Ο δάσκαλος του Αϊνστάιν ή Δημοσιογραφία του Κώλου;

Στο ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΝ, ο Talos επισημαίνει και σχολιάζει το άρθρο του Εθνους με τίτλο "Ο δάσκαλος του Αϊνστάιν". Παραθέτω το πολύ καλό άρθρο του ολόκληρο:

Καθυστέρησα να το ποστάρω, αλλά ας το σημειώσω για μελλοντική αναφορά εδώ:

Κατ' αρχάς δόξα και τιμή στον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή. Στο μικρό μέρος του έργου του το οποίο έχω διδαχθεί, η δουλειά του στην αξιωματική θερμοδυναμική είναι ένα θεσπέσιο επίτευγμα της μαθηματικής φυσικής. Η αξιωματική διατύπωση του δεύτερου νόμου, θυμάμαι ότι με είχε σχεδόν συγκινήσει. Είναι ένας εκ των ελαχίστων Ελλήνων μαθηματικών της εποχής εκείνης (της σύγχρονης εποχής συνολικά) με τόσο σπουδαίο έργο. Όμως, στην Ελλάδα δεν μπορεί κανείς να αρκεστεί στο σπουδαίο, αν μπορεί να το διαφημίσει ως υπέρτατο.

Σε δημοσίευμα του Έθνους με τίτλο "Ο δάσκαλος του Αϊνστάιν", επαναλαμβάνεται ένας κοινός στο διαδίκτυο ισχυρισμός:
«Kύριοι, ζητήσατε να σας απαντήσω σε χίλια δυο πράγματα, κανείς όμως δεν θέλησε να ρωτήσει ποιος ήταν ο δάσκαλός μου, ποιος μου έδειξε και μου άνοιξε τον δρόμο προς την ανώτερη Mαθηματική Eπιστήμη και έρευνα. Kαι για να μη σας κουράσω, σας λέω απλά, χωρίς περιστροφές, ότι μεγάλος μου δάσκαλος υπήρξε ο αξεπέραστος Eλληνας Kωνσταντίνος Kαραθεοδωρή, στον οποίο, εγώ προσωπικά αλλά και η Mαθηματική Eπιστήμη, η φυσική, η σοφία του αιώνα μας, του χρωστάμε τα πάντα».

-Απόσπασμα από την τελευταία συνέντευξη του Aλμπερτ Aϊνστάιν, το 1955


Πρόκειται για αβάσιμο ισχυρισμό. Παρότι δεν είναι καινούριος διακινείται στο διαδίκτυο μόνο από Έλληνες. Αυτό είναι κακό σημάδι, για κάτι το οποίο αφορά την "τελευταία συνέντευξη" του πιο γνωστού παγκοσμίως φυσικού επιστήμονα του 20ου αιώνα.

Κατ' αρχάς δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο Αϊνστάιν γνώριζε, συζητούσε, εκτιμούσε και επικοινωνούσε με τον Καραθεοδωρή. Αλλά η σχέση που υπονοείται με την σπόντα:
Eνιωθε πιθανότατα την ανάγκη να αποκαταστήσει, έστω και αργά, μια «αδικία», φέρνοντας στο προσκήνιο το έργο ενός ανθρώπου που το όνομά του παρέμενε άγνωστο πέρα από τα όρια της διεθνούς πανεπιστημιακής κοινότητας


...είναι απλά ανοησία: πρώτα γιατί ακόμα και κολοσσοί όπως ο Όϋλερ π.χ. ή ο Χίλμπερτ είναι λίγο-πολύ άγνωστοι (αν μιλάμε επί της ουσίας) πέρα από τα όρια της "διεθνούς πανεπιστημιακής κοινότητας", χωρίς αυτό να τους μειώνει σε τίποτα. Αυτή η κοινότητα στην ιστορική της πορεία είναι ο τελικός κριτής της σημασίας του έργου ενός επιστήμονα - και όχι ο αριθμός των αναφορών του έργου του στον τύπο. Δεύτερον γιατί γνωρίστηκαν το 1915 ή το 1916, όταν ο Αϊνστάιν είχε ήδη ολοκληρώσει το σημαντικότερο μέρος του επιστημονικού του έργου, που ελάχιστη σχέση είχε με την δουλειά του Καραθεοδωρή πλην της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας της οποίας όμως η διατύπωση και πάλι προηγείται της γνωριμίας των δύο επιστημόνων πέρα από την όποια μεταγενέστερη συμβολή του (βλ. και εδώ για περισσότερα) η οποία ενδέχεται και να είναι σημαντική, δεν ξέρω.

Δεν καταλαβαίνω επιπλέον με ποια έννοια ο Καραθεοδωρής ήταν "δάσκαλος" του Αϊνστάιν, πέρα από το γεγονός ότι τον συμβουλεύτηκε σε κάποιο μαθηματικό θέμα, ως ειδικότερο. Οι πραγματικοί μαθητές του Καραθεοδωρή είναι γνωστοί όλοι.

