«Δεν πολεμάς τη χολέρα με την πανούκλα» ή πως μ’ ένα φτερό ξορκίζει ο Γκόμπυ τη μαλάρια.

Πυρηνική ενέργεια και πάλι λοιπόν, αφού το θέμα βρέθηκε στην επικαιρότητα, αλλά και όχι μόνο. Ας ξεκινήσουμε όμως από την επικαιρότητα.

Δεν έχω καμία διάθεση να υπερασπιστώ την διατύπωση του Σουφλιά, αλλά οι περιστάσεις και η βλακεία με φέρνουν σ’ αυτή τη θέση. Δεν ξέρω ποιος βλάκας το σκέφτηκε, αλλά η πυρηνική ενέργεια δεν είναι ανανεώσιμη. Όσο όμως και να χτυπάνε τον πισινό τους κάποιοι, δεν επιβαρύνει με κανέναν τρόπο το περιβάλλον και άρα υπό αυτή ακριβώς την έννοια είναι πράσινη.
Και ο λόγος που δεν επιβαρύνει το περιβάλλον είναι πολύ απλός. Σε αντίθεση με τις διάφορες μορφές χημικής καύσης, τα προϊόντα είναι πολύ λιγότερα και βρίσκονται και σε περιορισμένο χώρο αντί να εκλύονται ελεύθερα στο περιβάλλον. Όλα τα άλλα είναι κυρίως φιλολογίες που ξεκινάνε από το ότι δεν υπάρχει ουσιαστική αντίληψη του τι είναι ραδιενέργεια.

Έτσι λοιπόν αυτές τις ημέρες παρακολουθούμε το γαϊτανάκι γύρω από αυτό το θέμα.

Πραγματικά μου προκαλεί απογοήτευση ο σκοταδισμός και η κινδυνολογία που επικρατεί γύρω από το θέμα της πυρηνικής ενέργειας. Η πυρηνική ενέργεια είναι a priori «κακή» και εξ’ ορισμού επικίνδυνη. Δηλαδή φτάνει τα όρια του μεταφυσικού ο φόβος για την πυρηνική ενέργεια. Μου είναι απολύτως ακατανόητο το πώς κάποιοι θέλουν ακόμα να φοβούνται μπαμπούλες κάτω από τα κρεβάτια τους και μέσα στις ντουλάπες τους. Αυτοί που τυφλά και συστηματικά αντιτίθενται στην πυρηνική ενέργεια, δεν καταδέχονται να διατυπώσουν (δεν γνωρίζω αν είναι και σε θέση δηλαδή) ένα σοβαρό επιχείρημα ενάντια στην πυρηνική ενέργεια. Αντί αυτού ανατρέχουν σε τρομοκρατικές παραπομπές (Three Mile Island) και εκφοβιστικούς συνειρμούς (Τσέρνομπιλ) που στοχεύουν όχι στην λογική, αλλά στον υποσυνείδητο φόβο. Το επιχείρημα του τύπου, «Η πυρηνική ενέργεια είναι επικίνδυνη γιατί έχει υπάρξει το Τσέρνομπιλ» μου φέρνει στο μυαλό τη συζήτηση για το ποιο είναι το πιο ασφαλές μέσο, το αεροπλάνο ή το αυτοκίνητο. Η απάντηση ενώ είναι γνωστή σχεδόν σε όλους, οι περισσότεροι προτιμούν και εμπιστεύονται φυσικά το αυτοκίνητο, αλλά ο λόγος έχει σχέση με την ψυχολογία και όχι τα δεδομένα. Η θέση για παράδειγμα ότι με την πυρηνική ενέργεια υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ενός ατυχήματος σαν το Τσέρνομπιλ, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με σοβαρότητα, αφού δεν είναι καν λάθος. Δηλαδή και μόνο η γενικότητα της διατύπωσης δεν επιτρέπει να γίνει αποδεκτή ούτε προς συζήτηση η παραπάνω πρόταση. Όπως έχω εξηγήσει και παλαιότερα, συγκεκριμένα οι αντιδραστήρες τύπου Τσέρνομπιλ ήταν αντιδραστήρες θετικής ανάδρασης (δηλαδή ουσιαστικά βόμβες έτοιμες να εκραγούν) και τέτοιοι αντιδραστήρες ούτε υπάρχουν εν λειτουργία αλλά ούτε και πρόκειται να ξανακατασκευαστούν. Αντιθέτως, όλοι οι νέοι αντιδραστήρες, εκτός από τα ενεργητικά συστήματα ασφαλείας που έχουν (και μπορούν ενδεχομένως κάποια στιγμή να αποτύχουν) έχουν και παθητικά συστήματα ασφαλείας, δηλαδή είναι σχεδιασμένοι με αρνητική ανάδραση. Το δε επιχείρημα που άκουσα αυτές τις ημέρες που λέει ότι, «εδώ τόσα χρόνια δεν μπορούμε να διαχειριστούμε τα σκουπίδια και θα διαχειριστούμε τα πυρηνικά απόβλητα», μόνο ως προσβλητικό προς την ευφυΐα μου μπορώ να το εκλάβω. Και ο λόγος είναι ότι δεν μπορώ να πιστέψω ότι ο κύριος που το διατυπώνει δεν ξέρει ή δεν καταλαβαίνει ότι την διαχείριση των υπολοιμάτων της καύσης φυσικά και δεν πρόκειται να την κάνουμε εμείς. Δηλαδή τι λέμε τώρα, ούτε το εργοστάσιο δεν θα διαχειριστούμε. Και αυτό γιατί δεν είναι και μαλάκες αυτοί που θα μας το φτιάξουν, ώστε να μας αφήσουν να τα κάνουμε μπάχαλο. Φυσικά το παραπάνω επιχείρημα θα μπορούσε και να υπονοεί ότι αν φτιάχναμε πυρηνικό εργοστάσιο, μπορεί και να το έφτιαχνε ο Μπόμπολας για παράδειγμα, πράγμα το οποίο φυσικά και είναι εκτός πραγματικότητας. Όλα αυτά, δεν υπάρχει λόγος να τα παίρνουμε προσωπικά αφού για παράδειγμα οι Γάλλοι που έχουν δώσει την τεχνογνωσία τους στους Αμερικάνους, όχι μόνο τους τα έφτιαξαν τα εργοστάσια, αλλά τους κάνουν και την τεχνική διαχείριση, όπου οι Αμερικάνοι δεν είναι και χθεσινοί όπως εμείς.

