Προσεισμικές ηλεκτρομαγνητικές εκπομπές που εμπίπτουν στη φασματική περιοχή των kHz - MHz: Εστίαση σε ανοικτά ερωτήματα της έρευνας της "πρόγνωσης των σεισμών" Κωνσταντίνος Ευταξίας Αναπλ. Καθηγητής, ΕΚΠΑ
Το φαινόμενο της θραύσης των ετερογενών υλικών, παρά τις μεγάλες προσπάθειες που έχουν καταβληθεί με όρους εργαστηριακής, θεωρητικής και αριθμητικής μελέτης, δεν έχει πλήρως κατανοηθεί. Κατά μείζονα λόγο δεν έχει γίνει κατανοητή η προετοιμασία γένεσης ενός σεισμού, που είναι μιας μεγάλης κλίμακας θραύση, λόγω της αδυναμίας μέτρησης των τάσεων και παραμορφώσεων στον εστιακό χώρο. Ηλεκτρομαγνητικά (ΗΜ) σήματα, που εμπίπτουν στη φασματική περιοχή των kHz-MHz, συνοδεύουν τα καταληκτικά στάδια της προετοιμασίας της θραύσης ενός ετερογενούς υλικού. Τα σήματα αυτά, που ανιχνεύονται από την εργαστηριακή έως τη γεωφυσική κλίμακα, θεωρούνται ως πρόδρομα φαινόμενα της επερχόμενης ολικής θραύσης / σεισμού. Πρόκληση για τη μελέτη των σημάτων αυτών είναι η αποκωδικοποίηση πληροφορίας από τα ηλεκτρομαγνητικά "σεισμο-γραφήματα", που καταγράφονται από μερικές ημέρες μέχρι μερικές ώρες πριν από την έλευση σεισμού, που θα είναι χρήσιμη για την καλύτερη κατανόηση της διαδικασίας γένεσης της θραύσης / σεισμού και, επαγωγικά, της καλύτερης εκτίμησης των παραμέτρων ενός πιθανολογούμενου σεισμού: o βαθμός της αξιοπιστίας της "πρόγνωσης" ενός φυσικού φαινομένου, που είναι ο προσδοκώμενος καταληκτικός στόχος της ερευνητικής προσπάθειας, εξαρτάται από το βαθμό κατανόησής του.
Εστιάζουμε στα ακόλουθα ανοικτά ερωτήματα:
1. Αναγνώριση "διακριτών χρονικών περιόδων" στη χρονική εξέλιξη της ΗΜ διαταραχής.
2. Αντιστοίχηση κάθε μιας "διακριτής περιοχής" της ΗΜ εκπομπής με χαρακτηριστική φάση της προετοιμασίας του σεισμού.
3. Αποκάλυψη ιδιαίτερων χαρακτηριστικών στην εξελισσόμενη χρονοσειρά της ΗΜ διαταραχής που η εμφάνισή τους συνηγορεί στην εκτίμηση ότι η έλευση του σεισμού είναι πλέον αναπόφευκτη.
4. Δυνατότητα μεταφοράς γνώσης από τη γένεση άλλων καταστροφικών γεγονότων (επιληψίας, μαγνητικής καταιγίδας, καρδιακής κρίσης, κ.τ.λ) στη μελέτη της γένεσης του σεισμού. Είναι η επιληψία ένας "σεισμός" στο μυαλό μας και ο σεισμός μια "επιληπτική κρίση" του στερεού φλοιού της γης; Βαδίζουμε προς μια ενοποιημένη θεωρία γένεσης των καταστροφικών φαινομένων;
5. Συμβατότητα των αποτελεσμάτων με εκείνα άλλων προσεισμικών παρατηρήσεων-φαινομένων (επίγειας ή δορυφορικής ανίχνευσης) και οι "επιπτώσεις" μιας συσσωρευμένης ανίχνευσης διαφορετικής φύσεως προδρόμων φαινομένων, που η ανάλυσή τους οδηγεί σε συγκλίνουσες εκτιμήσεις.
Οι παραπάνω στόχοι προσεγγίζονται με όρους: (i) Fractal φασματικής ανάλυσης. (ii) Στατιστικής φυσικής. (iii) Κρισιμότητας. (iv) Παγκοσμιότητας. (v) Πολυπλοκότητας. (vi) Συσχέτισης με εργαστηριακά πειράματα θραύσεως.
Η ομάδα του καθηγητή κ. Βαρώτσου, ανέβασε την Παρασκευή στο arxiv μία νέα εργασία με θέμα «Investigation of the seismicity after the initiation of a Seismic Electric Signal activity until the main shock», arXiv:0802.3329v1 ([v1] Fri, 22 Feb 2008 14:53:13 GMT). Το γεγονός αυτό δεν διέφυγε της προσοχής των χρηστών του ίντερνετ.
Παρατήρησα ότι μέσα στο σαββατοκύριακο εξελίχθηκε ένα όργιο φημολογίας σχετικά με επικείμενο σεισμό στην περιοχή της Κορίνθου. Η όλη εικόνα ήταν πραγματικά αποκαρδιωτική, αφού έδειξε ότι είμαστε απολύτως ανίκανοι να διαχειριστούμε πληροφορίες «ευαίσθητης» φύσης. Αυτό που εννοώ είναι ότι μία ενδεχόμενη πληροφορία, έστω και αόριστη, για μία επικείμενη δύσκολη κατάσταση θα έπρεπε να αξιοποιείται (από μία σοβαρή κοινωνία) δημιουργικά. Αντί όμως να αναζητείται η ενημέρωση και να επιδιώκεται ο προληπτικός σχεδιασμός, αναλωνόμαστε σε ανεύθυνη διάδοση φημολογιών εσχατολογικού χαρακτήρα, συντεχνιακές κόντρες, παραπληροφόρηση και μετατόπιση ευθυνών. Συγκεκριμένα για το θέμα των σεισμών, η πολιτεία έχει δείξει ότι δεν ενδιαφέρεται και δεν θέλει να γνωρίζει, γιατί δεν είναι διατεθειμένη να αναλάβει την ευθύνη της οργάνωσης και του σχεδιασμού. Το φαινόμενο το είδαμε πολύ καλά με τις φωτιές το καλοκαίρι, όπου δεν υπήρχε απολύτως κανένα σχέδιο αντιμετώπισης της κρίσης (παραπέμπω στα πρακτικά της ημερίδας και στο θέμα σχετικά με την πρόληψη και εκτίμηση της εξέλιξης των πυρκαγιών). Είναι σαφές ότι στο ενδεχόμενο που η πολιτεία δεχτεί ότι διατυπώνεται κάποια πρόγνωση για σεισμό σε μία περιοχή, θα αναδειχτεί άμεσα η αδυναμία διαχείρισης της κατάστασης. Άρα δεν θέλουμε να ξέρουμε τίποτα. Ούτε την ελάχιστη πληροφορία. Δεν φταίει όμως μόνο η πολιτεία. Φταίνε και οι πολίτες που τοποθετούν τους εαυτούς τους στη θέση του θύματος και γίνονται έρμαια της παραπληροφόρησης. Αφού η πολιτεία δεν διατίθεται να παίξει το ρόλο της, πρέπει ο κάθε ένας να επιδιώξει την ενημέρωσή του. Όπως όλοι λένε συνέχεια, η Ελλάδα είναι ιδιαίτερα σεισμογενής χώρα και ανεξάρτητα πρόγνωσης, πρέπει να είμαστε όλοι εξοικειωμένοι με τους σεισμούς. Δεν χρειάζεται να περιμένουμε πότε θα ανακοινώσει σήμα το ΒΑΝ για να θυμηθούμε τους σεισμούς. Σε τελική ανάλυση, οι ανακοινώσεις του ΒΑΝ δεν είναι φιρμάνια για κοινοποίηση προς κάθε κατεύθυνση. Είναι επιστημονικές ανακοινώσεις με συγκεκριμένη φιλοσοφία και μορφή και απευθύνονται σε περιορισμένο κοινό που μπορεί να σταθμίσει τις πληροφορίες που περιέχουν. Αυτό που θέλω να πω δηλαδή είναι ότι θέλουν προσοχή στην διαχείριση της πληροφορίας που περιέχουν.
Ας επιστρέψω όμως στα σχετικά με την νέα εργασία.
