω όριο των ταχυτήτων που έχουμε για τα φωτόνια, αφού η ταχύτητα ελαττώνεται όσο αυξάνει η ενέργεια. Μάλιστα είπε ότι αν θεωρήσουμε μονοχρωματικό φως τότε τα πράγματα είναι ακριβώς όπως τα ξέρουμε. Αυτό όμως έρχεται σε αντίθεση με το αποτέλεσμα τους (Ellis, Mavromatos & Nanopoulos 1999, Ellis, Mavromatos & Nanopoulos 1999, Ford 1995, Yu & Ford 1999) που αναφέρω και στο πρώτο άρθρο για το MAGIC, ότι δηλαδή ακόμα και φωτόνια της ίδιας ενέργειας μπορούν να εμφανίζουν διασπορά.
Εκτός από το ότι δεν είναι λάθος η σχετικότητα, ο Νανόπουλος τόνισε έντονα και το ενδεχόμενο το αποτέλεσμα του MAGIC να είναι απλά μια συγκυρία και τελικά να μην υπάρχει το φαινόμενο της διασποράς. Και πάνω σ’ αυτό έκανε ακόμα δύο σχόλια. Το πρώτο, χαριτολογώντας, ήταν ότι μπορεί αυτή τη στιγμή κάποιος Ιάπωνας να δουλεύει πάνω σε ένα μοντέλο που να εξηγεί τη μέτρηση του MAGIC με κλασσική φυσική. Το δεύτερο ήταν ότι αν παρατηρηθεί ακόμα μία έκλαμψη που να παρουσιάζει την ίδια συμπεριφορά και να συμπίπτει η χρονική καθυστέρηση με αυτό που περιμένουν από το μοντέλο τους, τότε θα είναι γελοιότητα κάποιος να ισχυριστεί ότι θα είναι φαινόμενο που θα οφείλεται στην πηγή. Παρακάτω θα δούμε γιατί και τα δύο αυτά σχόλια είναι άστοχα.
Μία από τις ενδιαφέρουσες ερωτήσεις ήταν και το τι θα σήμαινε η επαλήθευση του μοντέλου τους που βασίζετε στην non-critical string theory για τις υπόλοιπες μορφές της string theory και τις αντίστοιχες κοσμολογίες. Η απάντηση του Νανόπουλου ήταν ότι δεν υπάρχει καμία ασυμβατότητα ανάμεσα στη θεωρία τους και τις άλλες θεωρίες, πράγμα το οποίο δεν ισχύει. Κάποιος ρώτησε για την Loop Quantum Gravity η οποία προβλέπει αντίστοιχα φαινόμενα, για να πάρει την απάντηση ότι δεν μπορεί να εκφράσει δημόσια τη γνώμη του για την LQG και ότι την διασπορά την είχαν προτείνει πρώτοι πριν 10 χρόνια, πολύ πριν από αυτούς που κάνουν LQG.