Έτσι λοιπόν στα θέματα της πυρηνικής ενέργειας, οι μόνοι που βλέπω να διατυπώνουν σοβαρές επιφυλάξεις, ανησυχίες ή ενστάσεις είναι όσοι διατίθενται θετικά προς αυτή.

Ξεφεύγοντας από την επικαιρότητα τώρα, θέλω να αναφερθώ λίγο και στο αφιέρωμα του περιοδικού «Energy point» στην πυρηνική ενέργεια. Το τεύχος του Μαρτίου είχε πέντε άρθρα πάνω στο θέμα, από τα οποία θα ξεχωρίσω το άρθρο που έγραψε ο Δρ. Αναστάσιος Γιούτσος. Από αυτό το άρθρο παραθέτω και το παρακάτω ενδιαφέρον απόσπασμα:

Οι τεχνολογίες που βασίζονται στην καύση ορυκτών καυσίμων έχουν τα υψηλότερα ποσοστά εκπομπής, με την καύση άνθρακα να έχει τυπικά διπλάσιο ποσοστό εκπομπής από ότι η καύση φυσικού αερίου. Εξετάζοντας τις μεγάλες διακυμάνσεις στην τεχνολογία μετατροπής καυσίμου σε ηλεκτρική ενέργεια, μπορεί να ειπωθεί ότι τα ποσοστά εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου μπορούν να είναι μία τάξη μεγέθους υψηλότερα από ότι στα σύγχρονα ηλιακά φωτοβολταïκά συστήματα και μέχρι δύο τάξεις μεγέθους υψηλότερα από ότι στην πυρηνική και υδροηλεκτρική ενέργεια. Οι εκτιμήσεις για τα αέρια του θερμοκηπίου για τα αιολικά και την βιομάζα βρίσκονται μεταξύ των εκτιμήσεων που αφορούν τα ηλιακά και πυρηνικά συστήματα.
Ένα σημαντικό συμπέρασμα, που δεν μπορεί να τονιστεί αρκετά, είναι ότι καμία τεχνολογία που χρησιμοποιείται για την παραγωγή και την χρήση ενέργειας – είτε πρόκειται για ηλεκτρική παραγωγή, μεταφορά ή άλλη – δεν συνδέεται με μηδενικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Οι διαφορές στο ποσοστό εκπομπής για τις διάφορες επιλογές, εντούτοις, μπορούν να είναι αρκετά σημαντικές. Αυτό το γεγονός βεβαίως θα επηρεάσει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων και θα έχει επίπτωση στην επιλογή των εγκαταστάσεων παραγωγής ενέργειας που θα περιλαμβάνεται στα μελλοντικά εθνικά ενεργειακά συστήματα.