Το βασικό θέμα της εργασίας είναι η ανάπτυξη μίας ακόμα τεχνικής προκειμένου από την ανάλυση της εξέλιξης της σεισμικής ακολουθίας μετά τη λήψη ενός SES να μπορεί να προσδιορίζεται με καλύτερη ακρίβεια η στιγμή εκδήλωσης του αναμενόμενου σεισμού. Αρχικά, η εργασία προτείνει την στατιστική μελέτη της σεισμικότητας σε διάφορες «συλλογές» (ensemble) περιοχών (όπου ως συλλογή θεωρείται η ομάδα από κάθε δυνατό συνδυασμό διαμερίσεων της περιοχής ενδιαφέροντος). Από την στατιστική αυτή θα προκύπτει μία μέση διασπορά του φυσικού χρόνου (τον φυσικό χρόνο τον αναφέρω στα δύο προηγούμενα θέματα εδώ και εδώ) η οποία αν εμφανίζεται με αυξημένη συχνότητα στην περιοχή της κρίσιμης τιμής της διασποράς κ1=0.07, θα αποτελεί ουσιαστικά κριτήριο για την εγγύτητα του επερχόμενου σεισμού. Η λογική είναι ότι καθώς πλησιάζουμε στο κρίσιμο φαινόμενο της θραύσης του πετρώματος, θα πρέπει να βλέπουμε αυτοόμοια συμπεριφορά, δηλαδή κάθε περιοχή της συλλογής από περιοχές (που είναι στοιχεία των διαμερίσεων της μεγάλης περιοχής) θα πρέπει να εμφανίζει διασπορά κ1 κοντά στην τιμή 0.07. Άρα αν ο αριθμός των περιοχών που εμφανίζουν την κρίσιμη διασπορά είναι μεγάλος, θα βλέπουμε στην κατανομή των διασπορών μια κορυφή στη θέση κ1=0.07. Αυτή τη συμπεριφορά προσπαθούν να αναδείξουν και τα ιστογράμματα στο τέλος της εργασίας.
Σχετικά με τα SES που αναφέρονται στην εργασία, έχουμε τα 3 σήματα που εμφανίζονται και στο προηγούμενο θέμα, από 7 Νοεμβρίου 2007 και από 10 και 14 Γενάρη 2008, ενώ εμφανίζεται και ένα ακόμα σήμα από τον σταθμό της Πάτρας στις 9 Φεβρουαρίου 2008 με ενεργή περιοχή περίπου την ίδια με αυτή του σήματος από 10 Γενάρη.
Όπως είχα αναφέρει και στις απαντήσεις του προηγούμενο ποστ (με βάση την επεξεργασία μου), από την ανάλυσή της ομάδας ΒΑΝ προκύπτει ότι το σήμα από 10 Γενάρη σχετίζεται με τους δύο σεισμούς γύρω στα 5 ρίχτερ της Πάτρας. Η περιοχή αυτή όμως συνεχίζει να ερευνάτε επειδή η αναμενόμενη ένταση από το αρχικά καταγεγραμμένο σήμα είναι στην περιοχή των 6 ρίχτερ καθώς και λόγω της καταγραφής του σήματος στις 9 Φλεβάρη.
Τέλος στην εργασία συσχετίζετε το σήμα από 14 Γενάρη με τον σεισμό πάνω από 6 ρίχτερ στις 14 Φεβρουαρίου στην Μεθώνη.
Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι όλη η φημολογία του σαββατοκύριακου ήταν τελείως άσχετη με το ΒΑΝ και φυσικά τελείως αβάσιμη, αφού δεν γίνεται καμία συζήτηση σχετικά με σεισμό πάνω από 7 ρίχτερ ή οτιδήποτε άλλο παρόμοιο.
---------------------------------------------------- Update: Παραθέτω παρακάτω τον χάρτη της ενεργής περιοχής για τα σήματα 10 Γενάρη και 9 Φλεβάρη 2008 όπου φαίνεται και όλη η σεισμική δραστηριότητα στον ελλαδικό χώρο από 10 Γενάρη μέχρι 26 Φλεβάρη 4:16 GMT.
οι όροι του παιχνιδιού, όπως τους διατύπωσε o Oneiros:-->>
1. πιάνουμε το βιβλίο που βρίσκεται πιο κοντά μας αυτή τη στιγμή 2. το ανοίγουμε στη σελίδα 123 (αν είναι μικρό, παίρνουμε το επόμενο κοντύτερα σε μας, που έχει τουλάχιστον 123 σελίδες) 3. βρίσκουμε την πέμπτη πρόταση 4. αντιγράφουμε τις επόμενες τρεις, δηλαδή την έκτη, έβδομη και όγδοη και 5. βρίσκουμε άλλους πέντε ατυχείς να τους πασάρουμε το παιχνίδι
Το βιβλίο που βρίσκεται πιο κοντά μου αυτή τη στιγμή είναι το The Mathematical Theory of Black Holes του Subrahmanyan Chandrasekhar και ανήκει στην σειρά International Monographs on Physics και είναι από τις εκδόσεις Oxford University Press. Όπως αναφέρω και στο θέμα «NEB XIII - Recent Developments in Gravity», ο Chandrasekhar είχε σταθερή συνεργασία με τον Βασίλη Ξανθόπουλο, ένα από τα λαμπρά μυαλά της χώρας που δολοφονήθηκε από φοιτητή. Η συνεισφορά του Chandrasekhar στην σύγχρονη θεωρητική φυσική και ειδικότερα σε θέματα αστροφυσικού ενδιαφέροντος είναι τεράστια. Δέχτηκε άδικο και έντονο πόλεμο από τον μεγάλο άνδρα της αστροφυσικής στην Αγγλία, Sir Arthur Eddington, επίσης μεγάλη μορφή της αστροφυσικής και της σχετικότητας που έπαιξε μεγάλο ρόλο στην καθιέρωση της γενικής σχετικότητας. Το 1983 βραβεύτηκε με το βραβείο Nobel. Η αναφορά έλεγε:
for his theoretical studies of the physical processes of importance to the structure and evolution of the stars
Αυτός θα μπορούσε να αναφερθεί και ως ο λόγος που δέχτηκε την σφοδρή κριτική του Eddington. Έχει κυκλοφορήσει στην Ελλάδα και ένα σχετικό με την διαμάχη βιβλίο με τίτλο, «Οι μονομάχοι του Μεσοπολέμου» του συγγραφέα Arthur Miller. Αρκετά με την πολυλογία λοιπόν. Πάω στη σελίδα 123 και αντιγράφω από το 3ο κεφάλαιο σχετικά με τον χωρόχρονο Schwarzschild, ενότητα 20.The geodesics in the Schwarzschild space-time: the null geodesics
(a)The radial geodesics
We begin our consideration of the null geodesics with the radial geodesics. The relevant equations are (cf. equation(212) and (213)) $$ \reverse\opaque \frac{dr}{d\tau}=\pm E $$ and $$ \reverse\opaque\left(1-\frac{2M}{r}\right)\frac{dt}{d\tau}=E $$. Accordingly, $$ \reverse\opaque\frac{dr}{dt}=\pm\left(1-\frac{2M}{r}\right) $$, or in the integrated form, $$ \reverse\opaque t=\pm r_{*}+constant_{\pm} $$, were $$ \reverse\opaque r_{*}=r+2M\ln\left(\frac{r}{2M}-1\right)$$.
LoL.
Προφανώς τα παραπάνω καβαλιστικά όπως θα έλεγε και η coolplatanos χρειάζονται εξηγήσεις.