Η τελευταία ενδιαφέρουσα ερώτηση ήταν η ερώτηση του Α. Μαστιχιάδη (αναπληρωτής καθηγητής του τομέα Αστροφυσικής), ο οποίος μπήκε και στην ουσία του θέματος. Αρχικά ανέφερε ότι η δραστηριότητα των ενεργών γαλαξιακών πυρήνων είναι συνεχής, παρουσιάζοντας εκλάμψεις τις οποίες παρατηρούμε στις ακτίνες γ αλλά και στις ακτίνες Χ. Ακόμα, αυτές οι εκλάμψεις εμφανίζονται να είναι συσχετισμένες χρονικά, δηλαδή η χρονική εξέλιξη των ακτίνων Χ είναι η ίδια με την χρονική εξέλιξη των ακτίνων γ, ενώ οι χρονικές διάρκειές τους κυμαίνονται από περίπου 15 λεπτά μέχρι αρκετές ώρες. Τέλος, άλλες εκλάμψεις εμφανίζονται πρώτα στις χαμηλές ενέργειες και μετά στις υψηλές, ενώ άλλες εμφανίζονται πρώτα στις υψηλές και μετά στις χαμηλές. Η ερώτηση που έκανε λοιπόν ο Μαστιχιάδης ήταν, δεδομένου ότι ο Mkn 501 και ο Mkn 421 είναι δύο αρκετά μελετημένοι ενεργοί γαλαξίες και υπάρχει μεγάλος αριθμός δεδομένων, ειδικότερα από τον Mkn 421, γιατί δεν χρησιμοποιήθηκαν και άλλες εκλάμψεις στην διερεύνηση που κάνανε και συγκεκριμένα εκλάμψεις από τον Mkn 421 που είναι ένα καλύτερα μελετημένο φυσικό αντικείμενο και βρίσκεται και στην ίδια απόσταση με τον Mkn 501;
Η απάντηση σ’ αυτή την ερώτηση ήταν ότι αν και δεν είναι πειραματικός, πιστεύει ότι δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν άλλες εκλάμψεις για αυτή τη διερεύνηση, γιατί η συγκεκριμένη έκλαμψη ήταν υπό μία έννοια μοναδική και είχε πολύ συγκεκριμένες ιδιότητες (???) για τις οποίες παρέπεμψε στο αρχικό χαρτί του MAGIC. Από εκεί και πέρα, είπε πως το HESS ψάχνει για αντίστοιχες εκλάμψεις ώστε να κάνουν περαιτέρω ελέγχους της θεωρίας τους.
Με αυτά περίπου (ακολούθησε και θεϊκή ερώτηση του Γραμματικάκη, αλλά δεν είναι του παρόντος) έκλεισε το επιστημονικό κομμάτι της ομιλίας του Νανόπουλου. Μετά ακολούθησαν κάποια σχόλια για την έρευνα στην Ελλάδα, τα οποία ανήκουν σε άλλη συζήτηση.
---«Ακτινοβολίες 101»---
Ας δούμε λοιπόν τι περίπου συμβαίνει στους ενεργούς γαλαξίες και πως περίπου παίρνουμε ακτινοβολία από αυτούς. Καταρχήν ξέρουμε ότι στα κέντρα των ενεργών γαλαξιών υπάρχουν γιγαντιαίες μελανές οπές στις οποίες γίνεται πρόσπτωση υλικού από την γύρω περιοχή με αποτέλεσμα τον σχηματισμό δίσκου προσαύξησης. Εκτός από τον δίσκο, οι μελανές οπές έχουν και πίδακες, στους οποίους το υλικό κινείτε με σχετικιστικές ταχύτητες. Οι πίδακες αυτοί μεταφέρουν τεράστια ποσά ενέργειας από το κέντρο του ενεργού γαλαξία προς τα έξω, σε τεράστιες αποστάσεις. Τέλος, η εικόνα συμπληρώνεται με την παρουσία ισχυρών μαγνητικών πεδίων.
Το υλικό λοιπόν που υπάρχει στους πίδακες είναι φυσικά σε κατάσταση πλάσματος, δηλαδή αποτελείται από φορτισμένα σωματίδια, θετικά και αρνητικά, όπου τα θετικά είναι κυρίως πρωτόνια και τα αρνητικά είναι ηλεκτρόνια. Αυτή η εικόνα μας δίνει και έναν πρώτο μηχανισμό ακτινοβολίας. Όταν έχουμε φορτισμένα σωματίδια μέσα σε μαγνητικό πεδίο, τότε αυτά ακτινοβολούν ακτινοβολία σύγχροτρον, επειδή η παρουσία του μαγνητικού πεδίου αναγκάζει τα φορτισμένα σωματίδια να επιταχύνονται (τα επιταχυνόμενα φορτία ακτινοβολούν) αφού τα οδηγεί σε ελικοειδή τροχιές. Η ενέργεια (δηλαδή η συχνότητα) της εκπεμπόμενης ακτινοβολίας είναι $$\reverse\opaque \nu \propto \gamma^2 B$$ όπου το γ είναι ο παράγοντας Lorentz και Β η ένταση του μαγνητικού πεδίου. Τα τυπικά χαρακτηριστικά που βλέπουμε στους ενεργούς γαλαξιακούς πυρήνες τοποθετούν την περιοχή εκπομπής της σύγχροτρον ακτινοβολίας στις ακτίνες Χ. Εδώ πρέπει να επισημάνω ότι τα σωματίδια που κατεξοχήν ακτινοβολούν είναι τα ηλεκτρόνια και ο λόγος είναι ότι ο ρυθμός ακτινοβολίας ενός φορτισμένου σωματιδίου είναι αντιστρόφως ανάλογος με το τετράγωνο της μάζας του σωματιδίου. Δεδομένου ότι ο λόγος της μάζας του πρωτονίου προς τη μάζα του ηλεκτρονίου είναι της τάξης του 1000 (btw, google proton mass over electron mass) είναι σαφές ότι η ακτινοβολία των πρωτονίων είναι αμελητέα. Άρα όπως είπαμε, τα ηλεκτρόνια παρουσία του μαγνητικού πεδίου ακτινοβολούν με ρυθμό $$\reverse\opaque \frac{dE}{dt} \propto \gamma^2 B^2$$.