Στο συγκεκριμένο αφιέρωμα υπάρχει ακόμα ένα άρθρο που έχει ενδιαφέρον, με τίτλο «Πυρηνική αναθέρμανση», το οποίο αναφέρεται και στα νέα σχέδια αντιδραστήρων που έχουν αναπτυχθεί ή αναπτύσσονται τώρα. Το άρθρο λίγο πολύ αναφέρεται σε αυτά που είχα αναφερθεί και εγώ παλαιότερα.

Φυσικά δεν θα μπορούσε να απουσιάζει και το σχετικό τρομοκρατικό άρθρο, από το οποίο εμπνεύστηκα και τον τίτλο, στο οποίο γίνεται η επίκληση σε όλα όσα αναφέρω και παραπάνω.

Ο Βασικός όμως λόγος που ήθελα να αναφερθώ και πάλι στην πυρηνική ενέργεια είναι το άρθρο από το blog Quirks &Quarks με τίτλο Nuke necessity: think small. Το άρθρο αναφέρεται στην δυνατότητα παραγωγής πυρηνικής ενέργειας από μικρότερης κλίμακας μονάδες που αναπτύσσονται από διάφορους οργανισμούς.

Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί ο παρακάτω αντιδραστήρας από την Toshiba, ισχύος 50 MWe, ο οποίος χαρακτηρίζεται και ως «πυρηνική μπαταρία»:

Toshiba has a system called 4S (Super Safe, Small and Simple), which the town of Galena, Alaska is interested in, as a replacement for its diesel generators. The fast-breeder reactor is sealed at the factory, has almost no moving parts, is self-regulating and, on paper, can run for 30 years without needing new fuel. It accomplishes that by breeding new fuel as the fission reaction takes place. The 1-metre wide, 2-metre tall reactor sits in a heavy metal tube 20 metres long, which is buried underground. The only parts sticking above ground are pipes to run water down the hole where it is boiled by the heat from the reactor, then comes back up as steam to run a turbine generator. No one touches the reactor; the liquid sodium coolant inside circulates by convection and at the end of its life, the whole thing is shipped back to Japan for replacement. You can even gang several small reactors together to meet a bigger demand.

Ο αντιδραστήρας αυτός λοιπόν, είναι αντιδραστήρας τύπου «Liquid Metal cooled Fast Reactor», δηλαδή για την ψύξη του χρησιμοποιείται υγρό μέταλλο (νάτριο, μόλυβδο, κλπ.) και ο αντιδραστήρας λειτουργεί με «γρήγορα» νετρόνια. Αυτού του τύπου οι αντιδραστήρες λειτουργούν σε συνθήκες ατμοσφαιρικής πίεσης και έχουν παθητικά συστήματα ασφαλείας. Το γεγονός ότι λειτουργούν με γρήγορα νετρόνια τους δίνει την δυνατότητα να παράγουν (breeder) και να «κάψουν» και άλλα καύσιμα εκτός από ουράνιο. Ένα ακόμα θετικό με την καύση της ακολουθίας των παραγώγων του ουρανίου (πλουτώνιο, κλπ.) είναι ότι τα τελικά υπολοίματα έχουν χρόνους ημιζωής της τάξης των εκατονταετιών αντί για πολλές χιλιάδες χρόνια.

Στην σειρά αυτή των αντιδραστήρων ανήκουν τα μοντέλα τύπου STAR (Secure Transportable Autonomous Reactor) τα οποία αναπτύσσονται από συνεργασίες στην Αμερική και την Ιαπωνία (το παραπάνω μοντέλο της Toshiba). Εκτός από τα μοντέλα που θα παράγουν απευθείας ηλεκτρική ενέργεια, σχεδιάζονται και μοντέλα που θα παράγουν υδρογόνο (STAR-H2) προκειμένου να τροφοδοτηθούν ενεργειακές εφαρμογές με βάση το υδρογόνο.