Έχουμε και λέμε λοιπόν, για αρχή να πούμε ότι η γεωμετρία Schwarzschild είναι μία από τις λύσεις των εξισώσεων της γενικής σχετικότητας. Είναι λύση κενού, δηλαδή περιγράφει την γεωμετρία σε έναν χώρο όπου δεν υπάρχει ύλη και άρα προφανώς η πηγή που διαμορφώνει τον χωρόχρονο είναι έξω από την περιοχή που μελετάμε. Συγκεκριμένα η γεωμετρία περιγράφει τον χώρο γύρω από ένα σώμα με σφαιρική συμμετρία, για παράδειγμα μία μεταλλική ομογενή σφαίρα ή έναν σφαιρικό και μη περιστρεφόμενο αστέρα. Η γεωμετρία αυτή λοιπόν διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να κινηθούν τα διάφορα σώματα σ’ αυτό το χώρο και όταν λέω σώματα εννοώ σωματίδια, φωτόνια, πλανήτες, δορυφόροι και όλα αυτά. Οι τροχιές που ακολουθούν τα σωματίδια που κινούνται λοιπόν σ’ αυτή τη γεωμετρία, αν δεν υπάρχει καμία δύναμη πάνω τους, είναι γεωδαισιακές (geodesics) του χωροχρόνου Schwarzschild. Η γεωδαισιακή είναι αυτό που λέμε η «ευθεία» ενός καμπύλου χώρου. Είναι η καμπύλη που κρατάει πάντα παράλληλη την εφαπτόμενή της. Η ευθεία στο επίπεδο, σε όποιο σημείο και να κοιτάξουμε είναι εφαπτόμενη στον εαυτό της. Αυτό μπορεί να γενικευτεί έτσι και σε μη επίπεδους χώρους (καμπύλους χώρους) και να ορίσει την εκεί «ευθεία». Για παράδειγμα στην διδιάστατη επιφάνεια μίας σφαίρας, η οποία είναι καμπύλη με σταθερή (παντού την ίδια) καμπυλότητα, οι «ευθείες» είναι μέγιστοι κύκλοι όπως είναι και οι μεσημβρινοί της Γης. Τα σώματα δηλαδή όταν κινούνται σε καμπύλους χώρους συμπεριφέροντε σαν κάποια δύναμη να τα βγάζει από την ευθεία τροχιά τους. Για παράδειγμα έστω ότι είμαστε διδιάστατα όντα που ζουν σε έναν κόσμο όπως η επιφάνεια της Γης. Και έστω ότι είμαστε στο σημείο τομής του ισημερινού με τον μεσημβρινό του Γκρίνουιτς και παρακολουθούμε (φανταστείτε ότι το φως ακολουθεί την επιφάνεια της Γης, αφού είμαστε σε δύο διαστάσεις) ένα αυτοκίνητο να κινείτε στον μεσημβρινό στις 90 μοίρες από εμάς. Αυτό που θα βλέπουμε είναι το αυτοκίνητο να ακολουθεί τον μεσημβρινό και να κάνει έναν κύκλο περνώντας πρώτα από τον ένα πόλο και μετά από τον άλλο και να καταλήγει στο σημείο από όπου ξεκίνησε, δηλαδή θα το βλέπουμε να κάνει ένα κύκλο γύρω από εμάς σε σταθερή απόσταση ίση με πR/2 σαν να έλκεται από εμάς με μία περίεργη δύναμη. Αυτή είναι και η γενική ιδέα πίσω από τη βαρύτητα, ότι δηλαδή δεν υπάρχει καμία δύναμη, αλλά απλά ο χώρος είναι καμπύλος. Για να επιστρέψω λοιπόν στις γεωδαισιακές, το τι γεωδαισιακή θα ακολουθήσει ένα σωματίδιο εξαρτάτε από το αν έχει μάζα ή όχι. Έτσι το φως ακολουθεί διαφορετικές γεωδαισιακές από ότι οι πλανήτες για παράδειγμα. Τα σωματίδια με μηδενική μάζα ακολουθούν τροχιές που τις λέμε φωτοειδείς (null geodesics, αυτό προκύπτει επειδή το διάνυσμα της ταχύτητας στις 4 διαστάσεις για τα σωματίδια αυτά έχει μέτρο μηδέν, άρα null), ενώ τα σωματίδια με μάζα ακολουθούν χρονοειδείς τροχιές (timelike geodesics). Το παραπάνω κείμενο είναι λοιπόν η αρχή μιας ενότητας που ασχολείται με τον υπολογισμό των ακτινικών τροχιών των φωτονίων στη γεωμετρία Schwarzschild και ξεκινά γράφοντας τις διαφορικές εξισώσεις που τις διέπουν.
Αυτά τα ολίγα, αν και ήθελα να πω και άλλα για τα χρονοειδή και τα φωτοειδή διανύσματα.
Η πρόσκληση που πρέπει να απευθύνω στους 5 άτυχους πάει στους (and the winner is...)
Ξεκίνησε η συζήτηση στην ολομέλεια της Βουλής για το νέο νομοσχέδιο για την έρευνα και την τεχνολογία. Η νέα εκδοχή του νομοσχεδίου μπορεί να βρεθεί εδώ από το site της ΠΟΣΔΕΠ. Δεν έχω διαβάσει ακόμα το νέο νομοσχέδιο, αλλά από κάποια σημεία της συζήτησης που είδα από το κανάλι της βουλής, αναφέρθηκε ότι ενώ στην αρχική εκδοχή του νομοσχεδίου υπήρχε η πρόβλεψη για την χρηματοδότηση της βασικής έρευνας με συγκεκριμένο ελάχιστο ποσοστό έναντι της εφαρμοσμένης, αυτό έχει αφαιρεθεί από την νέα εκδοχή. Αυτή και μόνο η αλλαγή είναι προς αρκετά δυσάρεστη κατεύθυνση και δεν ξέρω προς τα πού μπορεί να πηγαίνει και το υπόλοιπο νομοσχέδιο.
Από τις συζητήσεις σχετικά με το ΒΑΝ που διεξάγονται στα blogs Καρότο και Μαστίγιο (και εδώ) και Το Μανιτάρι του Βουνού, είναι νομίζω χρήσιμο να κάνω μια σύντομη παρουσίαση και ίσως κάποιες διευκρινήσεις του τι ακριβώς λέει η δημοσίευση arxiv:0711.3766 της ομάδας του καθηγητή Βαρώτσου.
Κατ’ αρχήν, στο arxiv υπάρχουν 3 εκδόσεις της εργασίας, [v1] Fri, 23 Nov 2007 16:52:38 GMT, [v2] Fri, 18 Jan 2008 17:28:30 GMT και [v3] Fri, 1 Feb 2008 08:14:29 GMT.
Η δεύτερη με την τρίτη έκδοση του άρθρου δεν έχουν ουσιαστικές διαφορές. Δηλαδή, με την εξαίρεση μιας γενικής ανακατανομής του κειμένου, δεν έχουν καμία διαφορά. Είναι ας πούμε μια καλύτερη μορφοποίηση της δεύτερης έκδοσης η τρίτη.
Οι μεγάλες διαφορές είναι ανάμεσα στην πρώτη και τις άλλες δύο. Έχουμε και λέμε λοιπόν.
Στην πρώτη έκδοση παρουσιάζονται 4 σήματα στο σχήμα 5. Ένα σήμα από τις 8 Φεβρουαρίου του 2007, δύο σήματα από τις 23 και 24 Απριλίου 2007 και τέλος ένα σήμα από τις 7 Νοεμβρίου του 2007. Όλα τα σήματα έχουν καταγραφεί στο σταθμό της Πάτρας. Για τα 3 πρώτα σήματα παρουσιάζετε η διερεύνηση της μετέπειτα σεισμικής δραστηριότητας στα σχήματα 9 και 11 αντίστοιχα (όπου για τα σήματα από 23 και 24 γίνεται ουσιαστικά κοινή ανάλυση), ενώ οι ενεργές περιοχές παρουσιάζονται στα σχήματα 8 και 10 αντίστοιχα. Και τα δύο σήματα συσχετίζονται με σεισμούς που φαίνονται με ένα αστέρι στους αντίστοιχους χάρτες. Τέλος δίνονται στον πίνακα Ι τα στοιχεία του φάσματος (κάποιες εντροπίες και η διασπορά του φυσικού χρόνου, στον οποίο αναφερθήκαμε στο προηγούμενο post) για το κάθε σήμα που παρουσιάζετε. Η εργασία κλίνει με την φράση σχετικά με το σήμα από τις 7 Νοεμβρίου του 2007:
This study (along the lines explained above) is still in progress by investigating the seismicity in the area B of fig. 8 as well as in the large area N(37.6-38.6)xE(20.0-23.3).
Τα υπόλοιπα που παρουσιάζονται στην εργασία είναι σχετικά με την μοντελοποίηση της στατιστικής συμπεριφοράς των SES και δεν μας ενδιαφέρουν σ’ αυτή τη φάση.
Στην δεύτερη έκδοση της εργασίας έχουν προστεθεί δύο πράγματα. Το πρώτο που προστέθηκε είναι η ανάλυση της σεισμικής δραστηριότητας σχετικά με το σήμα από τις 7 Νοεμβρίου του 2007 και η συσχέτισή του με δύο σεισμούς. Αυτά φαίνονται μαζεμένα στο παρακάτω σχήμα:
Στο σχήμα βλέπουμε επάνω αριστερά (d) την καταγραφή του σήματος (που υπήρχε και στην πρώτη έκδοση), ενώ επάνω δεξιά φαίνεται ο χάρτης με τις ενεργές περιοχές και τους δύο σεισμούς που πραγματοποιήθηκαν στις 30 Δεκέμβρη και 6 Γενάρη. Ακόμα βλέπουμε 3 γραφήματα ( a, b, c ) που αποτελούν την ανάλυση της σεισμικής δραστηριότητας στην ενεργή περιοχή του παραπάνω χάρτη. Κάθε γράφημα απεικονίζει την χρονική εξέλιξη κάποιον παραμέτρων, όπως αυτές διαμορφώνονταν με κάθε νέο σεισμό που καταγραφόταν στην περιοχή υπό παρακολούθηση. Ακόμα φαίνονται και 3 οριζόντιες γραμμές που υποδεικνύουν ουσιαστικά κάποια κατώφλια τιμών για τις διάφορες παραμέτρους (με τις οποίες έχουν ίδιο χρωματικό κώδικα). Αν κάποια στιγμή, οι τιμές όλων των παραμέτρων, πέσουν κάτω από τα αντίστοιχα κατώφλια, τότε θεωρείται ότι η σεισμική δραστηριότητα έχει φτάσει σε κρίσιμη κατάσταση και αναμένεται ο σεισμός. Στις γραφικές λοιπόν, είναι ζωγραφισμένες 4 παράμετροι, με μωβ απεικονίζεται η διασπορά που αναφέραμε παραπάνω, με γαλάζιο και κίτρινο απεικονίζονται δύο τύποι εντροπίας του σήματος και τέλος με κόκκινο απεικονίζεται μια παράμετρος που μετρά το πόσο διαφέρει το φάσμα της σεισμικής ακολουθίας από το φάσμα του SES.