Τα ηλεκτρόνια όμως μπορούν να κάνουν και κάτι ακόμα. Αν ένα ηλεκτρόνιο είναι σχετικιστικό, τότε μπορεί να σκεδάσει ένα φωτόνιο χαμηλής ενέργειας σε φωτόνιο υψηλότερης ενέργειας. Η διαδικασία αυτή λέγεται αντίστροφος σκεδασμός Compton και τα παραγόμενα φωτόνια έχουν ενέργεια $$\reverse\opaque \nu_{final} \propto \gamma^2 \nu_0$$ όπου και πάλι το γ είναι ο παράγοντας Lorentz των ηλεκτρονίων. Έτσι αν έχουμε ένα πεδίο φωτονίων και ένα πληθυσμό σχετικιστικών ηλεκτρονίων, τότε ο ρυθμός εκπομπής ακτινοβολίας με αυτή τη διαδικασία θα είναι $$\reverse\opaque \frac{dE}{dt} \propto \gamma^2 U_{ph}$$, όπου $$\reverse\opaque U_{ph}$$ είναι η πυκνότητα ενέργειας των φωτονίων.
Οι δύο παραπάνω διαδικασίες μας προσφέρουν τον μηχανισμό για να έχουμε παραγωγή ακτινοβολίας από τις ακτίνες Χ μέχρι τις ακτίνες γ στους πίδακες των ενεργών γαλαξιών, αρκεί να υπάρχουν ηλεκτρόνια αρκετά υψηλής ενέργειας. Και το πιο ενδιαφέρον είναι ότι έχουμε μια διαδικασία δύο σε ένα. Από τη μία τα σχετικιστικά ηλεκτρόνια ακτινοβολούν, λόγω του μαγνητικού πεδίου, ακτινοβολία σύγχροτρον στις ακτίνες Χ. Από την άλλη, κάποια από τα φωτόνια των ακτίνων Χ κάνουν αντίστροφο σκεδασμό Compton με τα σχετικιστικά ηλεκτρόνια και παράγουν ακτινοβολία γ. Αυτό ακριβώς είναι το μοντέλο Synchrotron Self Compton (SSC).
Η παραπάνω διαδικασία όπως την περιγράψαμε ήταν και η πρώτη προσέγγιση να ερμηνευτεί το φάσμα των AGNs στις υψηλές ενέργειες. Δηλαδή αρχικά, θεωρούσαν ότι με κάποιο τρόπο έχεις μια ενεργειακή κατανομή ηλεκτρονίων σε μια περιοχή του πίδακά σου, όπου υπάρχει και το κατάλληλο μαγνητικό πεδίο και αυτά τα υλικά θα σου δώσουν το τελικό φάσμα όπως φαίνεται στο σχήμα.