Ένας ακόμα τύπος αντιδραστήρων είναι και οι «Molten Salt Reactors» οι οποίοι διαφοροποιούνται από τον παραπάνω τύπο αντιδραστήρων στο ότι ως καύσιμο χρησιμοποιούν ένα μίγμα αλάτων του ουρανίου και θορίου διαλυμένα σε φθοριούχο λίθιο και βηρύλλιο. Από τους αντιδραστήρες αυτού του τύπου, ενδιαφέρον παρουσιάζει το μοντέλο της Fuji ισχύος 100 MWe:

The attractive features of this MSR fuel cycle include: the high-level waste comprising fission products only, hence shorter-lived radioactivity; small inventory of weapons-fissile material (plutonium-242 being the dominant plutonium isotope); low fuel use (the French self-breeding variant claims 50kg of thorium and 50kg uranium-238 per billion kWh); and safety due to passive cooling up to any size.

Όλα αυτά και ακόμα περισσότερα τεχνικά στοιχεία, στα οποία δεν έχει νόημα να μπω αφού εδώ απλά ήθελα να παρουσιάσω κάποιες ιδέες που μου φάνηκαν πολύ ενδιαφέρουσες, υπάρχουν στην παρακάτω αναφορά:

Hore-Lacy, Ian (Lead Author); World Nuclear Association (Content Partner); Cutler J. Cleveland (Topic Editor). 2008. "Small nuclear power reactors." In: Encyclopedia of Earth. Eds. Cutler J. Cleveland (Washington, D.C.: Environmental Information Coalition, National Council for Science and the Environment). [First published in the Encyclopedia of Earth September 4, 2006; Last revised February 12, 2008; Retrieved May 5, 2008]. < http://www.eoearth.org/article/Small_nuclear_power_reactors >

Αξίζει να αναφέρουμε ότι αντιδραστήρες όπως τα παραπάνω παραδείγματα, επειδή ακριβώς είναι τόσο μικρής κλίμακας, μπορούν να θεωρηθούν ως επιλογές και για τη χώρα μας, η οποία έχει τα γνωστά προβλήματα σεισμικότητας και διαχείρισης.

Προσωπικά είμαι υπέρ της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας, γιατί είναι μία αξιόπιστη λύση δεδομένου ότι εφαρμόζεται σωστά και με ασφάλεια. Δεν θεωρώ όμως (δυστυχώς) ότι αυτή τη στιγμή η Ελλάδα είναι έτοιμη να μπει στην πυρηνική εποχή, κυρίως γιατί ο κόσμος δεν είναι ακόμα έτοιμος να δεχτεί με υπεύθυνη θέση μία τέτοια προοπτική. Εκεί βρίσκεται και το πρόβλημα σχετικά με την στάση που πρέπει να έχουμε για την χρήση της πυρηνικής ενέργειας από τους γείτονές μας. Δηλαδή, δεν είμαστε σε θέση να έχουμε μία σοβαρή άποψη για το πώς θα πρέπει να προχωρήσουν οι γείτονες στα δικά τους πυρηνικά προγράμματα. Το αποτέλεσμα είναι να προχωράνε με επιλογές που πιθανόν να είναι επικίνδυνες για εμάς. Αντιθέτως, αν υπήρχε μία σχετική συνεργασία στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, θα μπορούσαμε να έχουμε έναν σχετικό έλεγχο στην χάραξη της ενεργειακής πολιτικής που είναι βασισμένη στην πυρηνική ενέργεια στην γειτονιά μας.

----------------------------
Ps. Ξέχασα να αναφέρω ένα άρθρο πάνω στο θέμα της ανακύκλωσης των πυρηνικών καυσίμων και της αποθήκευσης των υπολοιμάτων που έχει το τελευταίο τεύχος του Scientific American. Το άρθρο έχει τίτλο Nuclear Fuel Recycling: More Trouble Than It's Worth και είναι διαθέσιμο on-line ολόκληρο. Αξίζει να δει κανείς και τη συζήτηση που γίνεται στο site σχετικά με το άρθρο. Κατά την γνώμη μου στο συγκεκριμένο άρθρο υπερεκτιμάτε ο κίνδυνος σχετικά με την τρομοκρατία και την κατασκευή βόμβας πλουτωνίου από τρομοκράτες. Ακόμα, το άρθρο αφορά μόνο μεγάλες μονάδες παραγωγής, της κλίμακας των GW και όχι μονάδες όπως αυτές που αναφέρω παραπάνω. Όπως και να έχει, το θέμα της φύλαξης τον υπολοιμάτων στο οποίο γίνεται αναφορά έχει ενδιαφέρον.