Από αυτές τις γραφικές, αυτό που φαίνεται (σύμφωνα και με τα σχόλια που γίνονται στην εργασία) είναι ότι με την εκδήλωση ενός σεισμού στις 29 Δεκέμβρη, οι παράμετροι πέσανε κάτω από τα καθορισμένα κατώφλια τιμών, ενώ μετά από μερικές ώρες έγινε ο αναμενόμενος σεισμός (30 Δεκέμβρη). Συνήθως, μετά από την εκδήλωση του αναμενόμενου σεισμού, οι τιμές των παραμέτρων ανεβαίνουν πάνω από τις τιμές κατωφλίου, πράγμα που υποδεικνύει ότι το κυρίως γεγονός έχει περάσει. Αυτό όμως δεν συνέβει στην συγκεκριμένη περίπτωση (όπως φαίνεται τα σημεία μετά τις 30 παραμένουν κάτω από τα κατώφλια). Περιορίζοντας την περιοχή μελέτης στην γκρίζα περιοχή του σχήματος, και επαναλαμβάνοντας την ίδια ανάλυση παίρνουμε στο σχήμα c) όπου φαίνεται ότι οι παράμετροι πέφτουν κάτω από τα κατώφλια στις 5 Ιανουαρίου.
Αυτή την ανάλυση μας παρουσίασε και ο καθηγητής Βαρώτσος στην διάλεξη που έδωσε στις 10 Ιανουαρίου.
Το δεύτερο στοιχείο που προστέθηκε σε σχέση με την πρώτη έκδοση είναι δύο ακόμα καταγραφές SES οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στις 10 και στις 14 Ιανουαρίου του 2008 από τους σταθμούς στην Πάτρα και τον Πύργο αντίστοιχα. Τώρα που το σκέφτομαι, κατά τη διάρκεια εκείνου του σεμιναρίου, υπήρξε μια διακοπή όπου δόθηκε ένα χαρτάκι στον καθηγητή Βαρώτσο και φάνηκε κάπως προβληματισμένος. Στην εργασία, ενότητα 3 του Appendix A, εκτός από τις καταγραφές αναφέρονται οι ενεργές περιοχές και τα στοιχεία της στατιστικής ανάλυσης των χρονοσειρών (όπως αναφέρονται και για τα παλαιότερα σήματα στον πίνακα Ι). Τα σήματα και οι περιοχές φαίνονται στο παρακάτω σχήμα:
Αυτά είναι όλα όσα αναφέρονται στην επίμαχη εργασία arxiv:0711.3766 της ομάδας του καθηγητή Βαρώτσου.
Με αφορμή την αναθέρμανση του ενδιαφέροντος για το ΒΑΝ και την όλη συζήτηση που γίνεται στα ΜΜΕ (και όλες τις βλακείες που ακούγονται κατ’ επέκταση), αποφάσισα να γράψω δύο πραγματάκια για το πώς δουλεύει η μέθοδος και πως γίνεται τελικά η όποια «πρόγνωση» του σεισμού. Η παρουσίαση θα είναι σε 3 μέρη ουσιαστικά. Το πρώτο μέρος θα αναφέρεται στην φυσική αρχή πίσω από τα ηλεκτρικά σήματα SES (Seismic Electric Signals), το δεύτερο μέρος θα αναφέρεται στην μέτρησή τους από τους σταθμούς ΒΑΝ και το τρίτο μέρος θα αναφέρεται στην ερμηνεία και την αξιοποίηση του σήματος στα πλαίσια μιας ευρύτερης μεθοδολογίας για την εκτίμηση του επερχόμενου σεισμού.
-------«Φυσική των SES»------- Πίσω από τα SES κρύβονται δύο από τις πιο όμορφες θεωρίες της φυσικής, η Στατιστική Φυσική και η Ηλεκτρομαγνητική θεωρία. Ας τα πάρουμε με τη σειρά όμως. Τα υλικά (στερεά) τα συναντάμε στην φύση σε δύο κυρίως μορφές, την κρυσταλλική και την άμορφη. Αν πάρουμε κάποια άτομα από ένα υλικό σε στερεά κατάσταση, τότε θα δούμε ότι αυτά είναι τοποθετημένα στο χώρο με ένα συγκεκριμένο τρόπο, δηλαδή ακολουθούν μια συγκεκριμένη γεωμετρική δομή. Αυτή η δομή λέγεται κρύσταλλος και κάθε στερεό έχει την δικιά του χαρακτηριστική κρυσταλλική δομή. Βάση κάθε κρυσταλλικής δομής είναι αυτό που λέμε θεμελιώδης κυψελίδα και ο κρύσταλλος στο σύνολό του αποτελείται από επαναλήψεις των θεμελιωδών κυψελίδων. Αν λοιπόν ένα στερεό αποτελείται από επαναλήψεις της θεμελιώδους κυψελίδας έτσι ώστε να διακρίνεται αυτή η κανονικότητα σε μεγάλη κλίμακα, τότε λέμε ότι είναι σε κρυσταλλική μορφή. Αν αντιθέτως οι θεμελιώδεις κυψελίδες συνδυάζονται με ακανόνιστο τρόπο έτσι ώστε σε μεγάλη κλίμακα να μην διακρίνεται κάποια κανονικότητα, τότε το υλικό λέγεται άμορφο. Όταν έχουμε έναν τέλειο κρύσταλλο, όλα τα άτομα είναι τοποθετημένα ακριβώς πάνω στις θέσεις που πρέπει μέσα στον κρύσταλλο, δηλαδή βρίσκονται πάνω στα πλεγματικά σημεία. Υπάρχει όμως πιθανότητα κάποιο πλεγματικό σημείο ή να μην έχει κάποιο άτομο ή να έχει λάθος άτομο ή ακόμα και κάποιο άτομο να βρίσκεται σε περιοχή όπου δεν υπάρχει πλεγματικό σημείο. Σ’ αυτή την περίπτωση λέμε ότι ο κρύσταλλος έχει κάποια Πλεγματική Ανωμαλία (Point Defect). Υπάρχουν και πιο σύνθετες ανωμαλίες, όπως για παράδειγμα οι ανωμαλίες που εκτίνονται κατά μήκος ολόκληρων σειρών από άτομα που οφείλονται για παράδειγμα σε μεταξύ τους ολίσθηση δύο πλεγματικών κρυστάλλων. Αυτές ονομάζονται Γραμμικές Ατέλειες, αλλά δεν θα μας απασχολήσουν εδώ. Οι πλεγματικές ανωμαλίες παίζουν μεγάλο ρόλο στις ιδιότητες των στερεών και φυσικά παίζουν ρόλο στις μηχανικές τους ιδιότητες και στον μηχανισμό που γίνεται η θραύση των κρυστάλλων. Προκειμένου να σπάσει ένας κρύσταλλος, πρέπει από κάπου να αρχίσει η θραύση του, ας πούμε ότι από κάπου πρέπει να ξεκινήσει η «ρωγμή» στον κρύσταλλο. Ένας κρύσταλλος που δεν έχει καμία πλεγματική ανωμαλία δυσκολεύεται πάρα πολύ να σπάσει και έτσι παρουσιάζει μεγάλη μηχανική αντοχή. Είναι παρόμοιο φαινόμενο με τον τρόπο που σχηματίζονται οι σταγόνες από τους υδρατμούς. Προκειμένου να έχεις υγροποίηση, πρέπει να υπάρχουν κέντρα συμπύκνωσης γιατί διαφορετικά χρειάζεται πολύ μεγάλη συγκέντρωση υδρατμών πάνω από το όριο υγροποίησης. Το ίδιο συμβαίνει και με τον σχηματισμό του πάγου. Αν το νερό είναι πολύ καθαρό, μπορεί να βρίσκεται σε θερμοκρασία μικρότερη από τους 0 C και να μην έχει στερεοποιηθεί. Ένα πολύ όμορφο παράδειγμα της διαδικασίας φαίνεται στο video:
Γενικά αυτό συμβαίνει σε όλες τις διαδικασίες που χαρακτηρίζονται ως αλλαγές φάσης. Και η διαδικασία της θραύσης είναι μία αλλαγή φάσης. Ας επιστρέψουμε όμως στο θέμα των SES.
