Αναπαραγόμενη βλακεία: Η συνεισφορά των ΜΜΕ.

Χάζευα χθες το βράδι την εκπομπή του υποψήφιου μεγαλύτερου Έλληνα όλων των εποχών, Λάκη Λαζόπουλου (για τους αναπληρωματικούς δείτε στου Old Boy). Κάποια στιγμή αναφέρθηκε και στην συζήτηση για την πυρηνική ενέργεια. Έδειξε λοιπόν κάποια αποσπάσματα από μία πρωινο-μεσημεριανή εκπομπή της ΝΕΤ. Στο ένα απόσπασμα πρωταγωνιστούσε ο «Λένιν», Ανδρέας Θεοφίλου (ερευνητής του Ινστιτούτου Επιστήμης Υλικών του Δημόκριτου, αναφερόμενος ως «πυρηνικός επιστήμονας») ο οποίος, όπως απαιτεί η σχετική φιλολογία, αναφέρθηκε στο Τσέρνομπιλ. Στο δεύτερο απόσπασμα ήταν ένας απίθανος τύπος ο οποίος ισχυρίστηκε ότι το Τσέρνομπιλ και το Τσάλεντζερ ήταν εργατικά ατυχήματα που προκληθήκαν από στέρηση ύπνου.

Ήμαρτον. Δηλαδή ότι μαλακία έχει στο κεφάλι του ο καθένας βγαίνει και την λέει και μετά ακολουθούν και άλλοι βλάκες που την αναπαράγουν; Για το Τσέρνομπιλ τα έχω ξαναπεί, αλλά όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να διαβάσει όλες τις λεπτομέρειες στο σχετικό άρθρο της Wikipedia.
Αυτό με το Τσάλεντζερ όμως μου χτύπησε πολύ άσχημα. Και ο λόγος είναι ότι είναι απόλυτα ξεκάθαροι οι λόγοι που προκλήθηκε το ατύχημα και είχαν να κάνουν με τον τρόπο που λειτουργούσε η NASA και όχι με κάποιον φουκαρά μηχανικό που δούλευε υπερωρίες (αν και γινόταν και αυτό).

Ας πούμε όμως λίγα λόγια για το ατύχημα. Το ατύχημα προκλήθηκε ουσιαστικά εξαιτίας σχεδιαστικού προβλήματος των προωθητήρων στερεού καυσίμου του διαστημικού λεωφορείου. Χονδρικά μπορούμε να πούμε ότι οι προωθητήρες είναι κατασκευασμένοι σε κομμάτια τα οποία συνδέονται μεταξύ τους. Στα σημεία σύνδεσης λοιπόν πρέπει να υπάρχει μία «φλάντζα», αυτό που λέμε δακτύλιος Ο (O-ring), η οποία να στεγανοποιεί τις συνδέσεις των τμημάτων. Ο δακτύλιος Ο ήταν ένας πλαστικός δακτύλιος σχεδιασμένος να λειτουργεί σε θερμοκρασίες πάνω από τους 12 βαθμούς Κελσίου, δηλαδή η στεγανοποίηση ήταν εγγυημένη από τον κατασκευαστή μόνο για θερμοκρασίες μεγαλύτερες από την παραπάνω. Ο λόγος ήταν ότι σε θερμοκρασίες χαμηλότερες από 12 βαθμούς, το υλικό έχανε την ελαστικότητά του με αποτέλεσμα να διατηρεί τις όποιες παραμορφώσεις είχε υποστεί. Ο δακτύλιος Ο από τον σχεδιασμό του πρωοθητήρα, ήταν το μόνο μέτρο που υπήρχε για την στεγανοποίηση των τμημάτων. Έτσι αν για κάποιο λόγο ο δακτύλιος Ο δεν στεγανοποιούσε, τότε τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να είναι καταστροφικά. Το πρόβλημα αυτό είχε επισημανθεί από τον αρχιμηχανικό της εταιρίας που σχεδίασε τους πυραύλους. Και όχι μόνο είχε επισημανθεί, αλλά ακόμα και την ημέρα της εκτόξευσης με δεδομένες τις καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν (θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν), οι ανησυχίες αυτές είχαν εκφραστεί στον υπεύθυνο πτήσης. Αντί όμως να πάρει την απόφαση να αναβάλει και πάλι την εκτόξευση (η συγκεκριμένη εκτόξευση είχε αναβληθεί αρκετές φορές με αποτέλεσμα η πίεση για εκτόξευση να είναι αυξημένη) «εκβίασε» την θετική γνωμοδότηση από την πλευρά των κατασκευαστών του προωθητήρα.

Τελικά η κατάσταση αποδείχτηκε να είναι ακόμα χειρότερη, αφού σε κάποιες από τις συνδέσεις των προωθητήρων η θερμοκρασία ήταν ακόμα χαμηλότερη εξαιτίας ρεύματος ψυχρού αέρα που προερχόταν από την δεξαμενή υγρού οξυγόνου.
Με την εκτόξευση του διαστημικού λεωφορείου, ένας από τους δακτυλίους Ο διατηρώντας την παραμόρφωσή του, δεν κάλυψε κάποιο κενό που δημιουργήθηκε στον αντίστοιχο σύνδεσμο του προωθητήρα με αποτέλεσμα θερμά αέρια να βγουν και να κάψουν την δεξαμενή υγρού υδρογόνου. Το αποτέλεσμα ήταν οι εικόνες που όλοι έχουμε δει. Περισσότερες λεπτομέρειες μπορεί να δει κανείς στο σχετικό άρθρο της wikipedia.

Την υπόθεση διερεύνησε επιτροπή στην οποία συμμετείχε και ο Feynman, ο οποίος και επισήμανε το πρόβλημα με τους δακτυλίους Ο και τα γενικότερα ζητήματα ασφάλειας που υπήρχαν στις διαδικασίες της NASA.

Το ατύχημα λοιπόν προκλήθηκε από την εγκληματική αμέλεια της NASA και το καθεστώς που επικρατούσε (που οφειλόταν εν μέρει και στην πολιτική που ακολουθούσαν οι τότε κυβερνήσεις). Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποδοθεί σε σύνδρομα στέρησης ύπνου και τέτοια κουραφέξαλα. Η ευθύνη ήταν κεντρική.

Τέλος πάντων, πέρα από τις λεπτομέρειες της συγκεκριμένης περίπτωσης, η ουσία είναι ότι έτσι δημιουργούνται οι διάφοροι μύθοι. Κάποιος βγαίνει και λέει μία βλακεία η οποία αναπαράγεται από άλλους και τελικά καταλήγει να είναι καθιερωμένη γνώση.

Υπάρχει ένα πολύ ωραίο άρθρο το οποίο έχει σχέση και με αυτό το θέμα αλλά και στα σχετικά με την συζήτηση για την πυρηνική ενέργεια στο blog Backreaction
Backreaction: The Illusion of Knowledge.