Φυσικά η παραπάνω εικόνα δεν είναι σε καμία περίπτωση πλήρης και ο λόγος είναι ότι είναι τεχνητός ο τρόπος με τον οποία βάζεις τα ηλεκτρόνια στο σύστημα. Η εικόνα αυτή όμως ήταν αρκετή για να περιγράψει πλήρως την κατάσταση «ηρεμίας» των AGNs, όπου δεν παρατηρούνται δυναμικά φαινόμενα. Για την περιγραφή όμως δυναμικών φαινομένων, όπως οι εκλάμψεις, ήταν απαραίτητη μία πιο ρεαλιστική περιγραφή, που να λαμβάνει υπόψη της δυναμικούς μηχανισμούς όπως τις απώλειες των ηλεκτρονίων λόγω ακτινοβολίας καθώς και τους πιθανούς μηχανισμούς επιτάχυνσης των ηλεκτρονίων. Την λύση στο ζήτημα της επιτάχυνσης, την δίνουν τα κρουστικά κύματα. Όταν έχεις ένα κρουστικό κύμα που διαδίδεται μέσα σε ένα πλάσμα παρουσία μαγνητικού πεδίου, υπάρχει η δυνατότητα τα ηλεκτρόνια που βρίσκονται στο δρόμο του κύματος να επιταχυνθούν ουσιαστικά από τη σκέδασή τους με το κύμα. Χονδρικά η διαδικασία είναι ανάλογη με το μπαλάκι που κερδίζει κινητική ενέργεια όταν το χτυπά η ρακέτα. Η διαφορά είναι ότι το κύμα κυνηγά τα ηλεκτρόνια και τα «χτυπάει» συνέχεια, επιταχύνοντας τα συνέχεια. Η επιτάχυνση με αυτή τη διαδικασία λέγετε επιτάχυνση Fermi. Τα πράγματα είναι ακόμα πιο δραματικά όταν το κρουστικό κύμα κινείται με σχετικιστικές ταχύτητες, οπότε και τα ηλεκτρόνια φτάνουν σε πολύ υψηλές ενέργειες.
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, οι Α. Μαστιχιάδης και J.G. Kirk παρουσίασαν ένα μοντέλο για τη μεταβλητότητα που παρατηρείται στους πίδακες των ενεργών γαλαξιακών πυρήνων, Kirk & Mastichiadis (1999), Kirk & Mastichiadis (2002). Το μοντέλο αυτό προβλέπει τις παρακάτω συμπεριφορές για τις εκλάμψεις:
1. Αν η χρονική κλίμακα στην οποία επιταχύνονται τα ηλεκτρόνια από το κρουστικό κύμα είναι πολύ μικρότερη από την χρονική κλίμακα στην οποία ψύχονται (λόγω ακτινοβολίας), τότε η μεταβολή του φασματικού δείκτη “α” ως προς την έντασης της έκλαμψης έχει τη μορφή:
Στο σχήμα βλέπουμε πάνω δεξιά την μεταβολή της έντασης ως συνάρτηση του χρόνου, κάτω αριστερά βλέπουμε τον φασματικό δείκτη ως συνάρτηση του χρόνου (το φάσμα είναι νόμος δύναμης της μορφής $$\reverse\opaque F_{\nu}\propto \nu^{\alpha}$$) και κάτω δεξιά βλέπουμε τον φασματικό δείκτη ως συνάρτηση της έντασης. Τα βελάκια υποδεικνύουν ότι καθώς εξελίσσεται η έκλαμψη, η τροχιά έχει φορά κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού. Το γεγονός ότι σ’ αυτή την περίπτωση έχουμε πολύ μικρό χρόνο επιτάχυνσης σε σχέση με το χρόνο ψύξης σημαίνει ότι τα ηλεκτρόνια θα επιταχυνθούν σχεδόν ακαριαία στις τελικές τους ενέργειες και από εκεί και πέρα επειδή ο χρόνος ψύξης αυξάνει όσο μικρότερη είναι η ενέργεια των ηλεκτρονίων, τα ηλεκτρόνια υψηλότερης ενέργειας ακτινοβολούν πρώτα και άρα σε εμάς θα φτάσουν πρώτα τα φωτόνια υψηλότερης ενέργειας και μετά τα χαμηλότερης. Αυτό το φαινόμενο έχει παρατηρηθεί αρκετές φορές και σε αρκετές πηγές.