Όταν έχουμε έναν ιοντικό κρύσταλλο, όπως είναι για παράδειγμα το NaCl, οι πλεγματικές ανωμαλίες συνεπάγονται και την δημιουργία ενεργών φορτίων στην περιοχή της ατέλειας. Δηλαδή αν στη θέση ενός ατόμου νατρίου υπάρχει ένα χλώριο, τότε θα έχουμε αρνητικό ενεργό φορτίο και το αντίστροφο. Το συνολικό αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται ζευγάρια θετικού και αρνητικού φορτίου, που σχηματίζουν ηλεκτρικά δίπολα με τυχαίο προσανατολισμό. Όταν αρχίσει να εμφανίζετε κάποια τάση (stress) στον κρύσταλλο, τότε τα ηλεκτρικά δίπολα μπορούν να προσανατολιστούν αυξάνοντας έτσι την πόλωση του κρυστάλλου με αποτέλεσμα την δημιουργία ηλεκτρικού πεδίου. Αυτή η μεταβολή στην πόλωση έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία ηλεκτρικού ρεύματος, αφού $$\reverse\opaque j_p=\frac{\partial P}{\partial t}$$. Το ρεύμα αυτό αρχίζει να εμφανίζεται όταν η πίεση ξεπεράσει κάποια κρίσιμη τιμή. Ποιοτικά η συμπεριφορά αυτή φαίνεται στο παρακάτω σχήμα.
Χονδρικά, αυτός είναι ο φυσικός μηχανισμός στην βάση της δημιουργίας των σημάτων SES. Τα παραπάνω έχουν επιβεβαιωθεί και πειραματικά στο εργαστήριο σε πειράματα με κρυστάλλους. Ας προχωρήσουμε τώρα στο ζήτημα της μέτρησης του σήματος.
-------«Μέτρηση σημάτων SES στους σταθμούς ΒΑΝ»-------
Το ερώτημα που δημιουργείται τώρα είναι το κατά πόσο μπορούν να μετρηθούν αυτά τα σήματα στο στερεό φλοιό της γης και σε πραγματικές συνθήκες με θόρυβο. Η πρώτη εκτίμηση θα ήταν ότι αφού έχουμε διπολικό ηλεκτρικό πεδίο, τότε αυτό θα φθίνει με ρυθμό ανάλογο του $$\reverse\opaque E \propto\frac{1 }{r^3}$$. Μια τέτοια εκτίμηση θα οδηγούσε σε αρκετά ασθενές πεδίο στη θέση του οργάνου μέτρησης με τιμές πιθανότατα κάτω από το θόρυβο και άρα μη μετρήσιμες. Η παραπάνω υπόθεση προϋποθέτει ότι το μέσο διάδοσης του πεδίου είναι κάποιο μέσο με τα ίδια χαρακτηριστικά παντού, δηλαδή για παράδειγμα την ίδια αγωγιμότητα. Τα πράγματα όμως δεν είναι έτσι στο φλοιό της γης. Έχει μετρηθεί ότι στις περιοχές των ρηγμάτων και κατά μήκος του ρήγματος, η αγωγιμότητα είναι από δύο ως τρεις τάξεις μεγέθους μεγαλύτερη από την περιβάλλουσα περιοχή, ενώ οι γεωμετρίες των ρηγμάτων υποδεικνύουν ότι το πρόβλημα αντιστοιχεί στο να έχουμε ένα σχεδόν άπειρο αγώγιμο επίπεδο εμβαπτισμένο σε υλικό μικρής αγωγιμότητας ή ένα σχεδόν άπειρο αγώγιμο κύλινδρο. Η διερεύνηση αυτού του προβλήματος ηλεκτροστατικής μας δείχνει δύο πράγματα. Πρώτον, ότι μέσα στις περιοχές αγωγιμότητας, το πεδίο φθίνει με πιο αργό ρυθμό από το διπολικό πεδίο, $$\reverse\opaque E \propto\frac{1 }{r}$$ για την κυλινδρική γεωμετρία και $$\reverse\opaque E \propto\frac{1 }{r^2}$$ για την επίπεδη γεωμετρία. Και δεύτερον ότι αν έχουμε ένα όργανο τοποθετημένο στην επιφάνεια της γης λίγο έξω από μια τέτοια περιοχή αγωγιμότητας και ένα δίπολο πηγή του ηλεκτρικού πεδίου μέσα στο κανάλι αγωγιμότητας σε απόσταση για παράδειγμα 100km από το όργανο, τότε το μετρούμενο πεδίο θα είναι τόσες φορές μεγαλύτερο από το πεδίο που θα μετράγαμε αν δεν υπήρχε το κανάλι αγωγιμότητας όσο είναι ο λόγος των αγωγιμοτήτων των δύο περιοχών, δηλαδή $$\reverse\opaque \frac{E_{observ}}{E'}\approx\frac{\sigma}{\sigma'}, \;\;\sigma \gg \sigma' $$. Το τελευταίο φαινόμενο ονομάζεται edge effect και δείχνει ότι υπάρχει η δυνατότητα να μετρηθούν τα σήματα SES ακόμα και σε μεγάλες αποστάσεις από την πηγή τους. Ακόμα μας δείχνει έναν τρόπο να ερμηνεύσουμε το φαινόμενο επιλεκτικότητας των σταθμών BAN, δηλαδή το γεγονός ότι κάποιοι σταθμοί είναι ευαίσθητοι σε σήματα από συγκεκριμένες περιοχές που μπορεί να είναι ακόμα και αρκετά μακριά, ενώ δεν είναι ευαίσθητοι σε σήματα από γειτονικές περιοχές.
Τα παραπάνω στοιχεία για την αρχή παραγωγής των σημάτων SES και την επιλεκτικότητα των σταθμών ΒΑΝ μπορεί να τα βρει κανείς συγκεντρωμένα στις δημοσιεύσεις
H. Utada, Tectonophysics224 (1993) 153-160, P. Varotsos, N. Sarlis, M. Lazaridou, P. Kapiris, J. Appl. Phys.83 (1998) 60-70
Πολύ υλικό υπάρχει και στο βιβλίο «A Critical Review of Van: Earthquake Prediction from Seismic Electrical Signals» του Sir James Lighthill.
Προχωράμε τώρα στην ανάλυση των SES και την εκτίμηση της στιγμής του επερχόμενου σεισμού.
-------«Ανάλυση των SES και εκτίμηση του σεισμού»-------
Στην διάρκεια της δεκαετίας του 80 ο καθηγητής Παναγιώτης Βαρώτσος σε συνεργασία με τον ακαδημαϊκό Καίσαρα Αλεξόπουλο, έχουν δημοσιεύσει μία μεγάλη σειρά από εργασίες όπου αναπτύσσουν την μεθοδολογία εκτίμησης του επίκεντρου και του μεγέθους ενός σεισμού, με βάση το μετρούμενο SES. Συγκεκριμένα, μετά από ανάλυση ενός μεγάλου όγκου δεδομένων, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η μεταβολή στην ένταση του πεδίου που μετρά ένας σταθμός κατά την λήψη ενός SES είναι αντιστρόφως ανάλογη με την απόσταση του επίκεντρου του σεισμού και ότι ο λογάριθμος της μεταβολής του πεδίου επί την απόσταση είναι ανάλογος του μεγέθους του σεισμού. Αυτό το αποτέλεσμα εκφράζεται ως $$\reverse\opaque \Delta E \propto\frac{1}{r}, \;\;\log{(\Delta E \cdot r)}=a\cdot M+b$$. Έτσι αν έχουμε ένα σταθμό του ΒΑΝ, στον οποίον υπάρχει ένα δίπολο μήκους L τοποθετημένο στο έδαφος ώστε να μετράει διαφορές δυναμικού, για μία μετρούμενη μεταβολή της τάσης στα άκρα του διπόλου ίση με ΔV, το μέγεθος του σεισμού μπορεί να βρεθεί από τη σχέση $$\reverse\opaque \log{(\frac{\Delta V}{L} \cdot r)}=a\cdot M+b$$, όπου οι σταθερές α και b προκύπτουν από βαθμονόμηση του συγκεκριμένου διπόλου. Όπως φαίνεται, ουσιαστικά έχουμε μία σχέση και δύο άγνωστες ποσότητες που πρέπει να εκτιμηθούν. Εδώ παίζει η επιλεκτικότητα που αναφέραμε παραπάνω. Με την λειτουργία του κάθε σταθμού, συγκεντρώνετε εμπειρία για το πώς αλλάζουν τα χαρακτηριστικά του καταγραφόμενου σήματος ανάλογα με την περιοχή από την οποία προέρχεται. Για παράδειγμα, κάθε κεραία αποτελείται από δύο δίπολα σε ορθογώνιες διευθύνσεις μεταξύ τους (βοράς-νότος και ανατολή-δύση). Έτσι ανάλογα με την περιοχή από την οποία έρχεται το σήμα, διαφέρει για παράδειγμα ο λόγος της μεταβολής της τάσης στην μια διεύθυνση ως προς την μεταβολή στην άλλη διεύθυνση. Έτσι αν ένας σταθμός έχει λειτουργήσει αρκετό καιρό ώστε να έχει εμπειρία καταγραφών, μπορεί να δώσει (σε συνδυασμό με σήματα ή απουσία σημάτων και από άλλους σταθμούς) την περιοχή που είναι υποψήφια για το σεισμό. Από εκεί και πέρα, δεδομένης της απόστασης, με την βοήθεια της βαθμονομημένης παραπάνω σχέσης γίνετε εκτίμηση και του μεγέθους. Από τα παραπάνω γίνετε προφανές ότι το σύστημα ΒΑΝ θα μπορούσε να ευνοηθεί δραματικά από την καταγραφή των καναλιών αγωγιμότητας στο έδαφος και το στήσιμο ενός εκτεταμένου δικτύου κεραιών, αφού έτσι θα υπήρχε η δυνατότητα για πιο ακριβή προσδιορισμό του επίκεντρου του σεισμού.