Οπότε επιστρέφουμε στην "συνέντευξη τύπου του Αϊνστάιν το 1955". Συνεντεύξεις Τύπου το 1955 - τελευταία χρονιά της ζωής του, πέθανε τον Απρίλιο του έτους αυτού - ο Αϊνστάιν δεν έδωσε. Στην τελευταία του συνέντευξη, αναφορά στον Καραθεοδωρή δεν έκανε. Από όσο ξέρω η μόνη συνέντευξη τύπου που είχε να κάνει με τον Αϊνστάιν το 1955, μετά τον θάνατό του, ήταν η συνέντευξη τύπου για το μανιφέστο Ράσελ- Αϊνστάιν για την ειρήνη και τον πυρηνικό αφοπλισμό. Η τελευταία συνέντευξη τύπου του ήταν το 1953 στο Princeton, ύστερα από την οποία δεν υπήρξε άλλη. Η αναφορά των New York Times στην συνέντευξη αυτή, δεν λέει τίποτα για δασκάλους και για την σοφία του αιώνα μας. Ο Αϊνστάιν δεν μιλούσε έτσι.

Εν τέλει αναρωτιέμαι γιατί όλη αυτή η μανία με τον "Έλληνα δάσκαλο του Αϊνστάιν"; Γιατί όλη αυτή η παραφιλολογία; Η αδυναμία να εκτιμηθεί η πραγματική εμβέλεια και συνεισφορά ενός μεγάλου μαθηματικού παρά μόνο με όρους ποπ-επιστήμης, και της "εθνικής επιτυχίας" με όρους Παπαρίζου, τι δηλώνει; Γιατί ο μέσος δημοσιογράφος, θεωρεί ότι ο μέσος αναγνώστης θα συγκινηθεί περισσότερο με την εμπλοκή ενός Έλληνα επιστήμονα των αρχών του προηγούμενου αιώνα, σε μια φυσική θεωρία της οποίας το όνομα - αλλά ελάχιστα άλλα πράγματα - γνωρίζει ο αναγνώστης από ότι με την πραγματική (και εκτενέστατη) συνεισφορά του στην μαθηματική επιστήμη; Ή με την πραγματική και εκτενή συνεισφορά των μεταγενέστερων Ελλήνων σχετικιστών εκ των οποίων τέσσερις αναφέρονται στον σχετικό κατάλογο της Βικιπαίδειας; (οι δύο μάλιστα είναι εν ζωή).

Θα χαρώ πολύ για συμπληρώσεις και προσθήκες σχετικά με το θέμα πάντως, ειδικά σχετικά με την πηγή του παραθέματος του "Έθνους" ή λεπτομέρειες για την σχέση του Καραθεοδωρή με την Γενική Σχετικότητα.

Η απάντηση από την μεριά μου στα παραπάνω ερωτήματα είναι συνοπτικά:
1. Γιατί κανένας δεν γνωρίζει τους παγκοσμίου αναγνώρισης Παπαπέτρου, Χριστοδούλου και Ξανθόπουλο εδώ στο Ελλαδιστάν, ενώ όλοι προτιμούν τους εσωτερικής κατανάλωσης υποψηφίους μεγαλύτερους έλληνες όλων των εποχών.
2. Γιατί ο Einstein είναι "εβραίος" και άρα δεν θα μπορούσε παρά να έχει οικειοποιηθεί την ιδέα ενός Έλληνα.
3. Γιατί όλα αυτά τα ζώα δεν έχουν ακούσει ποτέ για τον Marcel Grossmann που πραγματικά βοήθησε τον Einstein στη μαθηματική θεμελίωση της γενικής σχετικότητας.
4. Γιατί τα ίδια ζώα δεν γνωρίζουν ότι παράλληλα με τον Einstein είχε οδηγηθεί στις σωστές εξισώσεις πεδίου και ο Hilbert μέσω μίας αρχής ελαχίστου.
5. Τελικά, γιατί είναι "Δημοσιογράφοι του Κώλου".

Επί της ουσίας, δεν γνωρίζω κάποια ιδιαίτερη συνεισφορά του Καραθεοδωρή στην γενική θεωρία της σχετικότητας γενικά.
Ειδικότερα σε ότι αφορά την δημιουργία της θεωρίας, δεδομένου ότι γνωρίστηκαν τότε που έδωσε ο Einstein τις διαλέξεις στο Göttingen (καλοκαίρι του 1915) μετά από την πρόσκληση του Hilbert, δεν βλέπω πως θα μπορούσε να προλάβει να έχει την οποιαδήποτε συνεισφορά στη σχετικότητα. Άσε που, σύμφωνα με το Έθνος (αλλά και άλλες πηγές), η αλληλογραφία τους ξεκινά το 1916 (η επίμαχη επιστολή με τις ευχαριστίες του Einstein είναι από το 1916, ενώ η επόμενη που του ζητά να κοιτάξει κάποια θέματα είναι από το Σεπτέμβρη του 1916) και η θεωρία της σχετικότητας δημοσιεύεται Νοέμβριο του 1915, άρα τα πράγματα είναι απόλυτα ξεκάθαρα σε αυτό το θέμα. Η επικοινωνία ανάμεσα στον Einstein και τον Καραθεοδωρή ξεκινά μετά τη δημοσίευση της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας.
Από εκεί και πέρα αν υπάρχει κάποιο θέμα πατρότητας της σχετικότητας, αυτό είναι ανάμεσα σε Einstein και Hilbert.

Ευχαριστώ τον Talo για την άδεια του να αναδημοσιεύσω το πολύ καλό άρθρο του στο blog μου. Η συζήτηση πάνω σε αυτό το θέμα φυσικά συνεχίζεται στο ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΝ και έχει πολύ ενδιαφέρον.