2. Αν η χρονική κλίμακα της επιτάχυνσης είναι της ίδιας τάξης μεγέθους με τον χρόνο ψύξης, τότε έχουμε για την μεταβολή του φασματικού δείκτη:
όπου τα σχήματα είναι όπως και παραπάνω. Σ’ αυτή την περίπτωση βλέπουμε ότι τα βελάκια υποδεικνύουν την ανάποδη τροχιά στο διάγραμμα του φασματικού δείκτη ως προς την ένταση. Πρακτικά το ότι ο χρόνος επιτάχυνσης είναι συγκρίσιμος με τον χρόνο ψύξης σημαίνει ότι καθώς κερδίζουν ενέργεια τα ηλεκτρόνια με αυτόν τον αργό ρυθμό, στον ίδιο χρόνο έχουν την δυνατότητα να ακτινοβολήσουν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ακτινοβολούν τα ηλεκτρόνια πρώτα στις χαμηλές ενέργειες και μετα στις υψηλές. Δηλαδή εδώ θα βλέπαμε πρώτα τα φωτόνια χαμηλής ενέργειας και μετά με καθυστέρηση τα φωτόνια υψηλότερης ενέργειας.
Όλα τα παραπάνω ισχύουν τόσο στις ακτίνες Χ όσο και στις ακτίνες γ, με μικρές διαφοροποιήσεις. Αυτό σημαίνει ότι επειδή ακριβώς την όλη δουλειά την κάνει ο ίδιος πληθυσμός ηλεκτρονίων, η μεταβλητότητα στις ακτίνες Χ θα πρέπει να είναι συσχετισμένη χρονικά με την μεταβλητότητα στις ακτίνες γ. Αυτή ακριβώς η συμπεριφορά γενικά παρατηρείται.
---«Επιστροφή στο MAGIC»---
Επιστρέφοντας στις παρατηρήσεις του MAGIC, στην παράγραφο 4.4 του αρχικού χαρτιού γίνεται αναφορά στην χρονική εξέλιξη της βασικής έκλαμψης που μας απασχολεί (9 Ιουλίου) και στη συνέχεια γίνεται περεταίρω αναφορά στην παράγραφο 5.3 όπου γίνεται και μία σχετική ερμηνεία των αποτελεσμάτων της έκλαμψης. Εκεί λοιπόν διαβάζουμε:
4.4 Intra-night spectral variations.
As discussed in section 3.3, during the active nights of June 30 and July 9 the VHE emission of Mrk 501 can be divided into a “stable” (pre-burst) and “variable” (in-burst) part. In order to study potential changes in the spectral shape, we derived the differential photon spectrum for the two parts of each night (Fig. 5). Since each spectrum is based on <1/2 hr exposure this procedure certainly increases the statistical errors. The four spectra were fitted with the log-parabolic function in eq. 6, which is preferred over the simple PL function (see sect. 4.3). The results of the fit, as well as other relevant information (e.g., net observing time, significance of the signal, goodness of fit) are reported in Table 8. The spectra and the corresponding fits are plotted in Fig. 15. In both nights, there is marginal (1σ) evidence for a spectral hardening during the flare.
We also studied the time-evolution of the hardness ratio, defined as the ratio F(1.2-10 TeV)/F(0.25-1.2 TeV) and which is computed directly from the LCs shown in Fig. 6 and Fig. 7. The resulting graph is shown in Fig. 16. The hardness ratios for the pre-burst and in-burst part are quantified by means of a constant fit. In both nights the hardness ratio is somewhat larger (1-2σ) in the in-burst than in the pre-burst part, in agreement with the observed spectral hardening (see Fig. 15). It is worth noting that the hardness ratios for the pre-burst and in-burst time windows of June 30 are statistically compatible with being constant, those of July 9 are much less so, as shown in the insets of Fig. 16. The evolution of the hardness ratio with the emitted flux above 0.25 TeV is shown in Fig. 17. Both nights show some evidence for a larger spread in the in-burst part than in the pre-burst part.