Η παραπάνω επεξεργασία του SES είναι το πρώτο στάδιο επεξεργασίας από το οποίο παίρνουμε τις δύο βασικές πρωτογενείς πληροφορίες του μεγέθους και της περιοχής. Το SES έχει μέσα του όμως και άλλη πληροφορία. Από μια στατιστική και αρκετά τεχνική ανάλυση της χρονοσειράς του σήματος, έχει διαπιστωθεί ότι μπορεί να εξαχθεί μια στατιστική κατανομή για το σήμα, της οποίας το φάσμα, όπως ορίζεται από τη σχέση $$\reverse\opaque \Pi(\omega)=\left|\sum^N_{k=1}p_kexp\left(i\omega\frac{k}{N}\right)\right|^2$$ , παρουσιάζει συμπεριφορά όμοια με αυτή των κρίσιμων φαινομένων (βλέπε πάγος παραπάνω). Μία εικόνα θα μας δώσει μια εποπτεία της ανάλυσης που γίνεται στο σήμα και θα μας οδηγήσει στη σύνδεση με το σεισμό. Ας πάρουμε λοιπόν για παράδειγμα την παρακάτω εικόνα,
Στην πάνω γραφική φαίνεται μία πραγματική καταγραφή ενός SES. Στο κάτω σχήμα βλέπουμε στο πάνω μέρος ένα μικρό κομμάτι του σήματος όπου έχουμε την χρονική εξέλιξη της έντασης, όπου ο χρόνος (conventional time) είναι ο πραγματικός χρόνος σε δευτερόλεπτα και η ένταση είναι σε mV/km. Προκειμένου να μελετηθεί το σήμα μετασχηματίζετε στον φυσικό χρόνο (natural time), δηλαδή αναθέτουμε σε κάθε παλμό έναν αύξοντα αριθμό k και ορίζουμε ως χρόνο του κάθε γεγονότος το $$\reverse\opaque \chi_k\equiv\frac{k}{N}$$, ενώ ως ένταση του κάθε παλμού παίρνουμε το πλάτος του επί τη χρονική του διάρκεια $$\reverse\opaque (Q_k)$$. Η απεικόνιση των ζευγών $$\reverse\opaque (\chi_k,Q_k)$$ φαίνεται στο κάτω μέρος του διαγράμματος c. Για το παραπάνω σήμα, αφού του κάνουμε τον παραπάνω μετασχηματισμό, είπαμε ότι μπορούμε να εξάγουμε ένα φάσμα που το χαρακτηρίζει. Την ίδια δουλειά που κάναμε με το SES μπορούμε να την κάνουμε και με άλλα σήματα, ακόμα και διακριτά όπως για παράδειγμα μία σεισμική ακολουθία. Έτσι, αν αρχίσουμε να παρακολουθούμε την εξέλιξη της σεισμικής δραστηριότητας μετά από την καταγραφή ενός SES στην ενεργή περιοχή που μας υποδεικνύει η προϊστορία του σταθμού ΒΑΝ και με κάθε νέο σεισμό κάνουμε την ίδια ανάλυση με παραπάνω (αυτή τη φορά το Q θα είναι το μέγεθος του σεισμού), τότε θα έχουμε ένα χρονικά εξελισσόμενο φάσμα, αλλά για την σεισμική δραστηριότητα αυτή τη φορά. Αυτό που βρήκε η ομάδα του καθηγητή Βαρώτσου είναι ότι καθώς εξελίσσεται η σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή ενδιαφέροντος και όσο πλησιάζουμε στον επερχόμενο σεισμό, το φάσμα που υπολογίζουμε μετά από κάθε νέο γεγονός πλησιάζει το φάσμα του SES που υπολογίσαμε αρχικά, μέχρι που τελικά συμπίπτει (σύμφωνα με κάποια κριτήρια σύμπτωσης). Τότε ο αναμενόμενος σεισμός βρίσκεται λίγες μέρες μακριά. Δηλαδή, οι διάφοροι μικροί σεισμοί που προηγούνται εμφανίζουν την ίδια κρίσιμη συμπεριφορά με το αρχικό σήμα και αυτή η εικόνα συμπληρώνετε με κάθε νέο σεισμό, μέχρι που όταν ολοκληρωθεί γίνεται η τελική θραύση του πετρώματος που δίνει τον κύριο σεισμό.
Μία σύντομη παρουσίαση των παραπάνω μπορεί να βρει κανείς στην εργασία:
ενώ εκτενέστερες αναφορές και παραδείγματα υπάρχουν σχεδόν σε όλες τις πρόσφατες εργασίες της ομάδας που δημοσιεύονται στο arxiv.
Για να συνοψίσουμε λοιπόν τον τρόπο που λειτουργεί η μέθοδος, έχουμε και λέμε, αρχικά καταγράφετε ένα SES από κάποιο σταθμό του ΒΑΝ. Από την ιστορία και την βαθμονόμηση του σταθμού εξάγεται το επίκεντρο και το μέγεθος του σεισμού με κάποια σχετική αβεβαιότητα. Η ανάλυση της χρονοσειράς του σήματος στο πεδίο του φυσικού χρόνου οδηγεί στον υπολογισμό ενός φάσματος για το SES. Από την στιγμή της καταγραφής του SES και μετά, παρακολουθείται η σεισμική δραστηριότητα της περιοχής που μας ενδιαφέρει. Μία αντίστοιχη ανάλυση της σεισμικής ακολουθίας (που αποτελείτε από μικρότερους σεισμούς) με την ανάλυση του SES μας δίνει το φάσμα της σεισμικής ακολουθίας. Καθώς η ακολουθία εξελίσσεται, το φάσμα αλλάζει μέχρι που κάποια στιγμή συμπίπτει με το φάσμα του SES. Όταν συμβεί αυτό ξέρουμε ότι τα πετρώματα έχουν φτάσει σε μία κρίσιμη κατάσταση και ο τελικός σεισμός θα γίνει σε λίγες ημέρες.
Μία εκτενέστερη βιβλιογραφία για τα παραπάνω υπάρχει στο σχετικό site του κ. Βαρώτσου.
Αυτή είναι με λίγα ή πολλά λόγια η αρχή λειτουργίας και ο αλγόριθμος με τον οποίο κάνει τις προγνώσεις του το ΒΑΝ. Τα τεχνικά σημεία σίγουρα παραμένουν σκοτεινά (αφού είναι και εκτός του αντικειμένου μου και δεν θα μπορούσα να πω και πολλά), αλλά ελπίζω η φυσική αρχή του SES και ο αλγόριθμος, όπως έχει εξελιχθεί μέχρι και σήμερα, για την πρόγνωση να είναι κατανοητά. Ίσως να πρέπει να επισημάνω μια σημαντική διαφορά ανάμεσα στις προγνώσεις του ΒΑΝ πριν από 10-15 χρόνια και σήμερα. Το εργαλείο του φυσικού χρόνου που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια δίνει την δυνατότητα του εντοπισμού (και με παράθυρο μερικών ημερών) της ακριβούς, σχεδόν, χρονικής στιγμής της εκδήλωσης του σεισμού. Αντιθέτως οι παλαιότερες προγνώσεις γινόντουσαν με βάση εμπειρική γνώση που έδινε μεγάλα χρονικά παράθυρα και αβεβαιότητα. Η κατάσταση νομίζω ότι έχει αλλάξει δραματικά και θα έλεγα ότι έχει γίνει πολύ ενδιαφέρουσα.
Σε ότι αφορά την επίμαχη εργασία arxiv:0711.3766 θα επανέλθω σε επόμενο post.
Παρακολουθώντας το Buzz είδα μία ανακοίνωση σχετικά με ένα κείμενο του Πάσχου Μανδραβέλη στην Καθημερινή με τίτλο, Το εθνικιστικό «σκονάκι» του υπουργού Παιδείας. Φυσικά ο τίτλος μου κίνησε την περιέργεια, αλλά αυτό που διάβασα ήταν... omg + 3 lol (oh my god + 3 laugh out loud). Όπως αναφέρει λοιπόν ο κ. Μανδραβέλης, ο υπουργός παιδείας κ. Ευριπίδης Στυλιανίδης εκφώνησε μία ομιλία στους μαθητικούς αγώνες επιχειρηματολογίας που οργανώνει το Ευρωπαϊκό κέντρο Δελφών σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας. Παρόντες ήταν ο πρώην και ο νυν πρόεδρος της βουλής, καθηγητές πανεπιστημίων και μαθητές. Ενδεικτικά παραθέτω το τμήμα της ομιλίας που αναφέρεται και στο άρθρο της Καθημερινής:
«Ακόμα και σήμερα στην ηλεκτρονική εποχή η ελληνική γλώσσα αποτελεί το βασικό εργαλείο. Ο πρόεδρος της εταιρείας ηλεκτρονικών υπολογιστών Apple Τζον Σκάλι έφτιαξε το Hellenic Quest, ένα πρόγραμμα εκμάθησης της ελληνικής που άρχισε να διανέμει το CNN (...). Το ενδιαφέρον αυτό προέκυψε από τη διαπίστωση των επιστημόνων της πληροφορικής και των υπολογιστών ότι οι Η/Υ προχωρημένης τεχνολογίας δέχονται ως “νοηματική” γλώσσα μόνον την Ελληνική. Ολες τις άλλες γλώσσες τις χαρακτήρισαν “σημειολογικές”».