The evolution of the in-burst points from June 30, however, is somewhat chaotic, while the evolution of the in-burst points from July 9 shows a clear loop pattern rotating counterclockwise. The physical interpretation of this feature is given in section 5.3. Concluding, a spectral hardening with increased emission characterizes the VHE emission of Mrk 501 also at short timescales.
Fig. 17 - Hardness ratio F(1.2 - 10 TeV)/F(0.25 - 1.2 TeV) vs F(> 0.25 TeV) for the nights of June 30 and July 9. Horizontal and vertical bars denote 1σ statistical uncertainties. Black open squares and red open circles denote pre-burst (’stable’) and in-burst (’variable’) emission respectively. The numbers inside the markers denote the position of the points in the LCs. The consecutive (in time) points of the in-burst LC are connected by red lines for better clarity.
και συνεχίζουν στην ενότητα 5:
5.3. Interpretation of the spectral shape variations
The observed correlation between spectral shape and (bolometric) luminosity is naturally accounted for in the SSC(*) scenario. Pian et al (1998); Tavecchio et al (2001) discuss the SED variations of Mrk 501 during the giant 1997 flare. During the 1997 flare the 0.1-200 keV band synchrotron spectrum became exceptionally flat (photon spectral index a<1), peaking at > 100 keV – a shift to higher frequencies by a factor of 100 from previous, more quiescent states. The VHE data (from the Whipple, HEGRA, and CAT telescopes) showed a progressive hardening from the baseline state (a>2) through a more active state to a flaring state (a~2). In the SSC scenario, these flux-dependent spectral changes implied that a drastic change in the electron spectrum caused the increase in emitted power: a freshly injected electron population has a flatter high-energy slope and a higher maximum energy than an aging population, which cause a shift of the SED to higher frequencies.
In section 4.4 we reported that the spectrum of Mrk 501 not only hardens on long time
scales, with the overall emitted flux, but also during the shorter events of June 30 and July 9. The burst from July 9 showed a remarkable variability, and the evolution of the hardness ratio with the flux (right-hand plot of Fig 17) contains valuable information about the dynamics of the source. In the pre-burst phase, the hardness ratio does not vary significantly; Yet during the burst phase, it varies following a clear loop pattern rotating counterclockwise. As pointed out by Kirk & Mastichiadis (1999)(**), one expects to have this behaviour for a flare where the variability, acceleration and cooling timescales are similar; which implies that, during this flare, the dynamics of the system is dominated by the acceleration processes, rather than by the cooling processes. Consequently, the emission propagates from lower to higher energy, so the lower energy photons lead the higher energy ones (that is the so-called hard lag). This indeed agrees well with the argumentation given in section 5.2, where the time delay between E>1.2 TeV and E<0.25 TeV is shown to be consistent with the gradual acceleration of the electrons.
In a systematic study performed by Gliozzi et al (2006) using X-ray data from 1998 to 2004, this behaviour was not observed on more typical (longer) flares, where actually the opposite behaviour (clockwise rotation) was indicated. This might point to the fact that these physical processes might be responsible only for the shortest flux variations, and not for the variability on longer timescales
Τα παραπάνω και σε συνδυασμό με μερικά ακόμα στοιχεία, όπως το correlation των ακτίνων Χ με τις ακτίνες γ και την περιοχή του φάσματος του Mkn 501 στην οποία βρίσκονται οι δύο εκλάμψεις, υποδεικνύουν ξεκάθαρα ότι η επίμαχη έκλαμψη της 9ης Ιουνίου είναι ένα φαινόμενο με καθαρά κλασσική εξήγηση. Εξήγηση που υπάρχει στην πιάτσα εδώ και αρκετό καιρό και δεν χρειάζεται κάποιος Ιάπωνας να την ανακαλύψει. Εξήγηση που θα είναι ενδεχομένως σε θέση να ερμηνεύσει και την επόμενη υποψήφια έκλαμψη είτε έρχονται πρώτα οι υψηλές ενέργειες, είτε έρχονται πρώτα οι χαμηλές, χωρίς να φτάνει κανένας στα όρια της γελοιότητας.
Ακόμα νομίζω ότι διακρίνεται και μια οπορτουνιστική διάθεση από το MAGIC, το οποίο πάνω στον ανταγωνισμό του με το HESS και στην προσπάθειά του να εξασφαλίσει την χρηματοδότηση για το MAGIC II, ίσως και να παρέσυρε και την ομάδα του Νανόπουλου σ’ αυτή την ιστορία.
Η όλη ιστορία μου θυμίζει λίγο την φράση: «Τα αποτελέσματα των πειραματικών τα πιστεύουν μόνο οι θεωρητικοί».
------------------------------------------- Update: Αξίζει να αναφέρω μερικά σημεία που μου επισημάνθηκαν. Ο Νεκτάριος Βλαχάκης (λέκτορας του τομέα Αστροφυσικής) μου επισήμανε ότι υπάρχει η άποψη ότι στους πίδακες, υπάρχουν και πληθυσμοί ποζιτρονίων, τα οποία και αυτά συνεισφέρουν στην εκπεμπόμενη ακτινοβολία σημαντικά. Ακόμα, οι ενέργειες που αναφέρω παραπάνω για τα φωτόνια, είναι στο σύστημα αναφοράς του υλικού που κινείται στον πίδακα. Το υλικό αυτό όμως κινείται σχετικιστικά και γι’ αυτό το λόγο υπάρχει και μια ενίσχυση της ενέργειας που βλέπουμε εμείς. Είναι δηλαδή δ φορές μεγαλύτερη, όπου δ είναι ο παράγοντας Doppler και είναι: $$\reverse\opaque \delta \equiv \frac{1}{\gamma(1-\beta cos\theta)}$$ όπου θ είναι η γωνία που σχηματίζει ο άξονας του πίδακα με εμάς. Τέλος η εικόνα των σχετικιστικών κρουστικών κυμάτων είναι αρκετά πιο περίπλοκη από αυτό που παρουσιάζω, αλλά απλά ήθελα να δώσω μια εικόνα του μηχανισμού.
Ακόμα θέλω να επισημάνω κάτι που ξέχασα να αναφέρω για τον μηχανισμό που δημιουργεί την έκλαμψη. Όπως αναφέρω και παραπάνω, υπάρχει ένας πληθυσμός ηλεκτρονίων, που έχουν κάποιο ενεργειακό φάσμα και αυτά ακτινοβολούν. Η έκλαμψη ενεργοποιείτε όταν αυξήσουμε την αριθμητική πυκνότητα των ηλεκτρονίων, δηλαδή όταν βάλουμε έξτρα ηλεκτρόνια στο σύστημα. Το μοντέλο δηλαδή θεωρεί ότι όπως κινείται το κρουστικό κύμα, συναντά μια αύξηση στην πυκνότητα και αυτό δημιουργεί την αύξηση στη ροή.
Το βίντεο της διάλεξης του Νανόπουλου.
Απόσπασμα από ομιλία του Δ. Νανόπουλου που δόθηκε στο Τμήμα Φυσικής του πανεπιστημίου Αθηνών στις 5 Δεκέμβρη 2007. Στο βίντεο υπάρχει το κομμάτι της ομιλίας που αναφέρετε στα δεδομένα του τηλεσκοπίου MAGIC και την θεωρία της ομάδας Νανόπουλου για την διασπορά του φωτός, καθώς και οι σχετικές ερωτήσεις. Το βίντεο είναι τραβηγμένο με ψηφιακή φωτογραφική κάμερα και γι’ αυτό έχει διακοπές (των μερικών δευτερολέπτων, αφού η κάμερα δεν μπορούσε να καταγράψει πάνω από 3’10”) στην ροή του. Επίσης οι μη ενδιαφέρουσες ερωτήσεις έχουν παραληφθεί.