Την ομιλία αυτή παρακολούθησε και η επίκουρη καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, κ. Βάσω Κιντή, η οποία και μετέφερε τα όσα άκουσε σε άρθρο στην εφημερίδα «Τα Νέα». Ενδεικτικά παραθέτω:
Ο υπουργός επανέλαβε αυτολεξεί τα μυθεύματα του κειμένου- απάτη: περί 6 εκατομμυρίων λεκτικών τύπων της ελληνικής, όταν η αγγλική έχει συνολικά 490.000, περί τελείων προγραμμάτων υπολογιστών που αναπαριστούν τους λεκτικούς τύπους της ελληνικής σε μαθηματικά ολοκληρώματα, περί υπολογιστών προχωρημένης τεχνολογίας, οι οποίοι δέχονται ως «νοηματική» γλώσσα μόνον την ελληνική, ενώ όλες οι άλλες γλώσσες είναι «σημειολογικές». Έφερε δε ως παράδειγμα που δείχνει, υποτίθεται, την «πρωτογενή σχέση» (sic) ανάμεσα σε σημαίνον και σημαινόμενο στη «νοηματική» ελληνική γλώσσα τη λέξη «έντερο» που σημαίνει, όπως είπε, «εντός ρέω» (!). Η σύγχυση, νομίζω, σχετικά με την ετυμολογία, τη σημασιολογία, τη σημειολογία, κ.λπ., είναι προφανής.
Το κείμενο της κ. Κιντή μπορείτε να το βρείτε εδώ, όπου μπορεί κανείς να διαπιστώσει το επιστημονικό επίπεδο ορισμένων που στελεχώνουν την δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Όπως αναφέρει και ο κ. Μανδραβέλης, η μπούρδα του Hellenic Quest έχει αποκαλυφθεί σε όλο της το μεγαλείο από τον κ. Νίκο Σαραντάκο.
Η κ. Κιντή στο άρθρο της διαπιστώνει μια ιδεολογική ροπή, που είναι άξια αναφοράς και προβληματισμού, αλλά εγώ θα σταθώ όπως και ο κ. Μανδραβέλης και στην βλακεία και την αγραμματοσύνη του Υπουργού Παιδείας και των συνεργατών του.
Research within a biblical framework to be peer reviewed.
Geoff Brumfiel
The organization that last year opened a US$27-million creation museum in Kentucky has started its own 'peer-reviewed' scientific research journal.
On 9 January, Answers in Genesis, a Christian ministry run by evangelical Ken Ham, launched Answers Research Journal (ARJ ), a free, online publication devoted to research on “recent Creation and the global Flood within a biblical framework”.
Με άλλα λόγια δηλαδή, η κοινότητα των δημιουργιστών και του ID οργανώνουν ένα "επιστημονικό" περιοδικό που θα πραγματεύεται άρθρα σχετικά με την θεωρία για παράδειγμα της νεαρής γης (young earth creationism) και ότι άλλο απορρίπτει η κλασσική και προκατηλειμένη επιστημονική κοινότητα.
Από τα σχόλια που υπάρχουν στη σελίδα της είδησης, παραθέτω κάποιες από τις οδηγίες για την κατάθεση άρθρων:
...Among other criteria for judging a paper are these: 3. Is this paper formulated within a young-earth, young-universe framework? 4. If the paper discusses claimed evidence for an old earth and/or universe, does this paper offer a very constructively positive criticism and provide a possible young-earth, young-universe alternative? In other words, if a researcher submitted utterly compelling evidence for an ancient earth/universe, this would be rejected. Notably, there is no requirement that evidence for a young earth/universe be balanced by considering old earth/universe alternative explanations...
Ενώ ο Michelle Pierce επισημαίνει σε ένα σχόλιό του σχετικά με τα άρθρα που έχουν γίνει προς το παρόν αποδεκτά για δημοσίευση:
I don't agree with simply dismissing an entire area of research, I think each article should be individually judged on its merits. Therefore, I have just read one of the (three) articles in 'ARJ'. I wasn't expecting much, but I was astonished by its absolute (and I mean 'absolute' in the true sense of the word) lack of content. The article in question speculates on which day of Genesis bacteria and other simple life forms were created (because, of course, there is no mention of bacteria in the Bible). The author's speculation is based upon the Bible's description of the types of organism created on each day: plants and 'seed-bearing' organisms on day 3, sea animals and flying animals on day 5, 'creeping things', land animals and humans on day 6. The author postulates that lower lifeforms were created alongside more complex organisms in functionally-related bundles. For instance, bacteria living in symbiosis with humans were created on the same day as humans, and so on. And that's it. Not a single experimental observation is made, nor referenced, in the entire article. If this article is typical of the field, then there is definitely no science in 'Creation science'. If any professors want to convince their students of this fact, I recommend giving them a copy of this article and letting them make up their own minds. This journal is a farce.
Η συζήτηση στη σελίδα του NATURE έχει ενδιαφέρον και έχει συγκεντρώσει απόψεις και από τις δύο πλευρές και νομίζω ότι αξίζει να την παρακολουθήσει κανείς. Μάλιστα σε κάποιο σημείο γίνεται μια σχετική αναφορά στην μέθοδο της ραδιοχρονολόγησης με τον άνθρακα 14. Φαίνεται ότι υπάρχουν κάποιες παρανοήσεις και σκέφτομαι να γράψω αύριο κάποια πράγματα για αυτό. Είναι ευκαιρία άλλωστε να αναφέρω και μία σχετική ανακάλυψη που εξηγεί γιατί το ισότοπο του C-14 έχει τόσο μεγάλη διάρκεια ημιζωής σε σχέση με τα άλλα ισότοπα του άνθρακα και τα άτομα με παρόμοιο ατομικό βάρος.
As expected, Asteroid 2007 TU24 made its closest approach to Earth at 12:33 a.m. today, Jan. 29 (3:33 a.m. Eastern time), and is now headed away from our planet. At its closest point, the asteroid was 554,209 kilometers (344,370 miles) from Earth, or roughly 1.4 times the distance between the moon and Earth.
Το site έχει και μια παραπομπή στο παρακάτω video όπου ένας ειδικός του JPL εξηγεί μερικά πράγματα για την διέλευση του αστεροειδή.
Τέλος πάντων, πάει αυτό...
Η όλη ιστορία με τους αστεροειδείς είχε ακόμα ένα ενδιαφέρον γεγονός αυτές της ημέρες, σχεδόν ταυτόχρονα με την διέλευση του 2007 TU24. Με 1-2 μέρες διαφορά (31/01/2008) ο αστεροειδής 2007 WD5 θα πέρναγε "πολύ κοντά" από τον Άρη, με πιθανότητα να τον χτυπήσει. Σύμφωνα με το άρθρο The Planetary Society Weblog: WD5 most likely missed Mars, but we may never know, μάλλον ο αστεροειδής δεν έπεσε πάνω στον Άρη, αλλά η διέλευση ήταν σε τόσο κοντινή απόσταση (και με τέτοια αβεβαιότητα) που ο αστεροειδής 2007 WD5 θεωρείται χαμένος.
Ο WD5 είναι αρκετά μικρός (50 μέτρα διάμετρο) για να μπορεί να εντοπιστεί εύκολα με τηλεσκόπια τόσο μακριά από τη Γη και υπήρχε εξ' αρχής μία σχετική αβεβαιότητα στη θέση του, ενώ το γεγονός ότι πέρασε από τον Άρη σε απόσταση περίπου 6.5 φορές την ακτίνα του, σημαίνει ότι η τροχιά του έχει αλλάξει αρκετά με την διαδικασία που ονομάζεται gravity assist, δηλαδή η βαρύτητα του Άρη λειτούργησε σαν σφεντόνα αλλάζοντας την διεύθυνση και την ταχύτητα της κίνησης του αστεροειδή. Την διαδικασία αυτή χρησιμοποιούν συχνά τα διαστημόπλοια που στέλνουμε σε αποστολές στους εξωτερικούς πλανήτες και χρειάζονται μεγάλη ταχύτητα για να φτάσουν εκεί, οπότε ξέρουμε να υπολογίζουμε καλά τα αποτελέσματα από ένα τέτοιο gravity assist. Η διαφορά σ' αυτή την περίπτωση είναι στην αρχική αβεβαιότητα. Σύμφωνα με τις τελευταίες παρατηρήσεις του WD5, ο αστεροειδής πέρασε σε απόσταση από τον Άρη 6.5 φορές την ακτίνα του, με αβεβαιότητα όμως περίπου 2 ακτίνες Άρη. Αυτή η διαφορά είναι αρκετή για να μην μπορούμε να εκτιμήσουμε την τροχιά μετά την αλληλεπίδραση σύμφωνα και με αυτά που λέγαμε στο προηγούμενο ποστ.
Το άρθρο στο "The Planetary Society Weblog" έχει και μερικά ακόμα ενδιαφέροντα πραγματάκια, που αξίζει να τα δει κανείς.
Στο ίδιο κλίμα με το προηγούμενο post μου και η αναφορά του Χασοδίκη σχετικά με περιστατικό στο κτίριο της Διεύθυνσης Αλλοδαπών Αττικής στην οδό Πέτρου Ράλλη. Συγκεκριμένα λοιπόν η αστυνομική ασυδοσία εκφράστηκε σε βάρος των ατομικών δικαιωμάτων ομάδας δικηγόρων αυτή τη φορά (φυσικά δεν συζητάμε για τους αλλοδαπούς). Όπως αναφέρει ο Χασοδίκης:
"Οι συνάδελφοι λοιπόν που πήγαν εκεί την περασμένη Κυριακή είχαν την φαεινή ιδέα να τραβήξουν φωτογραφίες από όσα έβλεπαν. Τι το ήθελαν; Οι πραίτωρες-φρουροί της υπηρεσίας εξαγριώθηκαν, επιτέθηκαν στους δικηγόρους, ζήτησαν τις ταυτότητές τους για έλεγχο (ενώ βέβαια οι ίδιοι δεν έφεραν διακριτικά στις στολές τους, όπως καταγγέλλουν οι δικηγόροι), και ένας εξ αυτών, προφανώς ο πιο βαρύμαγκας, άρπαξε από τα μαλλιά μια συνάδελφο, την έσυρε επί πολλά μέτρα και της ζητούσε να του παραδώσει τη φωτογραφική μηχανή."
Και φυσικά το ερώτημα που θέτει είναι, αν δεν φοβούνται -αν μη τι άλλο- να φερθούν έτσι σε δικηγόρους που γνωρίζουν καλά τα δικαιώματά τους και τον νόμο, τι θα τους εμποδίσει από το να φερθούν πολύ χειρότερα στον "κοινό" πολίτη;
Φέτος είναι χρονιά ΝΕΒ (Νεώτερες Εξελίξεις στη Βαρύτητα). Το ΝΕΒ είναι το συνέδριο της κοινότητας της Σχετικότητας στην Ελλάδα, το οποίο πραγματοποιείται κάθε 2 χρόνια. Η θεματολογία του συνεδρίου είναι γύρω από την Γενική θεωρία της Σχετικότητας και τις εφαρμογές της και συμμετέχουν σχεδόν το σύνολο των Ελλήνων ερευνητών*** που ασχολούνται με τη σχετικότητα στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό.
Η ιδέα του συνεδρίου ξεκίνησε από τον αείμνηστο Βασίλη Ξανθόπουλο, που χάθηκε το 1990 τόσο άδοξα σε εκείνο το τραγικό μακελειό της Κρήτης, ενώ αποτελούσε έναν από τους πιο πολλά υποσχόμενους ερευνητές στο πεδίο της σχετικότητας στον Ελλαδικό χώρο αλλά και παγκοσμίως. Το συνέδριο οργανώνεται στην μνήμη του.
Ο Ξανθόπουλος ήταν από τους αγαπημένους μαθητές και συνεργάτες του S. Chandrasekhar, ο οποίος προκειμένου να συνεργάζονται, επισκεπτόταν συστηματικά την Κρήτη. Αρκεί μόνο να αναφέρουμε ότι ο Chandrasekhar, στις ευχαριστίες του κλασσικού του βιβλίου The Mathematical Theory of Black Holes, International Series of Monographs in Physics, Oxford science Publications, αναφέρει:
In my study of the mathematical theory of black holes, I have greatly benefited from my association with several colleagues. I am particularly indebted -to John L. Friedman,... -to Garret Toomey,... -to Robert Wald, Robert Geroch and James Hartle,... -Of my indebtedness to Basilis Xanthopoulos, I can make no adequate acknowledgement. He undertook, gladly, the formidable task of reading the entire book in several stages of the manuscript and checking the mathematical developments. But his help went much beyond that: besides his original contributions included in Chapters..., his critical appraisal was always invaluable.
Το συνέδριο πραγματοποιείται κάθε φορά σε διαφορετική τοποθεσία, κάνοντας rotation ανάμεσα στα διάφορα πανεπιστήμια και τις τοπικές οργανωτικές ομάδες. Κάθε φορά όμως ο κοινός παρανομαστής είναι η προσπάθεια και η σκληρή δουλειά της τοπικής οργανωτικής επιτροπής προκειμένου να φέρει σε πέρας το συνέδριο και να εξασφαλίσει χρήματα για προσκεκλημένους ομιλητές (που πολύ συχνά χωρίς να έχουν την υποχρέωση εξασφαλίζουν δικά τους χρήματα) ή για να στηρίξει οικονομικά την παρουσία φοιτητών. Και κάθε φορά φυσικά αντιμετωπίζοντας την αδιαφορία της πολιτείας ή των τοπικών φορέων που υπόσχονται μόνο για να σε αφήσουν εκτεθειμένο την τελευταία στιγμή.
Όπως και να έχει, το συνέδριο έχει πλέων ωριμάσει και προσελκύει σημαντικούς ερευνητές στο πεδίο της σχετικότητας από όλο τον κόσμο, οι οποίοι ανταλλάσσουν με τους Έλληνες συναδέλφους τους ιδέες και εμπειρίες από το ερευνητικό τους έργο. Ξέρετε, αυτό που δεν γίνετε στην Ελλάδα γιατί είναι τόσο υποβαθμισμένα τα πανεπιστήμια, σύμφωνα με μερικούς...
Παραθέτω παρακάτω και την ανακοίνωση του συνεδρίου.
The 13th Conference in the series "Recent Developments in Gravity" ("Νεώτερες Εξελίξεις στη Βαρύτητα") will take place in Thessaloniki, on 4-6 June 2008. This regional conference of the Hellenic relativity and cosmology community (taking place every two years) attracts significant international participation. After the very successful organization in Nafplio in 2006, the 13th Conference in Thessaloniki will again bring together scientists from Greece and abroad to discuss recent developments in topics such as:
A larger number of keynote speakers will also present review or research talks and we welcome submissions of abstracts for contributed talks. The conference will take place in the Hotel Philippion (www.philippion.gr). We have reserved a number of rooms (until March 31st) for all participants, at special conference prices (with half-board). Please visit the official website of the conference for additional information on registration, abstract submission, hotel reservation and travel info: www.astro.auth.gr/~neb-13 . Registration and hotel reservation deadline is March 31st, 2008. Please register as soon as possible, in order to secure a room at the venue. For any additional information you can contact the organizing committee at neb-13(AT)astro(DOT)auth(DOT)gr .
Best regards,
The Organizing Committee
The Scientific Committee
N. Stergioulas (chair) K. Kokkotas D. Papadopoulos C. Tsagas H. Dimmelmeier K. Kleidis K. Zagkouris
N. K. Spyrou (Thessaloniki)(chair) P. S. Florides (Dublin) G. Schaefer (Jena)
----------------------------------------------- ***Ναι, και οι μεταπτυχιακοί φοιτητές και οι υποψήφιοι διδάκτορες ερευνητές θεωρούνται και έρευνα κάνουν, άσχετα αν το ελληνικό κράτος και η κοινωνία τους αντιμετωπίζει ως χαραμοφαίδες από την μία και μαύρη εργασία από την άλλη που συν της άλλης ρίχνει τα ποσοστά ανεργίας, αφού είναι εργατικό δυναμικό κρυμμένο κάτω από το χαλί. Ίσως κάποιος να αναρωτηθεί γιατί τα παίρνω χωρίς λόγο στο συγκεκριμένο θέμα. Τα παίρνω λοιπόν γιατί σκέφτομαι το πως θα καταφέρω να πάω στο συνέδριο (που είναι ουσιαστικά δίπλα μου, φαντάσου να ήταν σε άλλη χώρα). Και σκέφτομαι ότι είναι πολύ υψηλή η πιθανότητα να πρέπει για ακόμα μια φορά να βάλω το χέρι βαθιά στην τσέπη για ένα θέμα που θα έπρεπε να είναι μέριμνα της πολιτείας.
-----------------------------------------------
Update (27/10/09): Επιτέλους δημοσιεύτηκαν τα πρακτικά του συνεδρίου στο Journal of Physics: Conference Series, Vol. 189